दिनांक : २० जुलै २०२४

स्थानिकांना नोकऱ्यांचे आरक्षण

(द हिंदू, २०-०७-२४)

कर्नाटक सरकारने “उद्योग, कारखाने आणि इतर आस्थापनांमध्ये स्थानिक उमेदवारांचा कर्नाटक राज्य रोजगार विधेयक, 2024” चा मसुदा तयार केला.

• या विधेयकात स्थानिकांना व्यवस्थापनात ५० टक्के आणि नॉन मॅनेजमेंट पदांवर ७० टक्के आरक्षण प्रस्तावित करण्यात आले आहे
• मंत्रिमंडळाने सुरुवातीला या विधेयकाला मंजुरी दिली, परंतु नंतर उद्योगांच्या गोंधळामुळे ते तात्पुरते थांबवले

या विधेयकाची तुलना इतर राज्यांतील अशाच कायद्यांशी कशी केली जाते?

• आंध्र प्रदेश (२०१९), हरियाणा (२०२०) आणि झारखंड (२०२३) या राज्यांनीही अशीच विधेयके मंजूर केली आहेत
• कर्नाटक विधेयकात  स्थानिक उमेदवारांच्या पात्रतेचा निकष म्हणून कन्नड प्रावीण्य जोडले गेले
• हरयाणा आणि आंध्र प्रदेश चे कायदे प्रामुख्याने रहिवासी निकषांवर आधारित होते.
• पंजाब आणि हरयाणा उच्च न्यायालयाने 2023 मध्ये हरियाणा कायदा रद्द केला.

असे कायदे प्रस्तावित करण्यामागची मूळ कारणे म्हणजे अशा कायद्याच्या बाजूने युक्तिवाद काय आहेत?

• कमी वेतनावर काम करण्यास तयार असलेल्या स्थलांतरित मजुरांकडून स्थानिक मजुरांची कपात होत असल्याने निवासी कामगारांमध्ये नाराजी
• स्थानिक बेरोजगारीची चिंता दूर करण्यासाठी राजकीय दबाव
• कामाच्या ठिकाणी स्थानिक सांस्कृतिक आणि भाषिक अस्मिता जपण्याची इच्छा
• वेगवान शहरीकरण आणि काही प्रदेशांमध्ये लोकसंख्येच्या बदलांना प्रतिसाद
• स्थानिक आणि स्थलांतरित यांच्यातील कथित आर्थिक विषमता दूर करण्याचा प्रयत्न
• शहरी केंद्रांमध्ये होणारे अतिरेकी स्थलांतर निरुत्साहित करू शकते, पायाभूत सुविधा आणि संसाधनांचा ताण कमी करू शकते
• असे उपाय कंपन्यांना स्थानिक समुदाय आणि मानवसंसाधनांमध्ये गुंतवणूक करण्यास प्रवृत्त करतात
• यामुळे कुशल स्थानिकांना इतरत्र स्थलांतर ित होण्याऐवजी त्यांच्या मूळ राज्यात राहण्यास प्रोत्साहन मिळू शकेल

अड्डापिडीया संपादकीय विश्लेषण-20-07-24 Free PDF (English) डाउनलोड करण्यासाठी येथे क्लिक करा 

अड्डापिडीया संपादकीय विश्लेषण-20-07-24 Free PDF (Marathi) डाउनलोड करण्यासाठी येथे क्लिक करा 

अशा कायद्यांवर काय टीका होते?

• घटनाबाह्य
  • राज्यघटनेच्या कलम १४ अन्वये दिलेल्या समानतेचे उल्लंघन
  • राज्यघटनेच्या कलम १९ अन्वये स्वातंत्र्याचे उल्लंघन
  • कलम 16 (3) चे उल्लंघन करा, जे निवास-आधारित आरक्षण सार्वजनिक रोजगार आणि फेडरल कायद्यांपुरते मर्यादित करते
• संकुचिततेला प्रोत्साहन देणे आणि राष्ट्रीय ऐक्याच्या भावनेच्या विरोधात जाते
•  नोकरभरतीत व्यवसायांना अडथळे निर्माण करून गुंतवणुकीला परावृत्त करू शकते
•  काही क्षेत्रांमध्ये कुशल कामगारांची कमतरता निर्माण होऊ शकते
•  देशांतर्गत आंतरराज्य तणाव आणि “कृत्रिम भिंती” निर्माण होण्याची शक्यता
• श्रम गतिशीलता आणि आर्थिक कार्यक्षमतेत अडथळा आणू शकतो  (भारतातील श्रम बाजाराचे बाल्कनीकरण)
•  इतर राज्यांकडून परस्पर भेदभावपूर्ण धोरणे उद्भवू शकतात
• बेरोजगारी आणि आर्थिक विषमतेच्या मूळ कारणांकडे लक्ष देण्यात अपयश
• आंतरराष्ट्रीय कामगार मानके आणि मानवी हक्क तत्त्वांचे उल्लंघन करू शकते
•  जागतिक व्यवसायांचे गंतव्य स्थान म्हणून भारताच्या प्रतिमेवर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो

पुढे जाण्याचा मार्ग काय आहे?

• कौशल्य विकासावर भर : कौशल्य विकास कार्यक्रमांना उद्योगाच्या गरजांशी जोडून स्थानिक लोकांसाठी शिक्षण आणि व्यावसायिक प्रशिक्षणात गुंतवणूक करा
• कॉर्पोरेट सोशल रिस्पॉन्सिबिलिटीला प्रोत्साहन देणे: उद्योग आणि स्थानिक शैक्षणिक संस्थांमधील भागीदारीला प्रोत्साहन देऊन कंपन्यांना स्थानिक कौशल्य विकास आणि प्रशिक्षण कार्यक्रमांमध्ये गुंतवणूक करण्यास प्रोत्साहित करणे
• कामगार कायदे आणि अंमलबजावणी मजबूत करा: स्थानिक आणि स्थलांतरित दोन्ही प्रकारच्या सर्व कामगारांना रास्त वेतन आणि कामाची परिस्थिती सुनिश्चित करा. स्थानिक कामगारांना कमी करणाऱ्या शोषक प्रथांवर कारवाई करा
• सामाजिक एकात्मता कार्यक्रम वाढविणे: स्थानिक आणि स्थलांतरित यांच्यात सांस्कृतिक देवाणघेवाण आणि समजूतदारपणा वाढविण्यासाठी कार्यक्रम राबवा. सामुदायिक सहभाग उपक्रमांद्वारे सामाजिक तणाव दूर करणे
• स्थानिक अर्थव्यवस्था बळकट करा : रोजगाराच्या अधिक संधी निर्माण करण्यासाठी पायाभूत सुविधा आणि स्थानिक उद्योगांमध्ये गुंतवणूक करा. उद्योजकता आणि लघु उद्योग विकासाला चालना देणे
• समतोल प्रादेशिक विकासाला चालना देणे : अल्पविकसित भागात औद्योगिक विकासाला चालना देणारी धोरणे राबवावीत. स्थलांतराची गरज कमी करण्यासाठी आर्थिक संधी निर्माण करा

खालील प्रश्नाचे उत्तर देऊ शकाल का?

स्थानिक रहिवाशांसाठी नोकऱ्या राखीव ठेवण्यासाठी राज्यांनी कायदे करण्याच्या अलीकडच्या प्रवृत्तीला कायदेशीर आव्हाने आणि टीकेला सामोरे जावे लागले आहे. अशा कायद्यांच्या घटनात्मक आणि आर्थिक परिणामांचा सखोल अभ्यास करा.

मासिक चालू घडामोडींवर महत्त्वपूर्ण वनलायनर प्रश्न-उत्तरे PDF – जून 2024

Sharing is caring!