Table of Contents
जागतिक वायु गुणवत्ता अहवाल 2023
संदर्भ: वर्ल्ड एअर क्वालिटी रिपोर्ट 2023 नुसार, नवी दिल्ली हे 2018 पासून सलग चौथ्या वर्षी जगातील सर्वात प्रदूषित राजधानीचे शहर ठरले आहे, तर भारत हवेच्या गुणवत्तेच्या बाबतीत तिसरा सर्वात वाईट देश म्हणून उदयास आला आहे . IQAir या स्वित्झर्लंडमधील हवेच्या गुणवत्तेची देखरेख करणाऱ्या संस्थेने नुकत्याच प्रसिद्ध केलेल्या अहवालात, 2023 या वर्षासाठी भारत हा जगातील तिसरा सर्वाधिक प्रदूषित देश म्हणून घोषित करण्यात आला आहे. हा निराशाजनक खुलासा राष्ट्राला सतत आणि वाढत चाललेल्या पर्यावरणीय संकटाला अधोरेखित करतो.
| Tribal Development Department Revision Roadmap
आदिवासी विकास विभाग भरती रिव्हिजन प्लॅन |
अँप लिंक | वेब लिंक |
जगातील सर्वाधिक प्रदूषित शहर
- भारताच्या बिहार राज्याच्या उत्तरेकडील भागात वसलेल्या बेगुसराय या शहराने जगातील सर्वात प्रदूषित शहरी केंद्र म्हणून संदिग्ध स्थान मिळवून आंतरराष्ट्रीय लक्ष वेधून घेतले आहे.
- IQAir या स्विस वायु गुणवत्ता निरीक्षण संस्थेने प्रसिद्ध केलेल्या ‘वर्ल्ड एअर क्वालिटी रिपोर्ट 2023’ नुसार, बेगुसरायने PM2.5 एकाग्रतेच्या बाबतीत जागतिक स्तरावर इतर सर्व शहरांना मागे टाकले आहे, ज्यामुळे वायू प्रदूषणाच्या समस्यांमध्ये मोठी वाढ झाली आहे.
- प्रति घनमीटर 118.9 मायक्रोग्रॅम सरासरी PM2.5 एकाग्रतेसह, बेगुसराय हे भारतातील हवेच्या गुणवत्तेच्या संकटाच्या तीव्रतेचा आणि प्रदूषण पातळी कमी करण्यासाठी सर्वसमावेशक हस्तक्षेपांची तातडीची गरज यांचा स्पष्ट पुरावा आहे.
- स्विस संस्था IQAir ने केलेल्या अहवालानुसार, 2023 मध्ये जगातील 15 सर्वाधिक प्रदूषित शहरांपैकी 13 भारतातील असून बेगुसराय, गुवाहाटी आणि दिल्ली पहिल्या तीन शहरांमध्ये आहेत.
- 2023 मध्ये, अहवाल देणाऱ्या 134 देशांपैकी फक्त 10 देशांनी 5 मायक्रोग्राम प्रति घन मीटर (µg/m3) ची WHO वार्षिक पार्टिक्युलेट मॅटर PM2.5 मानके साध्य करण्यात यश मिळवले.
सर्वाधिक प्रदूषित देश म्हणून भारताची क्रमवारी
- 2023 मध्ये: 3 रा
- 2022 मध्ये: 8 वा
- 2021 मध्ये: 5 वा
जगातील सर्वोच्च प्रदूषित शहरे-
जागतिक वायु गुणवत्ता अहवाल 2023
IQAir द्वारे संकलित केलेला जागतिक वायु गुणवत्ता अहवाल 2023, वायू प्रदूषणाच्या जागतिक स्थितीवर प्रकाश टाकतो, चिंताजनक ट्रेंड आणि महत्त्वपूर्ण आव्हाने उघड करतो. भारताला तिसरा-सर्वाधिक प्रदूषित देश म्हणून ओळखले जाते, त्यातील 42 शहरे जागतिक स्तरावर सर्वाधिक प्रदूषित असलेल्या शीर्ष 50 मध्ये आहेत. बेगुसराय हे सर्वात प्रदूषित शहर म्हणून उदयास आले आहे, जे संकटाच्या तीव्रतेचे प्रतीक आहे.
जागतिक वायु गुणवत्ता अहवाल 2023 सार्वजनिक आरोग्य आणि पर्यावरणावरील हानिकारक प्रभावावर जोर देऊन, हवेच्या गुणवत्तेचा ऱ्हास रोखण्यासाठी सर्वसमावेशक उपाययोजनांची तातडीची गरज अधोरेखित करतो. हे प्रदूषण कमी करण्यासाठी आणि जगभरातील समुदायांच्या कल्याणाचे रक्षण करण्यासाठी एकत्रित कृतीसाठी एक स्पष्ट आवाहन म्हणून काम करते.
टॉप 10 सर्वाधिक प्रदूषित देश (134 देशांपैकी)
जागतिक वायु गुणवत्ता अहवालाचे प्रमुख निष्कर्ष
भारताचे प्रदूषण संकट : भारत हा चिंतेचा केंद्रबिंदू म्हणून उदयास आला आहे, 2023 च्या अहवालात तो जगातील तिसरा सर्वाधिक प्रदूषित देश आहे. सरासरी वार्षिक PM2.5 एकाग्रता 54.4 मायक्रोग्रॅम प्रति घनमीटरसह, भारत बांगलादेशच्या मागे आहे आणि वायू प्रदूषणाच्या तीव्रतेच्या बाबतीत पाकिस्तान, संकटाची तीव्रता अधोरेखित करते.
शहरांची क्रमवारी : अहवालातील जगातील टॉप 50 सर्वाधिक प्रदूषित शहरांच्या यादीत भारतीय शहरी केंद्रांचे वर्चस्व आहे, या यादीत भारतातील तब्बल 42 शहरे आहेत. बिहारमधील बेगुसराय हे शहर, गुवाहाटी आणि दिल्लीनंतर जागतिक स्तरावर सर्वात प्रदूषित महानगर क्षेत्र असल्याचा संशयास्पद फरक असल्याचा दावा करते. प्रदूषणाच्या हॉटस्पॉट्सची ही एकाग्रता भारतीय शहरांमधील हवेच्या गुणवत्तेच्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी लक्ष्यित हस्तक्षेपांची तातडीची गरज अधोरेखित करते.
जागतिक ट्रेंड : भारताच्या पलीकडे, अहवाल जागतिक हवेच्या गुणवत्तेच्या ट्रेंडमध्ये अंतर्दृष्टी प्रदान करतो, उल्लेखनीय घडामोडी आणि आव्हाने हायलाइट करतो. काही देशांनी हवेची गुणवत्ता सुधारण्यात प्रगती केली आहे, तर काही देशांनी प्रदूषणाच्या वाढत्या पातळीचा सामना करणे सुरूच ठेवले आहे. या अहवालात बांगलादेश, पाकिस्तान, ताजिकिस्तान आणि बुर्किना फासो हे पहिल्या पाच सर्वाधिक प्रदूषित देश म्हणून ओळखले जातात आणि समस्येच्या व्यापक स्वरूपावर जोर दिला जातो.
आरोग्यावर होणारे परिणाम : वायू प्रदूषणाची व्यापक उपस्थिती जगभरातील लोकसंख्येसाठी आरोग्यासाठी महत्त्वपूर्ण धोके निर्माण करते. PM2.5 सारख्या सूक्ष्म कणांच्या संपर्कात येणे हे श्वसनाचे रोग, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी विकार आणि अगदी अकाली मृत्यू यासह प्रतिकूल आरोग्य परिणामांच्या श्रेणीशी जोडलेले आहे. असुरक्षित गट, ज्यात मुले, वृद्ध आणि आधीच अस्तित्त्वात असलेल्या आरोग्य परिस्थिती असलेल्या व्यक्ती, प्रदूषित हवेच्या हानिकारक प्रभावांना विशेषतः संवेदनशील असतात.
धोरणाचे परिणाम : जागतिक वायु गुणवत्ता अहवालातील निष्कर्ष वायू प्रदूषणाला संबोधित करण्यासाठी आणि सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी मजबूत धोरणात्मक उपायांची तातडीची गरज अधोरेखित करतात. कठोर उत्सर्जन मानके, स्वच्छ ऊर्जा पायाभूत सुविधांमध्ये गुंतवणूक, शाश्वत वाहतूक पर्यायांचा प्रचार आणि जनजागृती मोहीम यासारख्या धोरणे हवेच्या गुणवत्तेच्या संकटाला सर्वसमावेशक प्रतिसाद देण्यासाठी आवश्यक घटक आहेत.
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
