आंध्रप्रदेश ची निर्मिती कधी झाली ?

Q: आंध्रप्रदेश ची निर्मिती कधी झाली ?

1 नोव्हेंबर 1953

भारतातील राज्यांची स्थापना व पुनर्रचना कायदे | Establishment and Reorganization Acts of States in India : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य

Table of Contents

भारतातील राज्यांची स्थापना व पुनर्रचना कायदे | Establishment and Reorganization Acts of States in India

Title	Link	Link
MPSC परीक्षा 2024 – अभ्यास योजना \| MPSC Exam 2024 – Study Plan	अँप लिंक	वेब लिंक

भारत हा विविधतेने भरलेला देश आहे, जिथे विविध राज्यांची सांस्कृतिक, भाषिक आणि भौगोलिक वैशिष्ट्ये त्याला अद्वितीय बनवतात. प्रत्येक राज्याची स्वतःची वेगळी ओळख आणि इतिहास असतो, जो त्याच्या निर्मितीच्या काळ आणि परिस्थितीशी जोडलेला असतो. प्रशासकीय सुविधा, सांस्कृतिक अस्मितेचे संरक्षण आणि प्रादेशिक विकास सुनिश्चित करण्याच्या उद्देशाने भारतीय राज्ये वेगवेगळ्या वेळी निर्माण झाली आहेत. या लेखात आपण भारतातील विविध राज्यांच्या निर्मितीचा काळ आणि त्यांचा ऐतिहासिक दृष्टीकोन यावर चर्चा करणार आहोत, जेणेकरून भारतातील कोणत्या राज्याची निर्मिती केव्हा आणि कशी झाली हे आपल्याला कळू शकेल.

भारताचा भौगोलिक परिचय

भारत, अधिकृतपणे भारतीय प्रजासत्ताक म्हणून ओळखला जातो, हा दक्षिण आशियामध्ये स्थित एक मोठा आणि वैविध्यपूर्ण देश आहे. भारताची भौगोलिक माहिती येथे आहे:

स्थान आणि आकार:

भारताचे क्षेत्रफळ अंदाजे 32,87,263 चौरस किलोमीटर आहे, ज्यामुळे तो जगातील सातवा सर्वात मोठा देश बनला आहे. हा देश उत्तर गोलार्धात स्थित आहे आणि अंदाजे 8°4′ उत्तर अक्षांश ते 37°6′ उत्तर अक्षांश आणि 68°7′ पूर्व रेखांश ते 97°25′ पूर्व रेखांश दरम्यान विस्तारित आहे.

सीमा:

भारताच्या सात देशांच्या सीमा आहेत:

उत्तर आणि वायव्येस: चीन, नेपाळ आणि भूतान
उत्तर-पश्चिम: पाकिस्तान
पूर्वेकडे: म्यानमार आणि बांगलादेश
दक्षिणेकडे: श्रीलंका (सागरी सीमा)

भारतातील कोणत्या राज्याची स्थापना कधी झाली?

जम्मू आणि काश्मीरच्या विभाजनानंतर, भारतात 28 राज्ये आणि 8 केंद्रशासित प्रदेश आहेत, जो आता लडाखसह केंद्रशासित प्रदेश आहे. येथे सर्व राज्यांची आणि त्यांच्या निर्मितीची माहिती दिली आहे.

भारतातील राज्ये आणि त्यांची निर्मिती वर्षे
राज्य	निर्मितीची तारीख आणि वर्ष	ते कसे तयार झाले?
आंध्र प्रदेश	1 नोव्हेंबर 1953	राज्य पुनर्रचना कायदा,1956
अरुणाचल प्रदेश	20 फेब्रुवारी 1987	हे पूर्वी ईशान्य क्षेत्र (पुनर्रचना) कायदा, 1971 अंतर्गत केंद्रशासित प्रदेश म्हणून ओळखले जात होते. तथापि, नंतर त्याला अरुणाचल प्रदेश राज्य कायदा, 1986 द्वारे राज्याचा दर्जा मिळाला.
आसाम	1950	पूर्वी त्याची स्थापना अहोम राज्य म्हणून झाली होती. मात्र, 1950 मध्ये त्याला राज्याचा दर्जा देण्यात आला.
बिहार	1950	1936 मध्ये पुनर्रचना केली
छत्तीसगड	1 नोव्हेंबर 2000	मध्य प्रदेश पुनर्रचना कायदा, 2000
गोवा	30 मे 1987	गोवा राज्य कायदा, 1986
गुजरात	1 मे 1960	बॉम्बे पुनर्रचना कायदा, 1960
हरियाणा	1 नोव्हेंबर 1966	पंजाब पुनर्रचना कायदा, 1966
हिमाचल प्रदेश	1971	हिमाचल प्रदेश (प्रशासन) आदेश, 1948 द्वारे हिमाचल प्रदेश प्रांत म्हणून स्थापना. तथापि, नंतर 1971 मध्ये त्याला राज्याचा दर्जा मिळाला.
झारखंड	15 नोव्हेंबर 2000	बिहार पुनर्रचना कायदा, 2000
कर्नाटक	1 नोव्हेंबर 1956	राज्य पुनर्रचना कायदा, 1956
केरळ	1 नोव्हेंबर 1956	राज्य पुनर्रचना कायदा, 1956
मध्यप्रदेश	1 नोव्हेंबर 1950	1950 मध्ये राज्य म्हणून स्थापना झाली
महाराष्ट्र	1 मे 1960	बॉम्बे पुनर्रचना कायदा, 1960 अंतर्गत स्थापन
मणिपूर	21 जानेवारी 1972	ईशान्य क्षेत्र (पुनर्गठन) अधिनियम, 1971 अंतर्गत स्थापन
मेघालय	21 जानेवारी 1972	ईशान्य क्षेत्र (पुनर्गठन) अधिनियम, 1971 अंतर्गत स्थापन
मिझोराम	20 फेब्रुवारी 1987	मिझोराम राज्य कायदा, 1986 म्हणून स्थापना
नागालँड	1 डिसेंबर 1963	नागालँड राज्य कायदा, 1962 म्हणून स्थापना
ओरिसा	1950	1950 मध्ये राज्य म्हणून स्थापना झाली
पंजाब	1947	पंजाब पुनर्रचना कायदा, 1966 अंतर्गत स्थापना
राजस्थान	30 मार्च 1949	पूर्वी ते राजपुताना म्हणून ओळखले जात असे. इंग्रजांना राजस्थान हे नाव मिळाले.
सिक्कीम	16 मे 1975	1975 मध्ये 36 व्या घटनादुरुस्तीने राज्याची स्थापना झाली
तामिळनाडू	1 नोव्हेंबर 1956	राज्य पुनर्रचना कायदा, 1956 अंतर्गत राज्य म्हणून स्थापना
तेलंगणा	2 जून 2014	आंध्र प्रदेश पुनर्रचना कायदा, 2014 अंतर्गत नवीनतम राज्य
त्रिपुरा	21 जानेवारी 1972	ईशान्य क्षेत्र (पुनर्गठन) अधिनियम, 1971 अंतर्गत स्थापन
उत्तर प्रदेश	24 जानेवारी 1950	पूर्वी संयुक्त प्रांत म्हणून ओळखले जात असे. नंतर 24 जानेवारी 1950 रोजी राज्य म्हणून स्थापना झाली
उत्तराखंड	9 नोव्हेंबर 2000	प्रदीर्घ काळ चाललेली चळवळ आणि उत्तर प्रदेश पुनर्रचना कायदा, 2000 म्हणून स्थापन
पश्चिम बंगाल	1950	1950 मध्ये राज्य म्हणून स्थापना झाली

भारतातील कोणत्या केंद्रशासित प्रदेशाची स्थापना कधी झाली?

भारतातील केंद्रशासित प्रदेश वेगवेगळ्या वेळी आणि वेगवेगळ्या ऐतिहासिक परिस्थितीत निर्माण झाले आहेत. भारतातील प्रमुख केंद्रशासित प्रदेशांची यादी आणि त्यांच्या निर्मितीच्या तारखा येथे आहेत:

भारताचे केंद्रशासित प्रदेश आणि त्यांची निर्मिती वर्षे
राज्य	निर्मितीची तारीख आणि वर्ष	ते कसे तयार झाले?
अंदमान आणि निकोबार बेटे	1 नोव्हेंबर 1956	अंदमान आणि निकोबार बेटे 1950 मध्ये भारताचा भाग बनले आणि 1956 मध्ये केंद्रशासित प्रदेश बनले.
चंदीगड	1 नोव्हेंबर 1966	01.11.1966 रोजी पंजाब, हरियाणा आणि हिमाचल प्रदेशमध्ये राज्याची पुनर्रचना करताना, शहराने पंजाब आणि हरियाणा या दोन्ही देशांची राजधानी होण्याचा अनोखा फरक प्राप्त केला. तर तो स्वतः केंद्रशासित प्रदेश घोषित करण्यात आला होता आणि केंद्र सरकारच्या थेट नियंत्रणाखाली होता.
दादरा आणि नगर हवेली	26 जानेवारी 2020	11.08.1961 रोजी संसदेने पारित केलेल्या दादरा आणि नगर हवेली कायदा, 1961 (1961 चा क्रमांक 35) द्वारे हे राज्य राष्ट्रीय स्तरावर एकत्रित झाले.
दिल्ली	9 मे 1905	13 फेब्रुवारी 1931 रोजी भारताचे व्हाईसरॉय लॉर्ड आयर्विन यांनी देशाची नवीन राजधानी म्हणून नवी दिल्लीचे उद्घाटन केले.
लक्षद्वीप	1 नोव्हेंबर 1956	1 नोव्हेंबर 1956 रोजी, भारतीय राज्यांच्या पुनर्रचनेदरम्यान, लक्षद्वीप हे मद्रासपासून वेगळे झाले आणि प्रशासकीय हेतूंसाठी केंद्रशासित प्रदेश म्हणून स्थापन करण्यात आले.
पुद्दुचेरी	1 नोव्हेंबर 1954	नोव्हेंबर 1954 मध्ये फ्रान्सने पुद्दुचेरी भारताच्या स्वाधीन केले, ज्याचे लोकांनी मोठ्या प्रमाणावर स्वागत केले. 1955 च्या प्रजासत्ताक दिनी प्रथमच राजपथावर पुद्दुचेरीची झांकी काढण्यात आली होती. अशा प्रकारे पुद्दुचेरी शांततेने भारतात विलीन झाले.
जम्मू आणि काश्मीर	31 ऑक्टोबर 2019	26 ऑक्टोबर 1947 रोजी महाराजा हरी सिंह यांनी पाकिस्तान समर्थित सैन्यांशी लढण्यासाठी भारतीय सैन्याला काश्मीरमध्ये विमानाने नेण्याच्या बदल्यात जम्मू आणि काश्मीर भारतात प्रवेश केला. जम्मू आणि काश्मीरची केंद्रशासित प्रदेशात पुनर्रचना करण्याच्या तरतुदी जम्मू आणि काश्मीर पुनर्रचना कायदा, 2019 मध्ये समाविष्ट होत्या, जो भारताच्या संसदेच्या दोन्ही सभागृहांनी ऑगस्ट 2019 मध्ये मंजूर केला होता.
लडाख	31 ऑक्टोबर 2019	ऑगस्ट 2019 मध्ये, भारताच्या संसदेने जम्मू आणि काश्मीर पुनर्रचना कायदा, 2019 मंजूर केला ज्याद्वारे 31 ऑक्टोबर 2019 रोजी लडाख हा केंद्रशासित प्रदेश बनला.

MPSC परीक्षेसाठी इतर महत्वाचे लेख

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान(GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
31 डिसेंबर 2023	जालियनवाला बाग हत्याकांड	जालियनवाला बाग हत्याकांड
1 जानेवारी 2024	गांधी युग	गांधी युग
3 जानेवारी 2024	रक्ताभिसरण संस्था	रक्ताभिसरण संस्था
5 जानेवारी 2024	प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी	प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी
7 जानेवारी 2024	1857 चा उठाव	1857 चा उठाव
9 जानेवारी 2024	प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी	प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी
11 जानेवारी 2024	राज्यघटना निर्मिती	राज्यघटना निर्मिती
13 जानेवारी 2024	अर्थसंकल्प	अर्थसंकल्प
15 जानेवारी 2024	महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार	महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार
17 जानेवारी 2024	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल
19 जानेवारी 2024	मूलभूत हक्क	मूलभूत हक्क
21 जानेवारी 2024	वैदिक काळ	वैदिक काळ
23 जानेवारी 2024	सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी	सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी
25 जानेवारी 2024	शाश्वत विकास	शाश्वत विकास
27 जानेवारी 2024	महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य	महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य
29 जानेवारी 2024	1942 छोडो भारत चळवळ	1942 छोडो भारत चळवळ
31 जानेवारी 2024	भारतीय रिझर्व्ह बँक	भारतीय रिझर्व्ह बँक

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
1 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे	भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे
2 फेब्रुवारी 2024	स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था	स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था
3 फेब्रुवारी 2024	रौलेट कायदा 1919	रौलेट कायदा 1919
4 फेब्रुवारी 2024	गारो जमाती	गारो जमाती
5 फेब्रुवारी 2024	लाला लजपत राय	लाला लजपत राय
6 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15
7 फेब्रुवारी 2024	भारतातील हरित क्रांती	भारतातील हरित क्रांती
8 फेब्रुवारी 2024	मार्गदर्शक तत्वे	मार्गदर्शक तत्वे
9 फेब्रुवारी 2024	गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण	गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण
10 फेब्रुवारी 2024	भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग	भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग
11 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत	भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत
12 फेब्रुवारी 2024	महागाईचे प्रकार आणि कारणे	महागाईचे प्रकार आणि कारणे
13 फेब्रुवारी 2024	श्वसन संस्था	श्वसन संस्था
14 फेब्रुवारी 2024	अलैंगिक प्रजनन	अलैंगिक प्रजनन
15 फेब्रुवारी 2024	सातवाहन कालखंड	सातवाहन कालखंड
16 फेब्रुवारी 2024	बिरसा मुंडा	बिरसा मुंडा
17 फेब्रुवारी 2024	पंचायतराज समित्या	पंचायतराज समित्या
18 फेब्रुवारी 2024	कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड	कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड
19 फेब्रुवारी 2024	1991 च्या आर्थिक सुधारणा	1991 च्या आर्थिक सुधारणा
20 फेब्रुवारी 2024	जगन्नाथ शंकरशेठ	जगन्नाथ शंकरशेठ
21 फेब्रुवारी 2024	पंडिता रमाबाई	पंडिता रमाबाई
22 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370
23 फेब्रुवारी 2024	शिक्षणविषयक आयोग व समित्या	शिक्षणविषयक आयोग व समित्या
24 फेब्रुवारी 2024	आम्ल पर्जन्य	आम्ल पर्जन्य
25 फेब्रुवारी 2024	73 वी घटना दुरुस्ती कायदा	73 वी घटना दुरुस्ती कायदा
26 फेब्रुवारी 2024	संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ	संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ
27 फेब्रुवारी 2024	गोदावरी नदी खोरे	गोदावरी नदी खोरे
28 फेब्रुवारी 2024	सार्वजनिक वित्त	सार्वजनिक वित्त
29 फेब्रुवारी 2024	राज्य लोकसेवा आयोग	राज्य लोकसेवा आयोग

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
1 मार्च 2024	केंद्र – राज्य संबंध	केंद्र – राज्य संबंध
2 मार्च 2024	दिल्ली सल्तनत	दिल्ली सल्तनत
3 मार्च 2024	राष्ट्रीय उत्पन्न	राष्ट्रीय उत्पन्न
4 मार्च 2024	भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर	भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर
5 मार्च 2024	भारतातील सहकारी संस्था	भारतातील सहकारी संस्था
6 मार्च 2024	बंगालची फाळणी	बंगालची फाळणी
7 मार्च 2024	डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर	डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
8 मार्च 2024	मोपला बंड	मोपला बंड
9 मार्च 2024	42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976	42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976
10 मार्च 2024	भारतातील खनिज संसाधने	भारतातील खनिज संसाधने
11 मार्च 2024	गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे	गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे
12 मार्च 2024	मानवी शरीर : अस्थिसंस्था	मानवी शरीर : अस्थिसंस्था
13 मार्च 2024	मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919	मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919
14 मार्च 2024	वित्त आयोग	वित्त आयोग
15 मार्च 2024	भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977	भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977
16 मार्च 2024	भारतातील प्रमुख उद्योग	भारतातील प्रमुख उद्योग
17 मार्च 2024	मुस्लिम लीग (1906)	मुस्लिम लीग (1906)
18 मार्च 2024	मानवी मेंदू : रचना व कार्य	मानवी मेंदू : रचना व कार्य
19 मार्च 2024	चौरीचौरा घटना 1922	चौरीचौरा घटना 1922
20 मार्च 2024	महाराष्ट्रातील धरणे	महाराष्ट्रातील धरणे
21 मार्च 2024	महर्षी वि.रा.शिंदे	महर्षी वि.रा.शिंदे
22 मार्च 2024	मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये	मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये
23 मार्च 2024	भारत सरकार कायदा 1935	भारत सरकार कायदा 1935
24 मार्च 2024	पेशी : रचना व कार्य	पेशी : रचना व कार्य
25 मार्च 2024	विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J)	विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J)
26 मार्च 2024	पर्यावरणीय पिरॅमिड	पर्यावरणीय पिरॅमिड
27 मार्च 2024	वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना	वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना
28 मार्च 2024	भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक	भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक
29 मार्च 2024	राज्य मानवी हक्क आयोग	राज्य मानवी हक्क आयोग
30 मार्च 2024	सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833	सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833
31 मार्च 2024	राजा हर्षवर्धन	राजा हर्षवर्धन

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
1 एप्रिल 2024	इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला	इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला
2 एप्रिल 2024	विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ)	विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ)
3 एप्रिल 2024	जेट स्ट्रीम्स	जेट स्ट्रीम्स
4 एप्रिल 2024	क्रयशक्ती समानता सिद्धांत	क्रयशक्ती समानता सिद्धांत
5 एप्रिल 2024	पंचसृष्टि वर्गीकरण	पंचसृष्टि वर्गीकरण
6 एप्रिल 2024	पश्चिम घाट	पश्चिम घाट
7 एप्रिल 2024	राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग	राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग
8 एप्रिल 2024	धन विधेयक	धन विधेयक
9 एप्रिल 2024	सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ	सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ
10 एप्रिल 2024	सरकारिया आयोग	सरकारिया आयोग
11 एप्रिल 2024	भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग	भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग
12 एप्रिल 2024	द्विराष्ट्र सिद्धांत	द्विराष्ट्र सिद्धांत
13 एप्रिल 2024	किण्वन प्रक्रिया	किण्वन प्रक्रिया
14 एप्रिल 2024	पल्लव राजवंश	पल्लव राजवंश
15 एप्रिल 2024	वन संवर्धन कायदा 1980	वन संवर्धन कायदा 1980
16 एप्रिल 2024	स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट	स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट
17 एप्रिल 2024	लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर	लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर
18 एप्रिल 2024	वाळवंटीकरण	वाळवंटीकरण
19 एप्रिल 2024	संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP)	संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP)
20 एप्रिल 2024	भारत सेवक समाज	भारत सेवक समाज
22 एप्रिल 2024	वहाबी व अलिगढ चळवळ	वहाबी व अलिगढ चळवळ
23 एप्रिल 2024	सरोजिनी नायडू	सरोजिनी नायडू
24 एप्रिल 2024	संसदेतील शून्य तास	संसदेतील शून्य तास
25 एप्रिल 2024	ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली	ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली
26 एप्रिल 2024	राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग	राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग
27 एप्रिल 2024	वुडचा खलिता	वुडचा खलिता
28 एप्रिल 2024	वस्तू आणि सेवा कर (GST)	वस्तू आणि सेवा कर (GST)
29 एप्रिल 2024	सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प	सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प
30 एप्रिल 2024	शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास	शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळवा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठीचे युट्युब चॅनल

अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप