Table of Contents
अर्थशास्त्र, एक मूलभूत सामाजिक विज्ञान, वस्तू आणि सेवांचे उत्पादन, वितरण आणि वापर यांच्या केंद्रस्थानी आहे. या विषयात सूक्ष्मअर्थशास्त्र आणि स्थूल अर्थशास्त्र या दोन महत्त्वाच्या शाखा महत्त्वाची भूमिका बजावतात. अर्थशास्त्राच्या या शाखा MPSC परीक्षेच्या अभ्यासक्रमात प्रभुत्व मिळवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या अर्थशास्त्राच्या मूलभूत गोष्टींचा एक महत्त्वाचा घटक आहे.
अर्थशास्त्राच्या दोन मुख्य शाखा आणि त्यांची उपयुक्तता
अर्थशास्त्र हे दोन मुख्य पैलूंमध्ये विभागलेले आहे, मॅक्रोइकॉनॉमिक्स आणि मायक्रोइकॉनॉमिक्स, प्रत्येकाचा उद्देश्य वेगळा आहे.
मॅक्रोइकॉनॉमिक्स: ही शाखा संपूर्ण अर्थव्यवस्थेच्या वर्तनाचा बारकाईने अभ्यास करते, ज्यात बाजारपेठा आणि मोठ्या प्रमाणावरील प्रणालींचा समावेश होतो. महागाई, किंमत पातळी, आर्थिक विकास दर, राष्ट्रीय उत्पन्न, जीडीपी आणि बेरोजगारीमधील बदल यासह अर्थव्यवस्था-व्यापी घटनांचे सखोल परीक्षण, हे मॅक्रो इकॉनॉमिक्सचे मुख्य भाग आहेत.
मायक्रोइकॉनॉमिक्स: वैयक्तिक घटकांवर लक्ष केंद्रित केलेले, सूक्ष्म अर्थशास्त्र व्यक्ती आणि व्यवसायांनी घेतलेल्या निर्णयांचा अभ्यास करते. उत्पादन, देवाणघेवाण आणि वापरासाठी संसाधनांचे वाटप हे अभ्यासाचे प्रमुख क्षेत्र आहे. ही शाखा विशिष्ट बाजारपेठांमधील किंमती आणि उत्पादन तसेच विविध बाजारपेठांमधील परस्परसंवादाची तपासणी देखील करते.
अर्थशास्त्र म्हणजे काय?
- अर्थशास्त्र म्हणजे टंचाईचा अभ्यास, संसाधनांचा वापर आणि प्रोत्साहनांना प्रतिसाद, किंवा निर्णय घेण्याचा अभ्यास.
- यात व्यक्ती, व्यवसाय, सरकार आणि राष्ट्रे संसाधन वाटपाचे निर्णय कसे घेतात याचा अभ्यास केला जातो.
- श्रम आणि व्यापार अभ्यास हा अर्थशास्त्राचा पाया आहे. मानवी श्रमासाठी असंख्य अनुप्रयोग आणि संसाधने मिळविण्याच्या असंख्य पद्धती असल्यामुळे, कोणत्या पद्धती सर्वोत्तम परिणाम देतात हे ठरवणे हे अर्थशास्त्राचे कार्य आहे.
अर्थशास्त्राच्या इतर शाखा
दोन दृष्टीकोनांच्या व्यतिरिक्त (मॅक्रोइकॉनॉमिक्स आणि मायक्रोइकॉनॉमिक्स), अर्थशास्त्राच्या इतर अनेक शाखा आहेत, प्रत्येक अभ्यासाच्या वेगळ्या क्षेत्रात विशेष आहे:
- वर्तणूक अर्थशास्त्र – अर्थशास्त्राची ही शाखा आर्थिक निर्णयांवर सामाजिक, मानसिक, संज्ञानात्मक आणि भावनिक घटकांच्या प्रभावांची तपासणी करते. हे प्रामुख्याने सूक्ष्म अर्थशास्त्र वापरते.
- पर्यावरणीय अर्थशास्त्र – हे अर्थव्यवस्था आणि पर्यावरण यांच्यातील संबंध, तसेच शाश्वत विकास साध्य करण्याच्या पद्धतींचा अभ्यास आहे.
- पर्यावरणीय अर्थशास्त्र – हे नैसर्गिक संसाधनांच्या विकास आणि व्यवस्थापनाशी संबंधित आहे. हे प्रामुख्याने सूक्ष्म अर्थशास्त्र वापरते.
- आरोग्य अर्थशास्त्र – हे आरोग्य आणि आरोग्य सेवेच्या अर्थव्यवस्थेचा अभ्यास आहे. मायक्रोइकॉनॉमिक्स हा मुख्य फोकस आहे.
- माहिती अर्थशास्त्र – माहिती आणि माहिती प्रणाली अर्थव्यवस्थेवर आणि आर्थिक निर्णयांवर कसा प्रभाव पाडतात याचा अभ्यास आहे. हे प्रामुख्याने सूक्ष्म अर्थशास्त्र वापरते.
- आंतरराष्ट्रीय अर्थशास्त्र – देशांमधील आर्थिक संबंध, विशेषत: व्यापार, गुंतवणूक आणि कामगार प्रवाह यांचा अर्थव्यवस्थेवर कसा परिणाम होतो याचा अभ्यास केला जातो.
- श्रम अर्थशास्त्र – हे वेतन, कामगार रोजगार आणि श्रम (नोकरी) बाजारांचा अभ्यास आहे. हे मायक्रोइकॉनॉमिक्समधील अनेक साधने देखील वापरते.
- मौद्रिक अर्थशास्त्र – हे देयक (पैसे, इ.) बाजारपेठेचा अभ्यास आहे.
- लोकसंख्या अर्थशास्त्र – हा आर्थिक साधनांचा वापर करून लोकसंख्याशास्त्राचा तसेच अर्थव्यवस्था आणि लोकसंख्या यांच्यातील संबंधाचा अभ्यास आहे.
- सार्वजनिक अर्थशास्त्र – हा सार्वजनिक खर्च, कर आणि तूट यासह अर्थव्यवस्थेतील सरकारच्या भूमिकेचा अभ्यास आहे.
- शहरी अर्थशास्त्र – हे वाहतूक, गृहनिर्माण आणि गुन्हेगारी यासारख्या आर्थिक साधनांचा वापर करून शहरांचा अभ्यास करते.
निष्कर्ष:
अर्थशास्त्राच्या विविध शाखा या संबंधित क्षेत्रांचे उत्पादन आणि विनिमय क्षेत्रातील कार्यक्षमता समजून घेण्यासाठी उपयुक्त आहेत. तसेच, कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी प्रोत्साहन आणि धोरणे कशी तयार करायची हे समजून घेण्यासाठी मॉडेल आणि गृहितकेचा वापर करतात.
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप
