गुरुत्वाकर्षण (Gravitation): जिल्हा परिषद परीक्षेसाठी अभ्यास साहित्य

गुरुत्वाकर्षण

गुरुत्वाकर्षण: गुरुत्वाकर्षण हे भौतिक शास्त्रातील एक महत्वपूर्ण बल आहे. गुरुत्वाकर्षणचा शोध सर आयझॅक न्यूटन यांनी लावला. महाराष्ट्रातील आगामी काळातील  जिल्हा परिषद भरती 2023, आरोग्य भरती 2023, नगर परिषद भरती 2023, MIDC भरती 2023 व इतर सर्व स्पर्धा परीक्षेच्या दृष्टीने हा महत्वाचा विषय आहे. गुरुत्वाकर्षण या घटकावर प्रश्न विचारले जाऊ शकतात. आज या लेखात आपण गुरुत्वाकर्षण त्याचे मुलभूत नियम व सूत्रे इ. गोष्टी पाहणार आहोत.

जिल्हा परिषद रिव्हिजन प्लॅन पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा

जिल्हा परिषद परीक्षेचे वेळापत्रक 2023 पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा

जिल्हा परिषद प्रवेशपत्र 2023 डाउनलोड करण्यासाठी येथे क्लिक करा

गुरुत्वाकर्षण: विहंगावलोकन

गुरुत्वाकर्षणाचे बल हे एक वैश्विक बल असून ते केवळ पृथ्वीवरील दोन वस्तूंमध्येच नव्हे तर कोणत्याही दोन खगोलीय वस्तूंमध्येही प्रयुक्त होते. गुरुत्वाकर्षणचे विहंगावलोकन खालील तक्त्यात देण्यात आले आहे.

गुरुत्वाकर्षण: शोध 

गुरुत्वाकर्षणाचा शोध न्यूटनने लावला, हे आपणा सर्वांना माहितच असेल. पण गुरुत्वाकर्षणाचा शोध कसा लागला? या बद्दल आपण माहिती पाहणार आहोत.

असे म्हटले जाते कि सर आयझॅक न्यूटन एकदा सफरचंदाच्या झाली खाली झोपले होते व तेवढ्यात त्यांच्या डोक्यावर एक सफरचंद पडते. मग त्यांच्या मनात विचार येतो कि सफरचंद सरळ रेषेत खालीच का पडले असेल? तिरके किंवा वरच्या दिशेला का गेले नसेल? या वरून न्यूटनने निष्कर्ष काढला कि नक्कीच कोणते तरी बल आहे, ज्या द्वारे पृथ्वी सफरचंदाला स्वतःकडे आकर्षित करत असेल व ज्याची दिशा पृथ्वीच्या केंद्र कडे असेल.

केप्लरचे नियम 

योहानास केप्लर या शास्त्रज्ञाने सोळाव्या शतकात ग्रहांच्या स्थिती व गती विषयी खूप अभ्यास करून बरीच माहिती मिळवली. त्याने केलेल्या संशोधनाद्वारे त्याला समजले कि ग्रह आपल्या गती विषयी काही विशिष्ट नियम पाळतात. ते नियम खाली सविस्तर पणे दिले आहेत.

केप्लरचा पहिला नियम:

ग्रहाची सुर्याभोवतीच्या परीभ्रमनाची कक्षा ही लंबवर्तुळाकार असून सूर्य त्या कक्षेच्या दोन पैकी एका नाभीवर असतो.

खालील आकृती पाहिल्यास आपल्याला लक्षात येईल कि ग्रहाची कक्षा ही लंबवर्तुळाकार असून सूर्याची स्थिती ही  बिंदू S ने दाखविली आहे.

केप्लरचा दुसरा नियम:

ग्रहाला सूर्याशी जोडणारी सरळ रेषा ही, सारखे क्षेत्रफळ सारख्याच वेळेत पूर्ण करते.

वर दिलेल्या आकृतीमध्ये AB, CD व EF ही एका ग्रहाने समान वेळेत पूर्ण केलेले अंतर आहे. या नियमानुसार क्षेत्रफळ ASB, CSD आणि ESF ही सामान क्षेत्रफळे आहेत.

केप्लरचा तिसरा नियम:

ग्रहाच्या अवर्तनकालचा वर्ग हा सूर्य आणि ग्रहामधल्या अंतराचा घन हे एकमेकांशी समानुपाती असतात. जर ग्रहाचा आवर्तनकाल T असेल आणि सूर्य आणि ग्रहामधील आंतर r असेल तर

T² ∝ r³    म्हणजेच  T²/r³  = k = स्थिर

केप्लरने ग्रहांच्या स्थितीचा अभ्यास करून हे नियम मांडले. परंतु ग्रह ह्या नियमांचे पालन का करतात हे तो सिद्ध करू शकला नाही.

न्युटनचा वैश्विक गुरुत्वाकर्षणाचा सिद्धांत 

न्युटनचा वैश्विक गुरुत्वाकर्षणाचा सिद्धांत : या सिद्धांतानुसार विश्वातील प्रत्येक वस्तू दुसऱ्या प्रत्येक वस्तूला एका ठराविक बलाने खेचत असते. उदा. आपण जेव्हा पृथ्वीवर उभे असतो तेव्हा आपण आणि पृथ्वी एकमेकांना एका विशिष्ट बलाने खेचत असतो. परंतु पृथ्वीचे बल अधिक असल्याने आपल्या बलाचा पृथ्वीवर परिणाम होत नाही. हे बल एकमेकांना आकर्षित करणाऱ्या वस्तूंच्या वास्तुमानाच्या गुणाकाराशी समानुपाती तर त्यांच्या मध्ये असलेल्या अंतराच्या वर्गाशी व्यस्तानुपाती असते.

म्हणजेच   F ∝ m₁.m₂ / d²   किंवा F = G. m₁.m₂ / d². G हा स्थिरांक असून यास वैश्विक गुरुत्वीय स्थिरांक म्हणतात.

Note: महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

जिल्हा परिषद परीक्षेसाठी उपयुक्त अभ्यास साहित्य

सरळ सेवा जसे की, जिल्हा परिषद भरती 2023, राज्य उत्पादन शुल्क भरती 2023, आरोग्य विभाग भरती 2023 व इतर सर्व परीक्षेचा पेपर देणाऱ्या विद्यार्थ्यासाठी Adda247 मराठी आपणासाठी सर्व महत्वाच्या टॉपिक वर महत्वपूर्ण लेखमालिका प्रसिद्ध करणार आहे. त्याच्या सर्व लिंक तुम्ही खालील तक्त्यात पाहू शकता आणि दररोज यात भर पडणार आहे. त्यामुळे तुम्हाला या Adda 247 मराठीच्या लेखमालिकेचा नक्कीच फायदा होईल.

अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप

Sharing is caring!