भारत सेवक समाज | Bharat Sevak Samaj : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य

भारत सेवक समाज

भारत सेवक समाज : गोपाळ कृष्ण गोखले (1866-1915) यांनी एम जी रानडे यांच्या मदतीने 1905 मध्ये सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटीची स्थापना केली. 19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीस, भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील सर्वात उल्लेखनीय व्यक्तींपैकी एक म्हणजे जी के गोखले, ज्यांना महात्मा गांधी त्यांचे राजकीय गुरु मानत होते.

द सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटी ही एक अनोखी संस्था जी कठोर शिस्तीने आणि देशाप्रती निष्ठेने चालते, त्याची स्थापना गोखले यांच्या उत्कट देशभक्तीमुळे झाली.  परीक्षेची तयारी करणाऱ्या प्रत्येकासाठी, सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटीची स्थापना, कार्ये आणि उद्दिष्टे याबद्दल या लेखातील तपशीलवार चर्चा फायदेशीर ठरू शकते.

भारत सेवक समाज : विहंगावलोकन

सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटी इतिहास

• गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी 12 जून 1905 रोजी गोपाळ कृष्ण देवधर, अनंत पटवर्धन, नतेश अप्पाजी द्रविड आणि इतरांसारख्या अनेक वचनबद्ध लोकांच्या मदतीने सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटीची स्थापना केली.
• वंचित, ग्रामीण आणि आदिवासी लोकांना तसेच आपत्कालीन मदत, साक्षरता आणि इतर सामाजिक समस्यांसाठी मदत करण्यासाठी समर्पित असलेली ही देशातील पहिली धर्मनिरपेक्ष संस्था होती.
• पाच वर्षांच्या प्रशिक्षण कालावधीनंतर अत्यंत कमी वेतनावर सेवा देण्यास सदस्य सहमत आहेत.
• या कर्मचाऱ्यांनी त्यागाची शपथ घेणे, कोणत्याही अहंकारी इच्छा, बढाई मारण्याचे अधिकार किंवा नावलौकिक सोडणे आणि त्यांची कार्ये आणि कर्तव्ये यांच्याशी एकरूप होणे आवश्यक आहे.
• कंपनीचे मुख्यालय पुणे (पूना) येथे आहे आणि तिची कार्यालये तसेच नागपूर, अलाहाबाद, चेन्नई आणि मुंबई येथे आहेत.
• कालांतराने सभासदसंख्या कमी होत असतानाही समाज सेवा संकल्पनांच्या प्रदर्शनात समाज लक्षणीय राहिला आहे.

सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटीचे उद्दिष्ट

• डेक्कन एज्युकेशन सोसायटी सोडल्यानंतर गोपाळ कृष्ण गोखले यांनी सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया असोसिएशनची स्थापना केली. सामाजिक समस्या, आपत्कालीन मदत, साक्षरता आणि वंचित, ग्रामीण आणि आदिवासी लोकसंख्येला वाहिलेली ही देशातील पहिली धर्मनिरपेक्ष संस्था होती.
• अस्पृश्यता, भेदभाव, मद्यपान, दारिद्र्य आणि स्त्रियांचे शोषण यासारख्या सामाजिक आजारांशी लढा देण्यासाठी, समाजाने शिक्षण, स्वच्छता आणि आरोग्य सेवांना चालना देण्यासाठी अनेक कार्यक्रम सुरू केले.
• सोसायटीचे इंग्रजी-भाषेचे जर्नल, हितवाद, 1911 मध्ये नागपूर, भारत येथे पदार्पण केले.
• सर्व जाती आणि धार्मिक श्रद्धा असलेल्या भारतीयांना एकत्र आणून सामाजिक सेवांबद्दल भारतीयांना शिक्षित करणे हे त्याचे ध्येय होते.
• देशाच्या पहिल्या धर्मनिरपेक्ष संस्थेने सामाजिक समस्या आणि वंचित ग्रामीण आणि आदिवासी लोकसंख्येला प्राधान्य दिले.
• पाच वर्षांचे प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर अत्यंत कमी वेतनात सेवा देण्याचे सदस्य मान्य करतात.
• श्रीनिवास शास्त्री यांच्यानंतर 1915 मध्ये गोखले अध्यक्ष झाले.
• पुण्यातील मुख्यालयाव्यतिरिक्त, कंपनीची मुंबई (बॉम्बे), अलाहाबाद, नागपूर आणि इतर ठिकाणी (पूना) कार्यालये आहेत.

सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटी वैशिष्ट्ये

• भारतीय समाजाच्या सेवकांची उद्दिष्टे राष्ट्रीय मिशनऱ्यांना भारतातील सेवेसाठी शिक्षित करणे आणि केवळ कायदेशीर मार्गांद्वारे भारतीय लोकांचे खरे हित पुढे नेणे हे होते.
• समाजाने अस्पृश्यता आणि पूर्वग्रह, दारूबंदी, दारिद्र्य, महिलांचे दबदबा आणि घरगुती हिंसाचार संरक्षण या सामाजिक समस्यांना तोंड देण्यासाठी विविध मोहिमांचे नेतृत्व केले तसेच शिक्षण, स्वच्छता आणि आरोग्य सेवेला प्रोत्साहन दिले.
• या बंधुत्वाची स्थापना गोखले यांच्या सिद्धांतामुळे झाली होती की लोकांना निःस्वार्थ, हुशार कामगारांचा एक गट हवा आहे जो देशाच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आपले जीवन समर्पित करेल जर त्यांना मुक्त भारताचे सक्रिय नागरिक म्हणून भाग घेण्याची परवानगी असेल.
• त्यांनी सार्वजनिक जीवनाचे अध्यात्मिकीकरण करण्याचा आणि त्यांच्या कर्मचाऱ्यांच्या संघात शिस्त आणि उदात्त आदर्श प्रस्थापित करण्याचा आग्रह धरला जेणेकरून सोसायटीने देशाच्या भल्यासाठी असाधारण आणि अतुलनीय सेवेचा विक्रम प्रस्थापित केला.
• सामाजिक दृष्टिकोन व्यक्त करण्याच्या उद्देशाने हितवाद 1911 मध्ये प्रकाशित होऊ लागला. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस आणि इतर राजकीय संघटनांना समाजाने टाळले.

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठी अँप MPSC Mahapack

Sharing is caring!