दैनिक चालू घडामोडी: 15 जून 2023

राष्ट्रीय बातम्या

1. सार्वभौम गोल्ड बाँड योजना 2023-24 गुंतवणूकदारांना सोन्यात गुंतवणूक करण्याचा एक आकर्षक पर्याय देते.

• भारत सरकारने जाहीर केलेली सार्वभौम सुवर्ण बाँड (SGB) योजना 2023-24, व्यक्ती आणि पात्र संस्थांना सोन्यात सोयीस्कर आणि सुरक्षित पद्धतीने गुंतवणूक करण्याची संधी देते. SGBs भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) द्वारे सरकारच्या वतीने जारी केले जातात.

2. शैक्षणिक कर्जाने आर्थिक वर्ष 2023 मध्ये 17% वाढ नोंदवली.

• रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) च्या आकडेवारीनुसार, शैक्षणिक कर्जाअंतर्गत थकबाकीदार पोर्टफोलिओ 2022-23 मध्ये 17 टक्क्यांनी वाढून ₹96,847 कोटी झाला आहे, जो मागील वर्षी ₹82,723 कोटी होता.

दैनिक चालू घडामोडी: 14 जून 2023

महाराष्ट्र राज्य बातम्या

3. मानसिक आजारमुक्त व्यक्तींकरिता चार जिल्ह्यात 16 पुनर्वसनगृह स्थापन होणार आहे.

• मानसिक आजारमुक्त व्यक्तींकरिता चार जिल्ह्यात स्वयंसेवी संस्थामार्फत 16 पुनर्वसनगृह स्थापन करण्यास मंत्रिमंडळ बैठकीत मान्यता देण्यात आली. पहिल्या टप्प्यामध्ये नागपूर, पुणे, ठाणे व रत्नागिरी या ठिकाणी ही पुनवर्सनगृह स्थापन करण्यात येतील.

4. लातूर येथे पशुरोग निदान प्रयोगशाळा स्थापन करण्यात येणार आहे.

• लातूर येथे स्वतंत्र विभागीय पशुरोग निदान प्रयोगशाळा स्थापन करण्यास मंत्रिमंडळ बैठकीत मान्यता देण्यात आली. सध्या राज्यामध्ये लातूर विभाग वगळता नागपूर, अकोला, औरंगाबाद (छत्रपती संभाजी नगर), नाशिक, पुणे, कोल्हापूर, चिपळूण अशा 7 ठिकाणी विभागीय पशुरोग निदान प्रयोगशाळा आहेत.

5. चिमूर आणि शिर्डी येथे अपर जिल्हाधिकारी कार्यालये होणार आहेत.

• चंद्रपूर जिल्ह्यातील चिमूर तसेच अहमदनगर जिल्ह्यातील शिर्डी येथे अपर जिल्हाधिकारी कार्यालय स्थापन करण्यास मंत्रिमंडळ बैठकीत मान्यता देण्यात आली. या दोन्ही कार्यालयांसाठी प्रत्येकी 6 पदे निर्माण करण्यात येतील. चंद्रपूर जिल्ह्यातील चिमूर, सिंदेवाही, नागभिड, ब्रम्हपुरी हे तालुके चंद्रपूर पासून दूर अंतरावर आहेत. त्याचप्रमाणे ताडोबा अंधारी व्याघ्र प्रकल्पाचा हरितपट्टा देखील असल्यामुळे चंद्रपूर जिल्हा दोन भागात विभागला गेला आहे.

6. प्रारुप विकास योजनांसाठी विविध शहरांतील प्राधिकरणांना मुदतवाढ देण्यात आली आहे.

• प्रारुप विकास योजनांसाठी प्राधिकरणांना मुदतवाढ देण्याचा निर्णय मंत्रिमंडळ बैठकीत घेण्यात आला. या संदर्भात महाराष्ट्र प्रादेशिक नियोजन व नगर रचना अधिनियम-1966 च्या कलम 26 (1) मध्ये महानगरपालिका किंवा नियोजन प्राधिकरण असा मजकूर टाकण्यात येईल व अध्यादेश प्रसिद्ध करण्याची कार्यवाही करण्यात येईल.

7. पाचवी आणि आठवीच्या विद्यार्थ्यांसाठीच्या शिष्यवृत्ती रकमेत वाढ करण्यात आली.

• पाचवी तसेच आठवीच्या विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्तीच्या रकमेत वाढ करून त्यांना अधिक प्रोत्साहन देण्याचा निर्णय मंत्रिमंडळ बैठकीत घेण्यात आला. उच्च प्राथमिक शाळा व माध्यमिक शाळा शिष्यवृत्ती परीक्षा योजनेत आता पाचवीसाठी 5000 रुपये प्रति वर्ष आणि आठवीसाठी 7500 प्रति वर्ष अशी शिष्यवृत्ती राहील. ही शिष्यवृत्ती 2023-24 पासून लागू राहील.

आंतरराष्ट्रीय बातम्या

8. न्यूझीलंडच्या अर्थव्यवस्थेने सलग तिमाहीत नकारात्मक GDP वाढीसह अधिकृतपणे मंदीमध्ये प्रवेश केला आहे.

• पहिल्या तिमाहीत सकल देशांतर्गत उत्पादन (जीडीपी) 0.1 टक्क्यांनी घसरल्याने न्यूझीलंडची अर्थव्यवस्था मंदीत घसरली आहे. ही घसरण 2022 च्या चौथ्या तिमाहीत GDP मधील सुधारित 0.7 टक्क्यांच्या घसरणीनंतर, मंदीची तांत्रिक व्याख्या पूर्ण करते. देशाच्या आर्थिक मंदीचे श्रेय अनेक घटकांना दिले जाऊ शकते, ज्यात महागाईचा सामना करण्यासाठी केंद्रीय बँकेने केलेल्या उपाययोजना आणि नैसर्गिक आपत्तींचे प्रतिकूल परिणाम यांचा समावेश आहे.

नियुक्ती बातम्या

9. रिलायन्स टिरा सुहाना खान आणि कियारा अडवाणी यांना ब्रँड अँबॅसिडर म्हणून साइन करणार आहे.

• रिलायन्स रिटेलचा ब्युटी रिटेल उपक्रम, टिरा, भारतातील ब्युटी रिटेल उद्योगात आपली उपस्थिती वाढवण्यासाठी धोरणात्मक हालचाली करत आहे. ओम्नी-चॅनल रिटेल स्ट्रॅटेजी आणि विविध किमती विभागांमधील उत्पादनांच्या श्रेणीवर लक्ष केंद्रित करून, टिरा देशव्यापी विपणन मोहीम सुरू करण्यासाठी सज्ज आहे. या उपक्रमाचा एक भाग म्हणून, कंपनीने लोकप्रिय बॉलीवूड अभिनेत्री सुहाना खान, कियारा अडवाणी आणि करीना कपूर खान यांना पहिल्या ब्रँड अँम्बेसेडर म्हणून साइन केले आहे.

अर्थव्यवस्था बातम्या

10. भारताचा चलनवाढीचा दर मे 2023 मध्ये 2 वर्षांच्या नीचांकी पातळीवर आला.

• सांख्यिकी आणि कार्यक्रम अंमलबजावणी मंत्रालयाच्या ताज्या आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की भारतातील किरकोळ चलनवाढ, ग्राहक किंमत निर्देशांक (CPI) द्वारे मोजली गेली आहे, मे 2023 मध्ये 4.25% या दोन वर्षांच्या नीचांकी पातळीवर घसरली आहे. ही लक्षणीय घसरण शिखरानंतर आहे. एप्रिल 2022 मध्ये 7.79% आणि जानेवारी 2021 मध्ये 4.06% ची कमी. याव्यतिरिक्त, घाऊक किंमत निर्देशांक (WPI) द्वारे मोजली जाणारी घाऊक महागाई एप्रिल 2023 मध्ये -0.92% होती, ती मार्च 2023 मध्ये 1.34% वरून खाली आली. हे आकडे देशाच्या महागाई दरात अनुकूल कल दर्शवतात.

11. फिनो पेमेंट्स बँक भारतातील पहिले स्पेंडिंग खाते सादर करण्यासाठी हबलसोबत भागीदारी केली.

• फिनो पेमेंट्स बँकेने भारतातील पहिले खर्च खाते सुरू करण्यासाठी Sequoia Capital-backed fintech Hubble सोबत सहयोग जाहीर केला आहे. ही नाविन्यपूर्ण ऑफर ग्राहकांना त्यांचे निधी सोयीस्करपणे पार्क करण्यास, फूड ऑर्डरिंग, खरेदी, प्रवास आणि मनोरंजन यांसारख्या विविध श्रेणींमध्ये खरेदी करण्यास आणि खात्याद्वारे केलेल्या सर्व व्यवहारांवर 10 टक्क्यांपर्यंत बचत करण्यास अनुमती देते.

साप्ताहिक चालू घडामोडी (04 ते 10 जून 2023)

कराराच्या बातम्या

12. संरक्षण मंत्रालय आणि कोटक महिंद्रा लाइफ इन्शुरन्स यांनी नोकरीच्या संधी उपलब्ध करून देण्यासाठी करार केला.

शिखर परिषद बातम्या

14. यूएस मध्ये पहिली हिंदू-अमेरिकन शिखर परिषद पार पडली.

• भारतीय- अमेरिकनांच्या एका गटाने आयोजित केलेल्या राजकीय सहभागासाठी उद्घाटन हिंदू-अमेरिकन शिखर परिषद 14 जून रोजी यूएस कॅपिटल हिल येथे झाली. या शिखर परिषदेचे मुख्य उद्दिष्ट त्यांना भेडसावणाऱ्या समस्या आणि समस्यांकडे लक्ष वेधणे आणि समर्थन देणे हा आहे.

अहवाल व निर्देशांक बातम्या

15. ग्लोबल स्लेव्हरी इंडेक्स 2023 प्रसिद्ध झाला.

• ग्लोबल स्लेव्हरी इंडेक्सची पाचवी आवृत्ती आधुनिक गुलामगिरीचे जागतिक विहंगावलोकन प्रदान करते आणि 2022 च्या अंदाजांवर आधारित आहे. वॉक फ्री या मानवाधिकार संस्थेने हा निर्देशांक तयार केला आहे आणि आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटना (ILO), वॉक फ्री आणि इंटरनॅशनल ऑर्गनायझेशन फॉर मायग्रेशन (IOM) द्वारे निर्मित आधुनिक गुलामगिरीच्या जागतिक अंदाजाच्या डेटावर आधारित आहे.

ज्ञानकोश मासिक चालू घडामोडी – मे 2023

क्रीडा बातम्या

16. ओडिशात KIIT आयोजित पहिला जनजाती खेल महोत्सव संपला.

• KIIT ने उद्घाटन जनजाती खेल महोत्सवाचे आयोजन केले होते, हा एक नेत्रदीपक क्रीडा कार्यक्रम आहे जो 12 जून रोजी संपन्न झाला. या कार्यक्रमात 26 राज्यांचे प्रतिनिधित्व करणारे सुमारे 5,000 देशी खेळाडू आणि 1,000 अधिकारी सहभागी झाले आहेत.

पुरस्कार बातम्या

17. लंडनच्या सेंट्रल बँकिंग अवॉर्ड्समध्ये आरबीआयचे प्रमुख शक्तिकांत दास यांची ‘गव्हर्नर ऑफ द इयर’ म्हणून निवड करण्यात आली.

• भारतीय रिझर्व्ह बँकेचे (आरबीआय) गव्हर्नर शक्तीकांत दास यांना 2023 साठी प्रतिष्ठित गव्हर्नर ऑफ द इयर पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

महत्वाचे दिवस

18. दरवर्षी 15 जून रोजी ग्लोबल विंड डे साजरा केल्या जातो.

• जागतिक पवन दिवस, ज्याला जागतिक पवन दिवस देखील म्हणतात, हा एक जागतिक कार्यक्रम आहे जो दरवर्षी 15 जून रोजी साजरा केला जातो. हे पवन ऊर्जेची क्षमता, आपल्या ऊर्जा प्रणालींमध्ये परिवर्तन करण्याची क्षमता, आपल्या अर्थव्यवस्थांमध्ये कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यासाठी आणि रोजगार निर्मिती आणि आर्थिक वाढीला चालना देण्याची संधी म्हणून काम करते. हा दिवस आपल्याला वाऱ्याच्या शक्तीचा आणि आपल्या उर्जेच्या लँडस्केपला पुन्हा आकार देण्याच्या अफाट शक्यतांचा शोध घेण्यास प्रोत्साहित करतो.

19. दरवर्षी जागतिक वृद्ध अत्याचार जागरूकता दिवस 15 जून रोजी साजरा केल्या जातो.

• वर्ल्ड एल्डर अब्यूज अवेअरनेस डे (WEAAD) हा 15 जून रोजी पाळला जाणारा वार्षिक कार्यक्रम आहे ज्यामुळे वृद्ध व्यक्तींकडून होणारे गैरवर्तन, भेदभाव आणि दुर्लक्ष याबद्दल जागरुकता निर्माण होते. वृद्ध प्रौढांचे हक्क राखण्याचे महत्त्व अधोरेखित करण्यासाठी, समाजाला त्यांच्या उपस्थितीचे मूल्य आणि आदर करण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी हा दिवस एक व्यासपीठ आहे.

20. चक्रीवादळ बिपरजॉय हे अरबी समुद्रातील सर्वात जास्त आयुष्य असणारे चक्रीवादळ बनले आहे.

• 6 जून रोजी पहाटे 5:30 वाजता आग्नेय अरबी समुद्रात तयार झालेल्या चक्रीवादळ बिपरजॉयने आता अरबी समुद्रात सर्वात जास्त काळ असलेल्या चक्रीवादळाचा नवा विक्रम नोंदवला आहे. 15 जूनपर्यंत, चक्रीवादळ सुमारे 10 दिवस सक्रिय आहे. यापूर्वीचा विक्रम 2019 मध्ये चक्रीवादळ कायरने केला होता, जो 9 दिवस आणि 15 तास टिकला होता. क्यार चक्रीवादळ पूर्व-मध्य अरबी समुद्रात उद्भवले, अनेक पुनरावृत्ती झाले आणि अखेरीस नैऋत्य अरबी समुद्रात कमकुवत झाले.