Marathi govt jobs   »   Study Materials   »   103 वी घटना दुरुस्ती कायदा

103 वी घटना दुरुस्ती कायदा | 103rd Constitutional Amendment Act : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य

103 वी घटना दुरुस्ती कायदा

Title Link  Link 
MPSC परीक्षा 2024 – अभ्यास योजना | MPSC Exam 2024 – Study Plan अँप लिंक वेब लिंक

103 वी घटना दुरुस्ती कायदा

सामाजिक न्याय आणि समावेशकतेला चालना देण्याच्या उद्देशाने केलेल्या ऐतिहासिक हालचालीमध्ये, भारताने 103 वी घटनादुरुस्ती कायदा लागू करताना पाहिले. समाजातील आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांसाठी शैक्षणिक संस्था आणि सरकारी नोकऱ्यांमध्ये आरक्षणाच्या तरतुदीवर प्रामुख्याने लक्ष केंद्रित करून या दुरुस्तीने महत्त्वपूर्ण बदल घडवून आणले. या लेखात 103 वी घटनादुरुस्ती कायद्याची चर्चा केली आहे.

103 वी घटनादुरुस्ती कायदा: प्रासंगिकता

  • 103 व्या घटनादुरुस्ती कायद्याची प्रासंगिकता अशी आहे की केंद्र सरकारने अलीकडेच सर्वोच्च न्यायालयाला कळवले आहे की ते आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल समुदाय (EWS) निश्चित करण्यासाठी “निकष” सुधारित करेल जेणेकरून आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत समुदायांना त्यांचे आरक्षण (EWA कोटा) प्रदान केले जाईल.
  • केंद्र सरकारने म्हटले आहे की EWS श्रेणी ओळखण्यासाठी “निकष” चे पुनरावलोकन करण्यासाठी एक समिती स्थापन केली जाईल.
  • EWS कोटा ₹8 लाख पेक्षा कमी वार्षिक उत्पन्न असलेल्या आणि इतर कोणत्याही विद्यमान आरक्षणाचा लाभ न घेणाऱ्या EWS कोटा लागू होता.
  • अखिल भारतीय कोटा (AIQ) श्रेणीमध्ये OBC ला 27% कोटा आणि EWS ला 10% आरक्षण देण्याच्या 29 जुलैच्या अधिसूचनेला आव्हान देणाऱ्या NEET उमेदवारांनी दाखल केलेल्या खटल्याची सुप्रीम कोर्टात सुनावणी सुरू होती.

103 वी घटना दुरुस्ती कायदा: मूळ दुरुस्ती

भारताच्या संसदेने समाजातील आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांसाठी EWS कोटा आणण्यासाठी 103 व्या घटनादुरुस्ती कायदा 2019 द्वारे संविधानाच्या खालील कलमांमध्ये सुधारणा केली.

कलम 15 (6):

अल्पसंख्याक शैक्षणिक संस्था वगळता राज्य-अनुदानित किंवा अनुदानित खाजगी शैक्षणिक संस्थांसह शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेशासाठी आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांना आरक्षण देण्याच्या उद्देशाने ते भारतीय राज्यघटनेमध्ये जोडले गेले.

  • 103 व्या घटनादुरुस्ती कायद्याचे उद्दिष्ट जे अनुच्छेद 15 (5) आणि 15 (4) अंतर्गत येत नाहीत त्यांना आरक्षण प्रदान करणे आहे.
  • भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15(4) आणि 15(5) अनुसूचित जाती, जमाती आणि ओबीसींना आरक्षण देतात.

कलम 16 (6):

आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांसाठी सरकारी पदे राखीव ठेवण्याची तरतूद घटनेत करण्यात आली.

  • EWS कोटा लाभार्थी निवडण्याचे निकष: 103 व्या घटनादुरुस्तीमधील तरतूद सांगते की “आर्थिक कमकुवतपणा”, “कौटुंबिक उत्पन्न” आणि इतर “आर्थिक गैरसोयीचे निर्देशक” या आधारे निर्णय घेतले जातील.

103 वी घटनादुरुस्ती कायदा- EWS कोटा: पात्रता

103 वी घटनादुरुस्ती कायदा 2019 नुसार सरकारने EWS कोटा लाभार्थ्यांसाठी पात्रता निकष प्रदान केले आहेत. EWS कोटा त्यांच्यासाठी उपलब्ध आहे जे-

  • जे इतर कोणत्याही विद्यमान कोट्यामध्ये समाविष्ट नाहीत.
  • ज्यांचे कौटुंबिक उत्पन्न वार्षिक 8 लाखांपेक्षा कमी आहे किंवा शेतजमीन 5 एकरपेक्षा कमी आहे.
  • नॉन-अधिसूचित नगरपालिका क्षेत्रातील निवासी भूखंडाच्या बाबतीत निवासी भूखंड 200 यार्डांपेक्षा कमी असावा.

103 वी घटनादुरुस्ती कायदा लोकसंख्येतील आर्थिकदृष्ट्या वंचित घटकांना संधी प्रदान करून अधिक समावेशक समाज साध्य करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. तथापि, त्याच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी काळजीपूर्वक नियोजन, लाभार्थी ओळखण्यासाठी मजबूत यंत्रणा आणि ज्यांना त्यांची खरोखर गरज आहे त्यांना अपेक्षित लाभ पोहोचतील याची खात्री करण्यासाठी सतत पुनरावलोकन आवश्यक आहे.

सामाजिक असमानतेच्या आर्थिक पैलूला संबोधित करून, ही दुरुस्ती सामाजिक आणि शैक्षणिक मागासलेपणावर आधारित विद्यमान आरक्षणांना पूरक बनवण्याचा प्रयत्न करते, भारतामध्ये समानता आणि न्याय मिळविण्यासाठी अधिक समग्र दृष्टीकोन तयार करते.

सामाजिक समता आणि सशक्तीकरणाच्या दिशेने राष्ट्राचा प्रवास सुरू असताना, १०३ वी घटनादुरुस्ती कायदा समावेशासाठी घटनात्मक बांधिलकीचा पुरावा म्हणून उभा आहे, ज्याचा उद्देश सर्व नागरिकांसाठी न्याय्य आणि न्याय्य समाज निर्माण करणे आहे.

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान(GS) 
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
31 डिसेंबर  2023 जालियनवाला बाग हत्याकांड जालियनवाला बाग हत्याकांड
1 जानेवारी  2024 गांधी युग गांधी युग
3 जानेवारी 2024 रक्ताभिसरण संस्था रक्ताभिसरण संस्था
5 जानेवारी 2024

 

प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी   प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी
  7 जानेवारी  2024 1857 चा उठाव 1857 चा उठाव
9 जानेवारी  2024  प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी  प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी
11 जानेवारी 2024 राज्यघटना निर्मिती राज्यघटना निर्मिती
13 जानेवारी 2024 अर्थसंकल्प अर्थसंकल्प
15 जानेवारी 2024 महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार
17 जानेवारी 2024 भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल
19 जानेवारी 2024 मूलभूत हक्क मूलभूत हक्क
21 जानेवारी 2024 वैदिक काळ वैदिक काळ
23 जानेवारी 2024 सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी
25 जानेवारी 2024 शाश्वत विकास शाश्वत विकास
27 जानेवारी 2024 महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य
29 जानेवारी 2024 1942 छोडो भारत चळवळ 1942 छोडो भारत चळवळ
31 जानेवारी 2024 भारतीय रिझर्व्ह बँक  भारतीय रिझर्व्ह बँक 

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
1 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे
2 फेब्रुवारी 2024 स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था
3 फेब्रुवारी 2024 रौलेट कायदा 1919 रौलेट कायदा 1919
4 फेब्रुवारी 2024 गारो जमाती गारो जमाती
5 फेब्रुवारी 2024 लाला लजपत राय लाला लजपत राय
6 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15
7 फेब्रुवारी 2024 भारतातील हरित क्रांती भारतातील हरित क्रांती
8 फेब्रुवारी 2024 मार्गदर्शक तत्वे मार्गदर्शक तत्वे
9 फेब्रुवारी 2024 गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण
10 फेब्रुवारी 2024 भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग
11 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत
12 फेब्रुवारी 2024 महागाईचे प्रकार आणि कारणे महागाईचे प्रकार आणि कारणे
13 फेब्रुवारी 2024 श्वसन संस्था श्वसन संस्था
14 फेब्रुवारी 2024 अलैंगिक प्रजनन  अलैंगिक प्रजनन 
15 फेब्रुवारी 2024 सातवाहन कालखंड सातवाहन कालखंड
16 फेब्रुवारी 2024 बिरसा मुंडा बिरसा मुंडा
17 फेब्रुवारी 2024 पंचायतराज समित्या पंचायतराज समित्या
18 फेब्रुवारी 2024 कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड
19 फेब्रुवारी 2024 1991 च्या आर्थिक सुधारणा 1991 च्या आर्थिक सुधारणा
20 फेब्रुवारी 2024 जगन्नाथ शंकरशेठ जगन्नाथ शंकरशेठ
21 फेब्रुवारी 2024 पंडिता रमाबाई पंडिता रमाबाई
22 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370
23 फेब्रुवारी 2024 शिक्षणविषयक आयोग व समित्या शिक्षणविषयक आयोग व समित्या
24 फेब्रुवारी 2024 आम्ल पर्जन्य आम्ल पर्जन्य
25 फेब्रुवारी 2024 73 वी घटना दुरुस्ती कायदा 73 वी घटना दुरुस्ती कायदा
26 फेब्रुवारी 2024 संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ
27 फेब्रुवारी 2024 गोदावरी नदी खोरे गोदावरी नदी खोरे
28 फेब्रुवारी 2024 सार्वजनिक वित्त सार्वजनिक वित्त
29 फेब्रुवारी 2024 राज्य लोकसेवा आयोग राज्य लोकसेवा आयोग

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
1 मार्च 2024 केंद्र – राज्य संबंध केंद्र – राज्य संबंध
2 मार्च 2024 दिल्ली सल्तनत दिल्ली सल्तनत
3 मार्च 2024 राष्ट्रीय उत्पन्न राष्ट्रीय उत्पन्न
4 मार्च 2024
भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर
5 मार्च 2024
भारतातील सहकारी संस्था भारतातील सहकारी संस्था
6 मार्च 2024 बंगालची फाळणी बंगालची फाळणी
7 मार्च 2024 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
8 मार्च 2024 मोपला बंड मोपला बंड
9 मार्च 2024 42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976 42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976
10 मार्च 2024
भारतातील खनिज संसाधने भारतातील खनिज संसाधने
11 मार्च 2024
गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे
12 मार्च 2024
मानवी शरीर : अस्थिसंस्था मानवी शरीर : अस्थिसंस्था
13 मार्च 2024 मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919 मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919
14 मार्च 2024 वित्त आयोग वित्त आयोग
15 मार्च 2024
भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977 भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977
16 मार्च 2024 भारतातील प्रमुख उद्योग भारतातील प्रमुख उद्योग
17 मार्च 2024 मुस्लिम लीग (1906) मुस्लिम लीग (1906)
18 मार्च 2024 मानवी मेंदू : रचना व कार्य मानवी मेंदू : रचना व कार्य
19 मार्च 2024 चौरीचौरा घटना 1922 चौरीचौरा घटना 1922
20 मार्च 2024 महाराष्ट्रातील धरणे महाराष्ट्रातील धरणे
21 मार्च 2024 महर्षी वि.रा.शिंदे महर्षी वि.रा.शिंदे
22 मार्च 2024 मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये
23 मार्च 2024 भारत सरकार कायदा 1935 भारत सरकार कायदा 1935
24 मार्च 2024 पेशी : रचना व कार्य पेशी : रचना व कार्य
25 मार्च 2024 विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J) विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J)
26 मार्च 2024 पर्यावरणीय पिरॅमिड पर्यावरणीय पिरॅमिड
27 मार्च 2024 वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना
28 मार्च 2024 भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक
29 मार्च 2024 राज्य मानवी हक्क आयोग राज्य मानवी हक्क आयोग
30 मार्च 2024
सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833 सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833
31 मार्च 2024 राजा हर्षवर्धन राजा हर्षवर्धन

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
1 एप्रिल 2024 इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला
2 एप्रिल 2024   विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ) विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ)
3 एप्रिल 2024 जेट स्ट्रीम्स जेट स्ट्रीम्स
4 एप्रिल 2024 क्रयशक्ती समानता सिद्धांत क्रयशक्ती समानता सिद्धांत
5 एप्रिल 2024 पंचसृष्टि वर्गीकरण पंचसृष्टि वर्गीकरण
6 एप्रिल 2024 पश्चिम घाट पश्चिम घाट
7 एप्रिल 2024 राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग
8 एप्रिल 2024 धन विधेयक धन विधेयक
9 एप्रिल 2024 सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ
10 एप्रिल 2024 सरकारिया आयोग सरकारिया आयोग
11 एप्रिल 2024 भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग
12 एप्रिल 2024 द्विराष्ट्र सिद्धांत द्विराष्ट्र सिद्धांत
13 एप्रिल 2024 किण्वन प्रक्रिया किण्वन प्रक्रिया
14 एप्रिल 2024 पल्लव राजवंश पल्लव राजवंश
15 एप्रिल 2024 वन संवर्धन कायदा 1980 वन संवर्धन कायदा 1980
16 एप्रिल 2024 स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट
17 एप्रिल 2024 लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर
18 एप्रिल 2024 वाळवंटीकरण वाळवंटीकरण
19 एप्रिल 2024 संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP) संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP)
20 एप्रिल 2024 भारत सेवक समाज भारत सेवक समाज
22 एप्रिल 2024 वहाबी व अलिगढ चळवळ वहाबी व अलिगढ चळवळ
23 एप्रिल 2024 सरोजिनी नायडू सरोजिनी नायडू
24 एप्रिल 2024 संसदेतील शून्य तास संसदेतील शून्य तास
25 एप्रिल 2024 ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली
26 एप्रिल 2024 राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग
27 एप्रिल 2024 वुडचा खलिता वुडचा खलिता
28 एप्रिल 2024 वस्तू आणि सेवा कर (GST) वस्तू आणि सेवा कर (GST)
29 एप्रिल 2024 सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प
30 एप्रिल 2024 शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
2 मे 2024  पहिले इंग्रज-मराठा युद्ध पहिले इंग्रज-मराठा युद्ध
3 मे 2024 आधुनिक भारताचा इतिहास वनलायनर्स आधुनिक भारताचा इतिहास वनलायनर्स
4 मे 2024 भारताचे सरकारी खाते  भारताचे सरकारी खाते 
6 मे 2024 सिंधू संस्कृती : महत्वाचे वन-लाइनर सिंधू संस्कृती : महत्वाचे वन-लाइनर
7 मे 2024 भारतातील सर्वात उंच आणि सर्वात लांब – वन लाइनर्स भारतातील सर्वात उंच आणि सर्वात लांब – वन लाइनर्
8 मे 2024 भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील प्रसिद्ध घोषणा भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील प्रसिद्ध घोषणा
9 मे 2024 राष्ट्रपती राजवट – कलम 356 राष्ट्रपती राजवट – कलम 356
10 मे 2024 कुतुब-उद्दीन ऐबक कुतुब-उद्दीन ऐबक
11 मे 2024 महाराष्ट्रातील पर्वतरांगा महाराष्ट्रातील पर्वतरांगा
12 मे 2024 नद्या आणि त्यांच्या उपनद्या नद्या आणि त्यांच्या उपनद्या
13 मे 2024 भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील क्रांतिकारी घटना भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील क्रांतिकारी घटना
14 मे 2024 भारतातील मृदा : वर्गीकरण आणि वैशिष्ट्ये भारतातील मृदा : वर्गीकरण आणि वैशिष्ट्ये
15 मे 2024 जमीन महसूल प्रणाली : रयतवारी प्रणाली
जमीन महसूल प्रणाली : रयतवारी प्रणाली
16 मे 2024 भारताच्या क्षेपणास्त्रांची यादी भारताच्या क्षेपणास्त्रांची यादी
17 मे 2024 घटना दुरुस्ती कायद्यांची यादी : एका दृष्टीक्षेपात घटना दुरुस्ती कायद्यांची यादी : एका दृष्टीक्षेपात
18 मे 2024 विविध क्षेत्रांसाठी भारतातील महत्त्वाच्या पुरस्कारांची यादी विविध क्षेत्रांसाठी भारतातील महत्त्वाच्या पुरस्कारांची यादी
20 मे 2024 कोयना धरण 
कोयना धरण 
21 मे 2024 महत्वाचे संप्रेरक आणि त्यांची कार्ये महत्वाचे संप्रेरक आणि त्यांची कार्ये
22 मे 2024 भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या सत्रांची यादी भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या सत्रांची यादी
23 मे 2024 भारतातील अणुऊर्जा प्रकल्प
भारतातील अणुऊर्जा प्रकल्प
24 मे 2024 भारतातील प्रसिद्ध सणांची यादी भारतातील प्रसिद्ध सणांची यादी
25 मे 2024 भारतातील बायोस्फीअर रिझर्व्ह भारतातील बायोस्फीअर रिझर्व्ह

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळवा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठीचे युट्युब चॅनल

अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप

महाराष्ट्र महापॅक
महाराष्ट्र महापॅक

Sharing is caring!

103 वी घटना दुरुस्ती कायदा | 103rd Constitutional Amendment Act : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य_4.1

TOPICS: