दैनिक चालू घडामोडी: 29 जुलै 2023

आंतरराष्ट्रीय बातम्या

1. अंटार्क्टिकाच्या समुद्रातील बर्फाची नोंद आतापर्यंतच्या सर्वात कमी प्रमाणात झाली आहे.

• अंटार्क्टिकाच्या समुद्रातील बर्फाची पातळी सुमारे 14.2 दशलक्ष चौ. किमी इतकी कमी नोंदवली गेली आहे, जी वर्षाच्या या वेळेसाठी 16.7 दशलक्ष चौरस किमीच्या सामान्य मर्यादेपेक्षा लक्षणीय आहे. 25 जुलै 2023 पर्यंत अंटार्क्टिकाचा समुद्र बर्फाचा विस्तार सुमारे 14.2 दशलक्ष चौरस किमी होता, या वर्षासाठी समुद्राचा सामान्य विस्तार 16.7 दशलक्ष चौरस किमीच्या जवळपास असावा.

2. अरुणाचल प्रदेशातील भारतीय खेळाडूंसाठी चीनने स्टेपल्ड व्हिसाचा वापर करणे ही चिंतेची बाब आहे.

• अरुणाचल प्रदेशातील भारतीय नागरिकांना चीनने स्टेपल्ड व्हिसा जारी केल्याने दोन्ही शेजारी देशांमधील वाद आणि राजनैतिक तणाव निर्माण झाला आहे. या प्रथेमध्ये पासपोर्टवर थेट शिक्का मारण्याऐवजी व्हिसावर स्वतंत्र कागद जोडणे समाविष्ट आहे. तीन भारतीय वुशू खेळाडूंना स्टेपल्ड व्हिसा मिळाल्याच्या अलीकडील घटनेमुळे भारताने चेंगडू येथील उन्हाळी जागतिक विद्यापीठ खेळांमधून वुशू तुकडी मागे घेतली. चीनने स्टेपल्ड व्हिसाचा वापर करणे हे अरुणाचल प्रदेश आणि जम्मू आणि काश्मीरला भारताचे अविभाज्य भाग म्हणून ओळखण्यास नकार म्हणून पाहिले जाते.

दैनिक चालू घडामोडी: 28 जुलै 2023

नियुक्ती बातम्या

3. स्कॉट्समन जेम्स स्केआ यांची नैरोबीमध्ये नवीन IPCC अध्यक्षपदी निवड झाली.

• युनायटेड किंगडमचे जेम्स फर्ग्युसन ‘जिम’ स्किया यांची नैरोबी, केनिया येथे आंतरसरकारी पॅनेल ऑन क्लायमेट चेंज (IPCC) चे नवीन अध्यक्ष म्हणून निवड करण्यात आली. स्केआने त्याचा जवळचा प्रतिस्पर्धी ब्राझीलच्या थेल्मा क्रुगचा धावगतीमध्ये पराभव केला. त्यांनी 90 मते जिंकली तर क्रुगने 69 मते मिळविली. क्रुग, आयपीसीसी उपाध्यक्ष आणि ब्राझीलच्या राष्ट्रीय अंतराळ संस्थेतील माजी संशोधक, यांनी आयपीसीसीची पहिली महिला अध्यक्ष बनण्याची संधी थोडक्यात गमावली.

सर्व स्पर्धात्मक परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:

• आंतर-सरकारी पॅनेल ऑन क्लायमेट चेंज (IPCC) ची स्थापना: 1988
• इंटरगव्हर्नमेंटल पॅनेल ऑन क्लायमेट चेंज (IPCC) संस्थापक: बर्ट बोलिन
• आंतर-सरकारी पॅनेल ऑन क्लायमेट चेंज (IPCC) मुख्यालय: जिनिव्हा, स्वित्झर्लंड

अर्थव्यवस्था बातम्या

4. स्टँडर्ड चार्टर्ड रिसर्चनुसार भारताचा जीडीपी 2030 पर्यंत $6 ट्रिलियनपर्यंत पोहोचेल. 

• स्टँडर्ड चार्टर्डच्या इंडिया रिसर्च टीमने 2030 पर्यंत ती $6 ट्रिलियनपर्यंत पोहोचण्याची अपेक्षा करत भारताच्या अर्थव्यवस्थेसाठी परिवर्तनात्मक वाढीचा अंदाज व्यक्त केला आहे. या उल्लेखनीय कामगिरीला दरडोई उत्पन्नातील लक्षणीय वाढ आणि मजबूत संरचनात्मक वाढीच्या चालकांसह विविध घटकांचे समर्थन केले जाते. भारताचे स्थिर समष्टि आर्थिक वातावरण अग्रगण्य जागतिक अर्थव्यवस्था म्हणून त्याचे स्थान आणखी मजबूत करते. 2030 पर्यंत, भारत केवळ युनायटेड स्टेट्स आणि चीनला मागे टाकून, जागतिक आर्थिक परिदृश्यात एक प्रमुख खेळाडू म्हणून आपली भूमिका मजबूत करून, जगातील तिसरी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था बनणार आहे.

5. 2023 च्या CRISIL च्या कॉर्पोरेट बँकिंग रँकिंगमध्ये HDFC बँकेने SBI ला मागे टाकले.

• 2023 मध्ये, HDFC बँकेने, भारतातील सर्वात मोठ्या खाजगी सावकाराने, स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI) ला मागे टाकून मोठ्या कॉर्पोरेट बँकिंगमधील CRISIL च्या ग्रीनविच मार्केट शेअर लीडर्समध्ये अव्वल स्थान मिळवून एक महत्त्वपूर्ण टप्पा गाठला. कोलिशन ग्रीनविच, CRISIL च्या विभागाचा अहवाल, भारताच्या कॉर्पोरेट बँकिंग लँडस्केपमधील बदलत्या गतिशीलतेवर प्रकाश टाकतो, ज्यामध्ये मोठ्या खाजगी आणि परदेशी बँका सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांसह लहान बँकांच्या खर्चावर आकर्षित होत आहेत.

6. ‘स्टार सिरीज’ बँक नोटा ही आरबीआयद्वारे सदोष मुद्रित केलेल्या नोटा बदलण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या बँक नोटांची कायदेशीर श्रेणी आहे.

• स्टार (*) चिन्ह असलेल्या बँक नोटा अलीकडे सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर चर्चेचा विषय बनल्या आहेत. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने हे स्पष्ट करण्यासाठी एक प्रेस रीलिझ जारी केले की “स्टार सिरीज” बँक नोट्स म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या या नोटा कायदेशीर आहेत आणि त्यांचा विशिष्ट उद्देश आहे. 100 क्रमांकाच्या बॅंक नोटांच्या पॅकेटमध्ये सदोष छापील नोटांच्या बदली म्हणून वापरल्या जाणार्‍या बॅंकनोट्स ओळखण्यासाठी स्टार चिन्ह जोडले जाते.

साप्ताहिक चालू घडामोडी (16 ते 22 जुलै 2023)

क्रीडा बातम्या

7. त्रिपुराच्या अस्मिता डेने ज्युनियर आशियाई ज्युडो चॅम्पियनशिप 2023 मध्ये सुवर्णपदक जिंकले.

• त्रिपुराचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या अस्मिता डे हिने चीनमधील मकाऊ येथे आयोजित कनिष्ठ आशिया चषक ज्युडो चॅम्पियनशिपमध्ये सुवर्णपदक मिळवून उल्लेखनीय यश संपादन केले आहे . मकाऊ, चीन येथे झालेल्या ज्युनियर आशियाई ज्युडो चॅम्पियनशिप 2023 मधील सुवर्णपदकाव्यतिरिक्त, तिने या वर्षी एप्रिलमध्ये कुवेत सिटी येथे झालेल्या आशियाई ओपन 2023 मध्ये रौप्य पदक आणि 2022 मध्ये आशियाई ज्युनियर चॅम्पियनशिपमध्ये कांस्य पदक मिळवले होते.

8. मध्य प्रदेशातील भारतातील पहिली ऑनलाइन गेमिंग अकादमी होणार आहे.

• तरुण एस्पोर्ट्स खेळाडूंना व्यावसायिक स्तरावर जाण्यासाठी संधी आणि व्यासपीठ उपलब्ध करून देण्यासाठी मध्य प्रदेश “एमपी स्टेट एस्पोर्ट्स अकादमी ”नावाचा पहिला ऑनलाइन गेमिंग उद्योग सुरू करणार आहे.
• अकादमी महत्वाकांक्षी गेमिंग आणि एस्पोर्ट्स व्यावसायिकांना प्रशिक्षण देण्यावर लक्ष केंद्रित करते. प्रवेशासाठी अव्वल खेळाडूंची निवड करून एस्पोर्ट्स स्पर्धा आयोजित केली जाईल. 80% जागा मध्य प्रदेशातील गेमर्ससाठी राखीव आहेत, तर उर्वरित जागा देशभरातील गेमर्ससाठी खुल्या आहेत. अकादमीमधील स्पॉटसाठी स्पर्धा करण्यासाठी कोणीही स्पर्धेत भाग घेऊ शकतो.

9. आचारसंहिता भंग केल्याप्रकरणी हरमनप्रीत कौरला निलंबित करण्यात आले आहे.

• भारताची कर्णधार हरमनप्रीत कौर हिला ढाका येथे बांगलादेश विरुद्धच्या ICC महिला चॅम्पियनशिप मालिकेतील तिसर्‍या सामन्यात ICC आचारसंहितेचे दोन वेगळे उल्लंघन केल्यामुळे तिच्या संघाच्या पुढील दोन आंतरराष्ट्रीय सामन्यांसाठी निलंबित करण्यात आले आहे. हरमनप्रीत कौर ICC आचारसंहितेचा भंग करणारी पहिली महिला क्रिकेटपटू ठरली आहे.

ज्ञानकोश मासिक चालू घडामोडी – जून 2023

संरक्षण बातम्या

11. Pixxel या अग्रगण्य स्पेस-टेक स्टार्टअपला भारतीय हवाई दलासाठी बहुउद्देशीय उपग्रह विकसित करण्यासाठी भरीव अनुदान मिळाले.

• Pixxel, Google, Blume Ventures आणि Omnivore VC सारख्या प्रख्यात संस्थांद्वारे समर्थित एक प्रमुख स्पेस-टेक स्टार्टअप, संरक्षण मंत्रालयाने स्थापन केलेल्या iDEX (इनोव्हेशन्स फॉर डिफेन्स एक्सलन्स) कडून महत्त्वपूर्ण अनुदान देण्यात आले आहे. हे अनुदान Pixxel ला भारतीय हवाई दलासाठी लहान, बहुउद्देशीय उपग्रह विकसित करण्यास सक्षम करेल, भारताच्या महत्त्वाकांक्षी अंतराळ आणि संरक्षण योजनांमध्ये योगदान देईल. हे अनुदान व्यापक iDEX प्राइम (स्पेस) उपक्रमांतर्गत मिशन डेफस्पेस चॅलेंजचा एक भाग आहे.

महत्वाचे दिवस

12. दरवर्षी 29 जुलै रोजी आंतरराष्ट्रीय व्याघ्र दिन साजरा केला जातो.

• सेंट पीटर्सबर्ग टायगर समिट दरम्यान 2010 मध्ये स्थापन झाल्यापासून दरवर्षी 29 जुलै रोजी आंतरराष्ट्रीय व्याघ्र दिन साजरा केला जातो. या दिवसाचा मुख्य उद्देश म्हणजे जंगली वाघांच्या संख्येत झालेल्या तीव्र घट, ज्याने त्यांना नामशेष होण्याच्या मार्गावर नेले आहे, याकडे लक्ष वेधणे हा आहे.

सर्व स्पर्धात्मक परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:

• जागतिक वन्यजीव निधी मुख्यालय: ग्रंथी, स्वित्झर्लंड
• जागतिक वन्यजीव निधीची स्थापना: 29 एप्रिल 1961
• जागतिक वन्यजीव निधी महासंचालक: मार्को लॅम्बर्टिनी

विविध बातम्या

13. जम्मूच्या किश्तवा येथे मचैल माता यात्रा सुरू झाली.

• जम्मू आणि काश्मीरच्या किश्तवाड जिल्ह्यात असलेल्या उच्च उंचीच्या मंदिरात असंख्य भाविक श्रद्धांजली अर्पण करण्यासाठी जमले असताना वार्षिक माचैल माता यात्रा सुरू झाली. यात्रेची सुरुवात धार्मिक स्थळी “प्रथम पूजा” करून करण्यात आली, जी दुर्गा देवीला समर्पित आहे, ज्याला ‘काली’ किंवा ‘चंडी’ म्हणूनही ओळखले जाते.

स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे

• जम्मू-काश्मीरचे लेफ्टनंट गव्हर्नर: श्री मनोज सिन्हा

14. भारतीय आणि जपानी शास्त्रज्ञांनी हिमालयातील 600 दशलक्ष वर्ष जुन्या पाण्याचे थेंब शोधून काढले.

• इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स (IISc) आणि जपानच्या निगाता विद्यापीठाच्या शास्त्रज्ञांनी हिमालयातील खडकांमध्ये पाण्याचे थेंब शोधून एक महत्त्वपूर्ण शोध लावला आहे. हे पाण्याचे थेंब सुमारे 600 दशलक्ष वर्षांपूर्वी अस्तित्वात असलेल्या प्राचीन महासागरातील असल्याचे मानले जाते.

स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे

• हिमालयाची उंची: 8,848.86 मीटर