Daily Current Affairs in Marathi (चालू घडामोडी) | 24 September 2022

राष्ट्रीय बातम्या (Daily Current Affairs for Maharashtra Exams)

1. भारताचा 5 वर्षांखालील मृत्यूदर 3 अंकांनी घसरला.

• भारताचा 5 वर्षाखालील मृत्यूदर 3 अंकांनी घसरला. नमुना नोंदणी प्रणाली (SRS) सांख्यिकी अहवाल 2020 नुसार, भारताचा 5 वर्षांखालील मृत्यू दर 2019 मध्ये 35 प्रति 1,000 जिवंत जन्मांमागे 32 पर्यंत घटला आहे, 2020 मध्ये 32 पर्यंत उत्तर प्रदेश (UP) आणि कर्नाटकमध्ये सर्वात मोठी घसरण दिसून आली. 2030 पर्यंत शाश्वत विकास उद्दिष्टे (SDG) साध्य करण्याच्या दिशेने, देशात बालमृत्यू दर (IMR), 5 वर्षाखालील मृत्यू दर (U5MR) आणि नव-मृत्यू दर (NMR) मध्ये प्रगतीशील घट होत आहे, असे एका अहवालात म्हटले आहे.

मुख्य मुद्दे

• केंद्रीय आरोग्य मंत्री मनसुख मांडविया यांनी बालमृत्यू कमी करण्यासाठी अथक प्रयत्न केल्याबद्दल सर्व काळजीवाहू, आरोग्य व्यावसायिक आणि समुदाय सदस्यांचे आभार व्यक्त केले.
• भारताचा 5 वर्षांखालील मृत्यू दर 2019 पासून तीन गुणांनी लक्षणीय घटला आहे (वार्षिक घट दर: -8.6%). (2020 मध्ये प्रति 1,000 जिवंत जन्मांमागे 32 विरुद्ध 2019 मध्ये 35 प्रति 1000 जिवंत जन्म) ग्रामीण भागात हे प्रमाण 36 आहे; शहरी भागात हे प्रमाण 21 आहे.

2. REC लिमिटेड ला ‘महारत्न’ केंद्रीय सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रमाचा दर्जा देण्यात आला आहे.

• पॉवर सेक्टर-केंद्रित नॉन-बँकिंग फायनान्स कंपनी (NBFC) REC लि. ला ‘महारत्न’ केंद्रीय सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रमाचा दर्जा देण्यात आला आहे, ज्यामुळे तिला अधिक परिचालन आणि आर्थिक स्वायत्तता मिळते. ‘महारत्न’ दर्जा दिल्याने आर्थिक निर्णय घेताना कंपनीच्या बोर्डाला वर्धित अधिकार प्राप्त होतील. आरईसी लिमिटेड ही महारत्न दर्जा देणारी 12वी कंपनी आहे.

3. केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन भारत विद्या लाँच करतील.

• केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन भारत विद्या लाँच करतील, जी ओरिएंटल आणि दक्षिण आशियाई अभ्यासांसाठी एक ऑनलाइन शिक्षण मंच आहे. भारत विद्या ही भांडारकर प्राच्यविद्या संशोधन संस्था (BORI) द्वारे डिझाइन आणि विकसित केली आहे.
• भारत विद्या हे अशा प्रकारचे पहिले ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म आहे, जे कला, स्थापत्य, तत्त्वज्ञान, भाषा आणि विज्ञान यांविषयी इंडोलॉजीच्या विविध पैलूंचा अंतर्भाव करणारे विनामूल्य आणि सशुल्क अभ्यासक्रम उपलब्ध करून देईल. भारत विद्यामध्ये सुरुवातीला वेद विद्या, भारतीय दर्शनशास्त्र, संस्कृत शिक्षण, महाभारताचे 18 पर्व, पुरातत्वशास्त्राची मूलभूत तत्त्वे आणि कालिदास आणि भाषा असे सहा अभ्यासक्रम असतील.

महाराष्ट्र राज्य बातम्या (Daily Current Affairs for Maharashtra Exams)

4. नवीन आष्टी-अहमदनगर नवीन रेल्वे मार्गाचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्या हस्ते उद्घाटन

• अहमदनगर – बीड – परळी वैजनाथ या 261 कि.मी. रेल्वे मार्गाचा पहिला टप्पा असलेल्या नवीन आष्टी – अहमदनगर 66 कि.मी. मार्गाचे उद्घाटन मुख्यमंत्री श्री. एकनाथ शिंदे यांच्या हस्ते झाले. वीन आष्टी – अहमदनगर हा नवीन रेल्वेमार्ग बीड आणि अहमदनगर या दोन्ही जिल्ह्यांच्या विकासाची भाग्यरेखा ठरेल, असा विश्वास मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी उद्घाटन प्रसंगी व्यक्त केला. कार्यक्रमस्थळी उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस, महसूल, पशुसंवर्धन आणि दुग्धविकास मंत्री राधाकृष्ण
  विखे पाटील, रेल्वे, कोळसा आणि खाण राज्यमंत्री रावसाहेब दानवे यांची प्रमुख उपस्थिती होते. माजी मंत्री पंकजा मुंडे, खासदार डॉ. प्रीतम मुंडे, खासदार डॉ. सुजय विखे पाटील, आमदार सर्वश्री बाळासाहेब आजबे, लक्ष्मण पवार, सुरेश धस, आष्टीच्या नगराध्यक्षा श्रीमती पल्लवी धोंडे प्रमुख पाहुणे म्हणून उपस्थित होते.

नवीन आष्टी – अहमदनगर नवीन मार्गाविषयी

• 66 किमी नवीन आष्टी-अहमदनगर ब्रॉडगेज लाईन हा अहमदनगर – बीड – परळी वैजनाथ या 261 कि.मी. नवीन ब्रॉडगेज लाईन प्रकल्पाचा एक भाग आहे ज्यामध्ये केंद्र आणि राज्य सरकार यांच्यात समसमान म्हणजे प्रत्येकी 50 टक्के खर्चाचा वाटा आहे.
• डेमू (DEMU) सेवा नवीन आष्टी – अहमदनगर पट्ट्यातील रहिवाशांना आणि जवळपासच्या भागातील रहिवाशांना सुलभ ठरेल. यामुळे स्थानिक व्यापार आणि उद्योगांना चालना मिळेल आणि त्यामुळे मराठवाडा क्षेत्राच्या सामाजिक – आर्थिक विकासाला चालना मिळेल.
• डेमू ट्रेन अहमदनगरहून सकाळी 07.45 वाजता सुटेल आणि न्यू आष्टीला सकाळी 10.30 वाजता पोहोचेल आणि परतीच्या प्रवासात न्यू आष्टी येथून सकाळी 11.00 वाजता सुटेल आणि दुपारी 1.55 वाजता अहमदनगर येथे पोहोचेल. ही गाडी रविवार वगळता आठवड्यात दररोज धावणार आहे.
• कडा, नवीन धानोरा, सोलापूरवाडी, नवीन लोणी आणि नारायणडोहो येथे थांबेल.

5. महाराष्ट्रात नवीन 18 वन्यजीव संवर्धन राखीव क्षेत्राला मंजुरी

• 18 नवीन आणि 7 प्रस्तावित संवर्धन राखीव क्षेत्र घोषीत करायला मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी मान्यता दिली. त्यामुळे महाराष्ट्रात संवर्धन राखीव क्षेत्रांची संख्या 52 होणार आहे. त्यामाध्यमातून राज्यात सुमारे 13 हजार चौरस किलोमीटर क्षेत्र संरक्षित व्हायला मदत होणार आहे.
• अभयारण्य, पर्यावरण संवेदनशील क्षेत्र आणि व्याघ्रभ्रमण मार्गात ज्या प्रकल्पांना वन्यजीव मान्यता आवश्यक आहे त्यांच्या कडून बाधित क्षेत्रातल्या प्रकल्प किंमतीच्या दोन टक्के रक्कम वन्यजीवांच्या संर्वधनासाठी जमा केली जाते. ही रक्कम आता 4 टक्के होणार आहे. यातला 1 टक्का निधी हा राज्यातल्या जैव-विविधतेसाठी वापरण्याचे निर्देश वनमंत्री सुधीर मुनगंटीवार यांनी दिले.

18 नवीन संवर्धन राखीव क्षेत्र

• 18 नवीन संवर्धन राखीव क्षेत्रात पुणे आणि रायगड जिल्ह्यातील वेल्हे-मुळशी (87.41 चौरस कि.मी.) आणि लोणावळा (121.20 चौरस कि.मी.), पुणे-ठाणे जिल्ह्यातील नानेघाट ( 98.78 चौरस कि.मी.), पुणे जिल्हा भोरगिरीगड (37.64 चौरस कि.मी.), नाशिक जिल्ह्यातील दिंडोरी (62.10 चौरस कि.मी.) सुरगाणा (86.28 चौरस कि.मी.), ताहाराबाद (122.44 चौरस कि.मी.), नंदूरबार जिल्ह्यातील कारेघाट (97.45चौरस कि.मी.), चिंचपाडा (93.91 चौरस कि.मी.), रायगड जिल्ह्यातील घेरा माणिकगड (53.25 चौरस कि.मी.) व अलिबाग (60.03 चौरस कि.मी.), पुणे जिल्ह्यातील राजमाची (83.15 चौरस कि.मी.), ठाणे जिल्ह्यातील गुमतारा (125.50 चौरस कि.मी.), पालघर जिल्ह्यातील जव्हार (118.28 चौरस कि.मी.), धामणी (49.15चौरस कि.मी.), अशेरीगड (80.95 चौरस कि.मी.), सांगली जिल्ह्यातील आटपाडी (9.48 चौरस कि.मी.), चंद्रपूर जिल्ह्यातील एकारा (102.99 चौरस कि.मी.) या सर्व क्षेत्रांचा समावेश करण्यात आला आहे.

6. 2022 चा विष्णुदास भावे पुरस्कार सतीश आळेकर यांना जाहीर

• नाटय़क्षेत्रात मानाचे समजले जाणारे विष्णुदास भावे गौरव पदक यंदा ज्येष्ठ नाटककार, दिग्दर्शक, अभिनेते, पटकथा लेखक पद्यश्री सतीश आळेकर यांना जाहीर करण्यात आले. गौरवपदक, 25  हजार रुपये रोख, स्मृतिचिन्ह, शाल, श्रीफळ असे या पुरस्काराचे स्वरूप आहे. या पुरस्काराचे वितरण 5 नोव्हेंबर 2022 रोजी ज्येष्ठ दिग्दर्शक जब्बार पटेल यांच्या हस्ते होणार आहे. सतीश आळेकर हे  विख्यात दिग्दर्शक,अभिनेते, पटकथाकार, संवाद लेखक आहेत.

सतीश आळेकर याच्याबद्दल

• आळेकरांचे नाव नाटककार म्हणून आंतरराष्ट्रीय स्तरावर विजय तेंडुलकर, महेश एलकुंचवार यांच्या जोडीने घेतले जाते. आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील नाटक अनुवाद प्रकल्पासाठी त्यांनी काम केले आहे. प्ले-राइट्स डेव्हलपमेन्ट स्कीम आणि रीजनल थिएटर ग्रुप डेव्हलपमेन्ट या प्रकल्पांसाठी त्यांना फोर्ड फाउंडेशनची शिष्यवृत्ती मिळाली होती. अमेरिका, इंग्लंड, ग्रीस, जर्मनी आदी अनेक देशांत त्यांनी रंगभूमीविषयक अध्यापन, कार्यशाळा आणि संशोधन प्रकल्पांवर काम केले आहे. पुण्याच्या ललित कला केंद्राचे ते दीर्घकाळ संचालकही होते

राज्य बातम्या (Daily Current Affairs for Maharashtra Exams)

7. जम्मू-काश्मीर प्रशासनाने महाराजा हरिसिंह यांच्या जयंतीनिमित्त सार्वजनिक सुट्टी जाहीर करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

• जम्मू -काश्मीर प्रशासनाने महाराजा हरिसिंह यांच्या जयंतीनिमित्त सार्वजनिक सुट्टी जाहीर करण्याचा निर्णय घेतला आहे . लेफ्टनंट गव्हर्नर मनोज सिन्हा यांनी प्रमुख राजकीय नेते, युवा राजपूत सभेचे सदस्य, नागरी समाजाचे सदस्य, जम्मू आणि काश्मीर ट्रान्सपोर्ट युनियनचे प्रमुख यांचा समावेश असलेल्या शिष्टमंडळाच्या भेटीनंतर ही घोषणा केली.

चालू घडामोडी (Daily Current Affairs) 2022 | 23-September-2022

आंतरराष्ट्रीय बातम्या (Daily Current Affairs for MPSC Exams)

8. 5 दक्षिण आशियाई देशांनी पाम ऑइल अलायन्सची स्थापना केली.

• दक्षिण आशियातील भारत, पाकिस्तान, श्रीलंका, बांगलादेश आणि नेपाळ या पाच पाम तेल आयात करणाऱ्या देशांतील खाद्यतेल व्यापार संघटनांनी एशियन पाम ऑइल अलायन्स (APOA) स्थापन करण्याची घोषणा केली. सौदेबाजीची शक्ती गोळा करणे आणि आयात शाश्वत करणे ही कल्पना आहे.
• APOA विधानानुसार, पाम तेल उच्च-गुणवत्तेचे, किफायतशीर आणि निरोगी वनस्पती तेल म्हणून ओळखले जावे आणि पाम तेलाची नकारात्मक प्रतिमा बदलण्यासाठी युती कार्य करेल. चतुर्वेदी म्हणाले की APOA च्या सदस्यत्वाचा विस्तार करून संपूर्ण खंडातील पाम तेलाचे उत्पादन किंवा शुद्धीकरणाशी संबंधित कंपन्या किंवा उद्योग संस्थांचा समावेश केला जाईल.