दैनिक चालू घडामोडी: 28 जून 2023

राष्ट्रीय बातम्या

1. भारतातील पहिली हायड्रोजनवर चालणारी ट्रेन हरियाणाच्या जिंद जिल्ह्यातून धावली.

• शाश्वत वाहतुकीचा स्वीकार करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल म्हणून, भारत आपली पहिली हायड्रोजनवर चालणारी ट्रेन सुरू करण्याच्या तयारीत आहे. हायड्रोजन गाड्या, जे हायड्रोजन आणि ऑक्सिजनचे विजेमध्ये रूपांतर करण्यासाठी इंधन पेशींवर अवलंबून असतात, पारंपारिक डिझेल गाड्यांना स्वच्छ आणि पर्यावरणास अनुकूल पर्याय देतात. कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यासाठी आणि प्रदूषणाचा मुकाबला करण्याच्या भारताच्या प्रयत्नांमध्ये हा महत्त्वाचा उपक्रम एक आशादायक प्रगती दर्शवतो.

2. यूपीने गोहत्येसाठी ‘ऑपरेशन कन्व्हिक्शन’ सुरू केले.

• उत्तर प्रदेश पोलिसांनी अलीकडेच राज्यातील गुन्हेगार आणि संघटित गुन्हेगारीचा मुकाबला करण्यासाठी ‘ऑपरेशन कन्व्हिक्शन’ नावाचा एक व्यापक कार्यक्रम सुरू केला आहे. विशेषत: बलात्कार, हत्या, गोहत्या, धर्मांतरण आणि POCSO कायद्यांतर्गत नोंदवलेल्या जघन्य गुन्ह्यांशी संबंधित प्रकरणांमध्ये दोषी ठरविण्याच्या प्रक्रियेला गती देण्याचा या धोरणात्मक उपक्रमाचा उद्देश आहे. तात्काळ अटक, मजबूत पुरावे गोळा करणे, बारकाईने तपास करणे आणि न्यायालयांमध्ये प्रभावी प्रतिनिधित्व सुनिश्चित करून अधिकारी गुन्हेगारांना न्याय मिळण्यासाठी लागणारा वेळ कमी करण्याचा प्रयत्न करतात.

3. श्री नारायण राणे यांनी आंतरराष्ट्रीय एमएसएमई दिनानिमित्त ‘चॅम्पियन्स 2.0 पोर्टल’ आणि एमएसएमईसाठी प्रमुख उपक्रम सुरू केले

• आंतरराष्ट्रीय एमएसएमई दिनानिमित्त, सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग मंत्रालयाने (एमएसएमई) विशेष कार्यक्रमासह ‘उद्यमी भारत-एमएसएमई दिवस’ साजरा केला. केंद्रीय एमएसएमई मंत्री श्री नारायण राणे यांनी भारतातील एमएसएमईच्या वाढीला आणि विकासाला चालना देण्याच्या उद्देशाने अनेक उपक्रम सुरू केले. या कार्यक्रमात केंद्रीय एमएसएमई राज्यमंत्री श्री भानु प्रताप सिंग वर्मा देखील उपस्थित होते आणि त्यांनी देशाच्या अर्थव्यवस्थेत एमएसएमईच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेवर प्रकाश टाकला.

4. जगातील सर्वात मोठ्या शहरी स्वच्छता सर्वेक्षणाची 8 वी आवृत्ती सुरू होणार आहे.

• 1 जुलै 2023 पासून गृहनिर्माण आणि शहरी मूल्यमापन मंत्रालयाकडून स्वच्छता सर्वेक्षण 2023 चे क्षेत्रीय मूल्यांकन सुरू केले जाणार आहे. स्वच्छ भारत मिशनचा एक भाग म्हणून, शहरी स्वच्छता सर्वेक्षण सार्वजनिक जागा आणि शौचालयांची स्वच्छता, रहिवाशांच्या प्रतिक्रिया आणि कचरा संकलन, विलगीकरण आणि प्रक्रिया यामधील नगरपालिकांची कामगिरी. स्वच्छता सर्वेक्षण 2023- मेरा शहर, मेरी पेहचान हे गृहनिर्माण आणि शहरी मूल्यमापन मंत्रालयाने शहरांच्या स्वच्छतेच्या आधारावर जारी केलेले 8 वे वार्षिक संस्करण आहे.

दैनिक चालू घडामोडी: 27 जून 2023

महाराष्ट्र राज्य बातम्या

5. आयआयटी मुबईच्या ‘क्यूएस मानांकना’ त वाढ; पहिल्या 150 संस्थांमध्ये प्रथमच प्रवेश

• देशातील तंत्रशिक्षण क्षेत्रात अग्रणी असलेल्या मुंबई आयआयटीने ‘क्यूएस जागतिक विद्यापीठ मानांकना’मध्ये प्रथमच पहिल्या 150 संस्थांमध्ये स्थान पटकाविले आहे. आठ वर्षांपासून बंगळुरू येथील इंडियन इन्स्टिटय़ूट ऑफ सायन्सनंतर (आयआयएस) ही कामगिरी करणारी आयआयटी मुंबई ही देशातील पहिलीच संस्था ठरली आहे.

6. 27 वर्षांनी पुण्यात होणार विश्वचषक सामने

• स्पर्धेतील उद्घाटनाचा आणि समारोपाचा सामना अहमदाबादला मिळाला असून, कार्यक्रमाचे वैशिष्ट्य म्हणजे पुणे शहराला पाच सामन्यांच्या यजमानपदाचा मान मिळाला आहे. तब्बल २७ वर्षांनी पुण्यात विश्वचषक सामन्याचे आयोजन होणार आहे. हे सामने महाराष्ट्र क्रिकेट संघटनेच्या गहुंजे येथील मैदानावर होणार आहेत.मुंबईत एका खास सोहळ्यात विश्वचषक स्पर्धेचे वेळापत्रक जाहीर करण्यात आले. अहमदाबाद, दिल्ली, मंबई, कोलकता या प्रमुख क्रिकेट शहरांच्या बरोबरीने पुण्याला विश्वचषक स्पर्धेत स्थान मिळाले आहे. विश्वचषक स्पर्धेचे आयोजन भारतात यापूर्वीही झाले असले, तरी एकाच वेळेस इतक्या सामन्यांचे यजमानपद पुणे शहराला प्रथमच मिळाले आहे.

7. राज्यातील दुसरी ते दहावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी ‘सेतू अभ्यास’

• राज्यातील मराठी आणि उर्दू माध्यमाच्या दुसरी ते दहावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी सेतू अभ्यासक्रमाची अंमलबजावणी करण्यात येणार आहे. त्यात आधीच्या इयत्तांतील महत्त्वाच्या अध्ययन निष्पत्तीवर आधारित कृतिपत्रिका तयार करण्यात आल्या असून, दुसरी ते पाचवीच्या विद्यार्थ्यांसाठी प्रथम भाषा, गणित आणि इंग्रजी, तर सहावी ते दहावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी प्रथम भाषा, गणित, इंग्रजी, सामान्य विज्ञान आणि सामाजिक शास्त्र या विषयांचा समावेश आहे.

साप्ताहिक चालू घडामोडी (18 ते 24 जून 2023)

नियुक्ती बातम्या

8. रोहित जावा यांची हिंदुस्थान युनिलिव्हरचे MD आणि CEO म्हणून नियुक्ती 

• रोहित जावा यांनी FMCG प्रमुख हिंदुस्तान युनिलिव्हर लिमिटेड (HUL) चे व्यवस्थापकीय संचालक आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी म्हणून पदभार स्वीकारला. कंपनीच्या वार्षिक सर्वसाधारण सभेनंतर सोमवारी निवृत्त झालेल्या संजीव मेहता यांची जागा जावाने घेतली आहे. मेहता यांनी 1 एप्रिलपासून अतिरिक्त संचालक आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी म्हणून नियुक्ती झालेल्या जावा यांना 26 जून रोजी कामकाजाची वेळ संपल्यानंतर बॅटन सोपवले. मेहता जवळपास एक दशकापासून कंपनीत होते आणि 30 वर्षे पेक्षा जास्त काळ ते कंपनीत होते.
• या भूमिकेपूर्वी जावा लंडनमधील युनिलिव्हरसाठी ट्रान्सफॉर्मेशनचे प्रमुख होते. त्यांनी 1988 मध्ये व्यवस्थापन प्रशिक्षणार्थी म्हणून HUL सह त्यांच्या कारकिर्दीची सुरुवात केली होती आणि भारत, दक्षिण पूर्व आशिया आणि उत्तर आशियामध्ये शाश्वत व्यवसाय परिणामांचा एक सिद्ध ट्रॅक रेकॉर्ड आहे. मेहता यांनी ऑक्टोबर 2013 मध्ये HUL चे MD आणि CEO म्हणून पदभार स्वीकारला होता.

9. भारतीय वंशाच्या उपग्रह उद्योगातील तज्ज्ञ आरती होला-मैनी यांची UNOOSA च्या संचालकपदी नियुक्ती

• भारतीय वंशाच्या उपग्रह उद्योग तज्ज्ञ आरती होला-मैनी यांची UNOOSA च्या संचालकपदी नियुक्ती
• आरती होला-मैनी, भारतीय वंशाच्या उपग्रह उद्योगातील अत्यंत कुशल तज्ज्ञ, यांची युनायटेड नेशन्सचे सरचिटणीस अँटोनियो गुटेरेस यांनी व्हिएन्ना येथील युनायटेड नेशन्स ऑफिस फॉर आऊटर स्पेस अफेयर्स (UNOOSA) चे संचालक म्हणून निवड केली आहे. तिची नियुक्ती इटलीतील सिमोनेटा डी पिप्पो यांच्या कार्यकाळानंतर झाली आहे. UNOOSA चे प्राथमिक उद्दिष्ट बाह्य अवकाशाच्या शांततापूर्ण शोध आणि वापरामध्ये जागतिक सहकार्याला प्रोत्साहन देणे तसेच शाश्वत आर्थिक आणि सामाजिक प्रगतीला चालना देण्यासाठी अंतराळ विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाचा प्रभावी वापर करणे हे आहे.

व्यवसाय बातम्या

10. टाटा टेक्नॉलॉजीज, एसबीएफसी फायनान्स आणि गंधार ऑइल रिफायनरी आयपीओला सेबीने मान्यता दिली.

• भांडवली बाजार नियामक SEBI (भारतीय सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड) ने टाटा मोटर्सची उपकंपनी असलेल्या Tata Technologies च्या IPO ला मंजुरी दिली आहे. जुलै 2004 मध्ये टाटा कन्सल्टन्सी सर्व्हिसेस (TCS) नंतर टाटा समूहाकडून हा पहिला सार्वजनिक निर्गम आहे. टाटा टेक्नॉलॉजीज, एसबीएफसी फायनान्स आणि गंधार ऑइल रिफायनरी बीएसई आणि एनएसईवर त्यांचे शेअर्स सूचीबद्ध करण्यासाठी सज्ज आहेत.

शिखर परिषद बातम्या

11. इंदिरा गांधी नॅशनल सेंटरतर्फे “जागतिक वारशावर बँकिंग” हे प्रदर्शन आयोजित

• इंदिरा गांधी नॅशनल सेंटरतर्फे “वसुधैव कुटुंबकम” किंवा “एक पृथ्वी एक कुटुंब एक भविष्य” या थीमसह “जागतिक वारशावर बँकिंग” हे प्रदर्शन आयोजित केले जाईल.इंदिरा गांधी नॅशनल सेंटर फॉर द आर्ट्स (IGNCA) “बँकिंग ऑन वर्ल्ड हेरिटेज” नावाचे एक विलक्षण प्रदर्शन आयोजित करणार आहे. ‘मनी टॉक्सच्या संस्थापक आणि स्वतंत्र अभ्यासक सुश्री रुक्मिणी डहाणूकर यांनी क्युरेट केलेले हे अनोखे प्रदर्शन, युनेस्कोने सूचीबद्ध केलेल्या जागतिक वारसा स्थळांचे वैशिष्ट्य असलेल्या बँक नोट्सचे प्रदर्शन करतील. या सांस्कृतिक खजिन्यांबद्दल एक अभिनव दृष्टीकोन प्रदान करण्याचा या प्रदर्शनाचा उद्देश आहे आणि 30 जून ते 9 जुलै 2023 या कालावधीत IGNCA येथे आयोजित केला जाईल. हा कार्यक्रम महत्त्वाचा आहे कारण तो G-20 शिखर परिषदेच्या भारताच्या अध्यक्षतेशी, भारताच्या स्वातंत्र्याच्या 75 व्या वर्षाच्या अनुषंगाने आहे. आणि UNESCO च्या जागतिक वारसा संमेलनाचे 50 वे वर्ष आहे.

12. सर्बानंद सोनोवाल यांनी नवीन सीएसआर मार्गदर्शक तत्त्वे ‘सागर सामाजिक सहयोग’ लाँच केली.

• सर्बानंद सोनोवाल यांनी नवीन सीएसआर मार्गदर्शक तत्त्वे ‘सागर सामाजिक सहयोग’ लाँच केली केंद्रीय बंदरे, जहाजबांधणी आणि जलमार्ग आणि आयुष मंत्री, श्री सर्बानंद सोनोवाल यांनी, बंदरे, जहाज आणि जलमार्ग मंत्रालयाने ‘सागर सामाजिक सहयोग’ नावाच्या कॉर्पोरेट सामाजिक उत्तरदायित्वासाठी (CSR) नवीन मार्गदर्शक तत्त्वांचे अनावरण केले. मार्गदर्शक तत्त्वे स्थानिक समुदाय समस्या अधिक कार्यक्षमतेने आणि सहयोगीपणे संबोधित करण्यासाठी बंदरांना सक्षम बनवण्याचे उद्दिष्ट ठेवतात. लॉन्च कार्यक्रमाला केंद्रीय बंदरे, जहाजबांधणी आणि जलमार्ग राज्यमंत्री श्री शांतनु ठाकूर आणि केंद्रीय बंदरे, जहाजबांधणी आणि जलमार्ग राज्यमंत्री श्रीपाद येसो नाईक उपस्थित होते.

पुरस्कार बातम्या

13. प्रिया ए.एस. बालसाहित्यासाठी 2023 चा साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला.

• प्रिया ए एस, एक प्रतिभावान लेखिका, तिच्या “पेरुमाझायते कुंजिथालुकल” (द चिल्ड्रेन हू नेव्हर विदरड) या कादंबरीसाठी मल्याळम भाषेतील प्रतिष्ठित साहित्य अकादमी बाल साहित्य पुरस्कार 2023 ने सन्मानित करण्यात आले आहे. याच कादंबरीसाठी 2020 मध्ये बालसाहित्यासाठी केरळ साहित्य अकादमी पुरस्कार जिंकण्याच्या तिच्या पूर्वीच्या कामगिरीमध्ये या ओळखीची भर पडली.

क्रीडा बातम्या

14. झुलन गोस्वामी, हीदर नाइट, इऑन मॉर्गन MCC वर्ल्ड क्रिकेट कमिटीमध्ये सामील

• MCC जागतिक क्रिकेट समितीने (WCC) तीन नवीन सदस्यांचे स्वागत करून आपली श्रेणी वाढवली आहे. इंग्लिश खेळाडू हीदर नाइट आणि इऑन मॉर्गन, तसेच महान भारतीय क्रिकेटपटू झुलन गोस्वामी यांचा समावेश झाला आहे. त्याचवेळी इंग्लंडचा माजी कर्णधार अॅलिस्टर कुकने आपल्या खेळाच्या कारकिर्दीवर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी समितीतून पायउतार झाला आहे. या नवीन समावेशांसह, WCC मध्ये आता 14 सदस्य आहेत, ज्यात सध्याचे आणि माजी आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट खेळाडू, पंच आणि जगभरातील अधिकारी यांचा समावेश आहे. WCC स्वायत्तपणे कार्य करते आणि क्रिकेट समुदायामध्ये एक प्रभावशाली संस्था म्हणून काम करते.

ज्ञानकोश मासिक चालू घडामोडी – मे 2023

अहवाल व निर्देशांक बातम्या

15. QS वर्ल्ड युनिव्हर्सिटी रँकिंग 2024: MIT 12 व्या वर्षी अव्वल, भारतीय विद्यापीठांनी नफा मिळवला.

• QS वर्ल्ड युनिव्हर्सिटी रँकिंग 2024 प्रसिद्ध करण्यात आली आहे, ज्यामध्ये जागतिक स्तरावरील सर्वोच्च विद्यापीठे प्रदर्शित करण्यात आली आहेत. मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (MIT) ने सलग 12 व्या वर्षी क्रमवारीच्या शिखरावर आपले स्थान कायम राखले आहे. क्रमवारीतील लक्षणीय बदलांमध्ये ऑक्सफर्ड विद्यापीठाने स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाला मागे टाकून तिसरे स्थान मिळवले आहे. शाश्वतता, रोजगार परिणाम आणि आंतरराष्ट्रीय संशोधन नेटवर्क यासारख्या नवीन मेट्रिक्सचा समावेश करून, क्रमवारीसाठी कार्यपद्धती अद्यतनित केली गेली आहे. हा लेख शीर्ष भारतीय विद्यापीठे आणि जागतिक क्रमवारीचे विहंगावलोकन प्रदान करतो.

16. संरक्षण संशोधन आणि विकासाला प्रोत्साहन देण्यासाठी DRDO ‘अनुसंधान चिंतन शिविर’ आयोजित केले.

• संरक्षण संशोधन आणि विकास संघटना (DRDO) ने अलीकडेच भारतातील स्वदेशी संरक्षण उत्पादन क्षेत्राला चालना देण्याच्या उद्देशाने 75 तंत्रज्ञान प्राधान्य क्षेत्रांची सर्वसमावेशक यादी जाहीर केली आहे. या धोरणात्मक हालचालीमुळे नावीन्य, स्वदेशीकरण आणि स्वावलंबनाला चालना मिळण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामुळे देशाला लष्करी तंत्रज्ञानाची रचना आणि विकासाच्या दिशेने मार्गक्रमण करता येईल.

17. लिथियम-आयन बॅटरीचे अमेरिकन सह-शोधक, जॉन बॅनिस्टर गुडनफ यांचे निधन

• लिथियम-आयन बॅटरीचे सह-शोधक आणि रसायनशास्त्रातील 2019 नोबेल पारितोषिकाचे सह-विजेते, प्रसिद्ध अमेरिकन शास्त्रज्ञ जॉन बॅनिस्टर गुडनफ यांचे दुःखद निधन झाले. त्यांनी ब्रिटिश-अमेरिकन समकक्ष, स्टॅन व्हिटिंगहॅम यांनी त्यांच्या महत्त्वपूर्ण कार्यासाठी गुडइनफ यांच्यासोबत नोबेल पारितोषिक सामायिक केले. व्हिटिंगहॅमने सुरुवातीला शोधून काढले की लिथियम टायटॅनियम सल्फाइड शीटमध्ये साठवले जाऊ शकते आणि गुडनफने कोबाल्ट-आधारित कॅथोडचा समावेश करून संकल्पना पूर्ण केली, परिणामी एक उत्पादन जे आज लोकांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनले आहे.