Table of Contents
National Park in Maharashtra
How many National Park in Maharashtra: Many wonder how many national park in Maharashtra. Competitive exams like MPSC, Talathi, Saral Seva Bharati, etc. often have direct questions on National Parks in Maharashtra. So It is very important to know about how many National Park in Maharashtra, List of National Parks in Maharashtra, which is the oldest national park in Maharashtra?, which is the latest national park in Maharashtra? Let’s find out the answers to all the above questions in this article.
Click here to view Download Talathi Admit Card
Last Minutes Tips for Talathi Bharti 2023
| How many National Park in Maharashtra | |
| Category | Study Material |
| Subject | Static General Awareness |
| Useful for | All Competitive Exams |
| Name | National Park in Maharashtra |
How many National Park in Maharashtra?
There are 6 National Parks in Maharashtra. So in this article we will get the details information about all of these 6 National Park in Maharashtra. The six national park in Maharashtra are as follows. In this table we have given the established year, Area in km2, of each national park in Maharashtra.
| Sr. No. | Name of National Park in Maharashtra | Area (Km2) | Established Year |
| 1 | Chandoli National Park | 317.67 | 2004 |
| 2 | Sanjay Gandhi (Borivali) National Park | 86.96 | 1983 |
| 3 | Nawegaon National Park | 133.88 | 1975 |
| 4 | Pench (Jawaharlal Nehru) National Park | 257.26 | 1975 |
| 5 | Gugamal National Park | 361.28 | 1975 |
| 6 | Tadoba National Park | 625.4 | 1955 |
महाराष्ट्रात एकूण 6 राष्ट्रीय उद्याने आहेत. तर या लेखात आपल्याला महाराष्ट्रातील या सर्व 6 राष्ट्रीय उद्यानांची तपशीलवार माहिती मिळेल. महाराष्ट्रातील सहा राष्ट्रीय उद्याने खालीलप्रमाणे आहेत. या तक्त्यामध्ये आम्ही महाराष्ट्रातील प्रत्येक राष्ट्रीय उद्यानाचे स्थापित वर्ष, आणि km2 मध्ये क्षेत्रफळ दिले आहे.
| अ. क्र. | महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय उद्यानाचे नाव | क्षेत्रफळ (Km2) | स्थापित वर्ष |
| 1 | चांदोली राष्ट्रीय उद्यान | 317.67 | 2004 |
| 2 | संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान (बोरिविली) | 86.96 | 1983 |
| 3 | नवेगाव राष्ट्रीय उद्यान | 133.88 | 1975 |
| 4 | पेंच राष्ट्रीय उद्यान | 257.26 | 1975 |
| 5 | गुगामल राष्ट्रीय उद्यान | 361.28 | 1975 |
| 6 | ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान | 625.4 | 1955 |
Chandoli National Park | चांदोली राष्ट्रीय उद्यान
Chandoli National Park in Maharashtra: चांदोली राष्ट्रीय उद्यान हे मे 2004 मध्ये स्थापन करण्यात आलेले महाराष्ट्रातील सातारा, कोल्हापूर आणि सांगली जिल्ह्यांमध्ये पसरलेले राष्ट्रीय उद्यान आहे. हे उद्यान उत्तर पश्चिम घाटाच्या सह्याद्री पर्वतरांगांच्या शिखरावर पसरले आहे. ते अनेक बारमाही जलवाहिन्या, पाण्याची छिद्रे आणि वसंतसागर जलाशय तयार करते आणि त्यांचे संरक्षण करते.
History, इतिहास
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मुलाच्या छत्रपती संभाजी महाराजांच्या कारकिर्दीत निरीक्षणासाठी “प्रचितगड” चा वापर केला. हे त्यांचे मनोरंजन केंद्र देखील होते. चांदोली राष्ट्रीय उद्यानाला प्रथम 1995 मध्ये निसर्गातील जनजीवनासाठी अथवा प्राणी पक्ष्यांसाठी सुरक्षित आश्रयस्थान म्हणून घोषित करण्यात आले. 2004 मध्ये हे राष्ट्रीय उद्यान घोषित करण्यात आले. हे उद्यान सध्या संरक्षित प्रदेश आहे. राष्ट्रीय उद्यान आणि कोयना वन्यजीव अभयारण्याचे संपूर्ण क्षेत्र राष्ट्रीय व्याघ्र संरक्षण प्राधिकरणाने 21 मे 2007 रोजी “व्याघ्र प्रकल्प अभयारण्य” म्हणून घोषित केले.
Geography (भूगोल)
हे उद्यान उत्तर पश्चिम घाटाच्या सह्याद्री पर्वतरांगाच्या शिखरावर पसरले आहे. उद्यानाची उंची 589-1044 मीटर (1932-3425 फूट) पर्यंत आहे. उद्यानाला वारणा नदी आणि जलाशय तसेच इतर अनेक लहान प्रवाह आणि नद्यांमधून पाणी पुरवठा होतो. सपाट उंच पर्वत, खडकाळ, खडकाळ पठार ज्याला ‘सडस’ म्हणतात, जवळजवळ वनस्पती नसलेले, मोठे दगड आणि लेणी पश्चिम घाटातील सह्याद्री प्रदेशातील संरक्षित क्षेत्रांसाठी विशिष्ट आहेत.
Districts / Regions (जिल्हे / प्रदेश)
सातारा, कोल्हापूर आणि रत्नागिरी जिल्हे महाराष्ट्र, भारत.
Fauna and Flora (प्राणी आणि वनस्पती)
सस्तन प्राण्यांच्या जवळपास 23 प्रजाती, पक्ष्यांच्या 122 प्रजाती, उभयचर आणि सरीसृपांच्या 20 प्रजाती चांदोलीच्या जंगलात रहिवासी म्हणून ओळखल्या जातात. वाघ, बिबट्या, भारतीय बाईसन, बिबट्या मांजर, आळशी अस्वल आणि प्रचंड मोठ्या खारी इथे अगदी स्पष्ट दिसतात.
Climate (हवामान / वातावरण)
- या प्रदेशात वर्षभर उष्ण अर्ध-शुष्क हवामान असते आणि सरासरी तापमान 19-33 अंश सेल्सिअस असते.
- एप्रिल आणि मे या महिन्यांत तापमान 42 अंश सेल्सिअस पर्यंत पोचते.
- हिवाळा अत्यंत तीव्र असतो आणि रात्री तापमान 10 अंश सेल्सिअस इतके खाली जाऊ शकते, परंतु दिवसाचे सरासरी तापमान सुमारे 26 अंश सेल्सिअस असते.
- या प्रदेशात वार्षिक पाऊस सरासरी सुमारे 763 मिमी आहे.
Source: maharashtratourism.gov.in
Sanjay Gandhi (Borivali) National Park | संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान (बोरिविली)
Sanjay Gandhi (Borivali) National Park in Maharashtra: संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान मुंबईच्या उपनगरीय क्षेत्रात येते. हे 87 चौरस किलोमीटर क्षेत्र व्यापते, त्यापैकी 34 चौरस किलोमीटर कोर संरक्षित क्षेत्र आहे. संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यानाला दरवर्षी 2 दशलक्षाहून अधिक पर्यटक भेट देतात. हे उद्यान वनस्पती, प्राणी आणि प्राचीन इतिहासाचे अनोखे संयोजन दाखवते, राष्ट्रीय उद्यानाच्या अगदी मध्यभागी कान्हेरी लेण्या आहेत.
History, इतिहास
संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यानास (Sanjay Gandhi National Park) चौथ्या शतकापासूनचा मोठा इतिहास आहे. त्याचे मूळ नाव कृष्णागिरी लेणी किंवा कान्हेरी लेण्यांमधून मिळालेले कृष्णगिरी राष्ट्रीय उद्यान असे होते. या उद्यानात ब्रिटिश सरकारने 1870 मध्ये बांधलेले तुळशी आणि विहार तलाव देखील आहेत. हे तलाव मुंबई शहराला पिण्याचे पाणी पुरवतात. 1950 मध्ये, कृष्णागिरी राष्ट्रीय उद्यानाची स्थापना मुंबई राष्ट्रीय उद्यान कायद्यांतर्गत करण्यात आली. सुरुवातीला या उद्यानाचे क्षेत्रफळ फक्त 20.26 चौरस किलोमीटर होते. नंतर 1969 मध्ये दुग्ध विकास मंडळाची अतिरिक्त 2076 हेक्टर जमीन राष्ट्रीय उद्यानात जोडली गेली.
Geography (भूगोल)
उद्यानाचे प्रवेशद्वार बोरिवली उपनगरात आहे आणि ते उत्तरेकडील ठाणे शहरापर्यंत पसरलेले आहे. यात गोरेगाव, मालाड, कांदिवली, पश्चिम उपनगरातील मुंबईतील दहिसर आणि पूर्व उपनगरातील भांडुप, मुलुंड यांसारख्या इतर उपनगरातील क्षेत्राचा समावेश आहे. शहराच्या हद्दीत असलेले हे एकमेव संरक्षित जंगल आहे.
Districts / Regions (जिल्हे / प्रदेश)
बोरिवली मुंबई, महाराष्ट्र, भारत.
Fauna and Flora (प्राणी आणि वनस्पती)
आज हे 100 चौरस किमी पेक्षा जास्त जंगलांनी व्यापलेले आहे जे मुंबईच्या भौगोलिक क्षेत्राच्या जवळजवळ 20% आहे. आतापर्यंत पक्ष्यांच्या 254 प्रजाती, सस्तन प्राण्यांच्या 40 प्रजाती, सरपटणार्या, आणि उभयचरांच्या 78 प्रजाती, फुलपाखरांच्या 150 प्रजाती आणि वनस्पतींच्या 1300 प्रजाती या राष्ट्रीय उद्यानात नोंदणीकृत आहेत. यात वाघ आणि सिंह सफारी देखील आहे जे पर्यटकांचे मोठे आकर्षण आहे. येथे बटरफ्लाय गार्डन, टॉय रेल्वे, नेचर ट्रेल्स, कॅम्पिंग, हेरिटेज वॉक इत्यादी उपक्रम उपलब्ध आहेत जे वर्षभर पर्यटकांना आकर्षित करतात.
Climate (हवामान / वातावरण)
- उत्तरेकडील ठाणे शहरापर्यंत पसरलेले आहे. हे गोरेगाव, मालाड, कांदिवली, पश्चिम उपनगर मुंबईतील दहिसर आणि पूर्व उपनगरातील भांडुप, मुलुंड यासारख्या इतर उपनगरांमधून व्यापलेले आहे. हे शहराच्या हद्दीत असलेले एकमेव संरक्षित जंगल आहे.
- या प्रदेशातील प्रमुख हवामान म्हणजे पर्जन्यमान, कोकण पट्ट्यात उच्च पर्जन्य (सुमारे 2500 मिमी ते 4500 मिमी) अनुभवले जाते आणि हवामान दमट आणि उबदार राहते. या हंगामात तापमान ३० अंश सेल्सिअस पर्यंत पोहोचते.
- उन्हाळा उष्ण आणि दमट असतो आणि तापमान 40 अंश सेल्सिअस पर्यंत पोचते.
- हिवाळ्यात तुलनेने सौम्य हवामान असते (सुमारे 28 अंश सेल्सिअस) आणि हवामान थंड आणि कोरडे असते.
Source: maharashtratourism.gov.in
Nawegaon National Park | नवेगाव राष्ट्रीय उद्यान
Nawegaon National Park in Maharashtra: महाराष्ट्रातील गोंदिया जिल्ह्यातील अर्जुनी मोरगाव उपविभागात नवेगाव राष्ट्रीय उद्यान आहे. हे महाराष्ट्र राज्याच्या पूर्व भागात स्थित आहे आणि त्याचे क्षेत्रफळ 133.78 चौ.किमी आहे. निसर्ग संवर्धनाच्या दृष्टीकोनातून याला खूप महत्त्व आहे. ही खरोखरच निसर्गाची अमूल्य संपत्ती आहे आणि प्रत्येकाला त्याच्या नयनरम्य लँडस्केपचा, शुद्ध आणि ताजी हवाचा आनंद घेण्यास सूचित करते. डॉ सलीम अली पक्षी अभयारण्य, नवेगाव संपूर्ण महाराष्ट्रात आढळणाऱ्या पक्ष्यांच्या जवळपास 60% प्रजाती आहेत.
History, इतिहास
गोंदिया हे विदर्भातील सर्वात लोकप्रिय वनांपैकी एक आहे. त्याची स्थापना 18 व्या शतकाच्या सुरूवातीस झाली. 135 चौरस किलोमीटर क्षेत्रामध्ये पसरलेल्या, त्यात एक मृग उद्यान, एक पक्षी आणि तीन सुव्यवस्थित सुंदर लँडस्केप गार्डन्स आणि सलीम अली पक्षी अभयारण्य आहे. यात एक टेहळणी बुरुज आहे. याव्यतिरिक्त, एक लहान संग्रहालय आणि ग्रंथालय आहे. विशेषत: चांदण्या रात्री स्फटिक स्वच्छ पाण्याने नयनरम्य तलाव सुंदर दिसतो, 11 चौरस किलोमीटर क्षेत्रावर पसरलेले, डोंगर रांगामध्ये सेट केले आहे आणि वळण मार्गांच्या मालिकेद्वारे संपर्क साधता येतो.
नवेगाव तलावाबद्दल एक रोचक आख्यायिका आहे. अठराव्या शतकाच्या सुरुवातीला एका कोलू पटेल कोळीने बांधले असे म्हटले जाते. त्याला आता कोलासूर देव असे संबोधले जाते आणि त्याचे मंदिर सरोवराच्या सभोवतालच्या एका शिखरावर आहे. शिखरांना ‘सत बहिनी’ किंवा ‘सात बहिणी’ म्हणून ओळखले जाते. असा विश्वास आहे की या देवतांनी कोलूला तलाव बांधण्यात मदत केली. सरोवराच्या काठावर शक्तीचा देव हनुमानाची मूर्ती आहे, जिचे पाण्यात खाली पाय जात असल्याचे सांगितले जाते.
Geography (भूगोल)
राष्ट्रीय उद्यान गोंदिया जिल्ह्याच्या दक्षिण भागात आहे. हे महाराष्ट्र राज्याच्या पूर्व भागात आहे आणि 133.78 चौरस किलोमीटर चे क्षेत्र आहे. शेजारचा परिसर डॉ सलीम अली पक्षी अभयारण्य म्हणून ओळखला जातो. उद्यानात विविध भूभागांचे प्रदर्शन आहे. साकोली आणि सॉसर मालिकेतील खडकांमध्ये क्लोराईट, स्लेट आणि फायलाइटचा समावेश आहे. उंचीच्या श्रेणीमध्ये देखील एक मोठा फरक आहे, पार्कचे शिखर. 30 मीटरपासून सुरू होऊन सुमारे 700 मीटर पर्यंत आहे.
Districts / Regions (जिल्हे / प्रदेश)
तहसील: अर्जुनी, जिल्हा: गोंदिया, राज्य : महाराष्ट्र
Fauna and Flora (प्राणी आणि वनस्पती)
जैवविविधता संवर्धनाच्या दृष्टीकोनातून याला प्रचंड क्षमता आहे. राष्ट्रीय उद्यानात कोरड्या मिश्र जंगलापासून ते आर्द्र जंगलापर्यंत विविध प्रकारच्या वनस्पती आहेत. हिवाळ्यात अनेक स्थलांतरित पक्षी येथे दिसतात. प्राण्यांमध्ये बिबट्या, वाघ, पँथर, आळशी अस्वल, मासेमारी मांजर, चार शिंगे काळवीट, सांबर, नीलगाय, अजगर, मोर आणि स्थलांतरित पक्ष्यांचा समावेश आहे. हे अभयारण्य विविध व्यावसायिक, औषधी, सुगंधी, शोभेच्या वनस्पती प्रजातींचे जिवंत भांडार म्हणून ओळखले जाते. त्यात सागवान, हळदी, जामुन, कवत, महुआ, ऐन, भेल आणि भोर यांचा समावेश आहे.
Climate (हवामान / वातावरण)
- राष्ट्रीय उद्यानात विविध प्रकारच्या वनस्पती आहेत ज्यात कोरड्या मिश्रित जंगलापासून ते ओलसर जंगलापर्यंत आहे. नवेगाव येथे मध्यम हवामान आहे.
Source: maharashtratourism.gov.in
Pench (Jawaharlal Nehru) National Park | पेंच राष्ट्रीय उद्यान
Pench (Jawaharlal Nehru) National Park in Maharashtra: पेंच राष्ट्रीय उद्यान, मध्य भारतात वसलेले एक सुंदर राष्ट्रीय उद्यान, दक्षिण मध्य प्रदेशात महाराष्ट्राच्या सीमेवर आहे. पेंच व्याघ्र प्रकल्प मध्य प्रदेशातील सिवनी आणि छिंदवाडा आणि महाराष्ट्रातील नागपूर जिल्ह्यात पसरलेला आहे.
History, इतिहास
पेंच व्याघ्र प्रकल्पाचे नाव उद्यानातून वाहणाऱ्या पेंच नदीवरून पडले आहे. हे 1965 मध्ये अभयारण्य घोषित करण्यात आले, 1975 मध्ये राष्ट्रीय उद्यानाचा दर्जा वाढवण्यात आला आणि 1992 मध्ये व्याघ्र प्रकल्प म्हणून नोंदणी करण्यात आली. 2011 मध्ये, उद्यानाला “सर्वोत्कृष्ट व्यवस्थापन पुरस्कार” मिळाला. हे उद्यान सिल्लारी, कोलितमारा, चोरबा ओली, खुबाडा (सालेघाट), खुरासापार आणि सुरेवानी या दरवाजांमधून प्रवेश करता येते.
Geography (भूगोल)
महाराष्ट्राच्या बाजूने, पेंच व्याघ्र प्रकल्पाचे मूळ व्यापक क्षेत्र 257.3 चौरस किलोमीटर आहे आणि मानसिंगदेव अभयारण्याच्या 483.96 चौरस किलोमीटर बफर / परिघीय क्षेत्रासह एकूण 741.2 चौरस किलोमीटर क्षेत्र संरक्षित आहे. मुख्य भागात इंदिरा प्रियदर्शनी पेंच राष्ट्रीय उद्यान आणि मोगली पेंच वन्यजीव अभयारण्य यांचा समावेश आहे. (118.30 चौरस किलोमीटर.) हा राखीव ‘मोगलीची जमीन’ म्हणून प्रसिद्ध आहे कारण तो रुडयार्ड किपलिंगच्या सर्वात प्रशंसनीय कार्याची मूळ रचना आहे, ती म्हणजे जंगल बुक.
Districts / Regions (जिल्हे / प्रदेश)
तहसील: रामटेक, जिल्हा: नागपूर, राज्य : महाराष्ट्र
Fauna and Flora (प्राणी आणि वनस्पती)
उद्यानाला व्यापणाऱ्या जंगलात साजा, बिजयासल, लेंडिया, हलदु, धौरा, सलाई, आवळा, अमलता यासारख्या इतर प्रजातींसह सागवानीचा समावेश आहे. मैदान गवत, झाडे, झुडपे आणि रोपे आणि बांबूच्या चक्रव्यूहाने झाकलेले आहे. विखुरलेली पांढरी कुलू झाडे, ज्यांना ‘भूत वृक्ष’ असेही म्हटले जाते, ते हिरव्या रंगाच्या विविध रंगांमध्ये स्पष्टपणे उभे राहतात. या भागातील वन्यजीव आणि आदिवासी लोकांसाठी आणखी एक महत्त्वाचे झाड म्हणजे महुआ. सस्तन प्राणी आणि पक्ष्यांना महुआची फुले खायला देतात, आणि आदिवासी लोक फुलांपासून बिअर तयार करण्यासाठी देखील वापर करतात.
उद्यानात सुमारे 40 बंगाल वाघ, सस्तन प्राण्यांच्या 39 प्रजाती, सरीसृपांच्या 13 प्रजाती, उभयचरांच्या 3 प्रजाती आहेत. सामान्यतः पाहिले जाणारे वन्यजीव प्राणी म्हणजे चितळ, सांबर, नीलगाय, रानडुक्कर आणि जर्द. उद्यानात भारतीय बिबट्या, अस्वल, भारतीय लांडगा, जंगली कुत्रा, साहुल, माकड, रानमांजर, कोल्हा, धारीदार तरस, गौर, चार शिंगे काळवीट आणि हरण आढळतात.
हे उद्यान पक्षीजीवनासाठीही समृद्ध आहे. वन्यजीव अधिकाऱ्यांच्या अंदाजानुसार, उद्यानात अनेक स्थलांतरित प्रजातींसह 210 हून अधिक प्रजाती आहेत. त्यापैकी मोर, जंगलफॉल, कावळा तीळ, किरमिजी-ब्रेस्टेड बार्बेट, रेड व्हेंट बुलबुल, रॅकेट-शेपटीचे ड्रोंगो, इंडियन रोलर, मॅग्पी रॉबिन, कमी शिट्ट्या टील, पिनटेल, शॉवेलर, एग्रेट आणि हेरन्स, मिनिवेट, ओरिओल, वॅगटेल, मुनिया, मैना, जलपक्षी आणि किंगफिशर.
Climate (हवामान / वातावरण)
- उष्णकटिबंधीय. उन्हाळ्यात उष्ण आणि हिवाळ्यात आनंददायी. तापमान हिवाळ्यात किमान 0 °C ते उन्हाळ्यात 45 °C पर्यंत बदलते.
Source: maharashtratourism.gov.in
Gugamal National Park | गुगामल राष्ट्रीय उद्यान
Gugamal National Park in Maharashtra: गुगामल राष्ट्रीय उद्यान हे महाराष्ट्र राज्यातील अमरावती जिल्ह्यात एक सुंदर ठिकाण आहे. हे उद्यान मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पाचा एक भाग आहे. मेळघाटला 1973-74 मध्ये व्याघ्र प्रकल्पांतर्गत व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित करण्यात आले. 1975 मध्ये हे राष्ट्रीय उद्यान म्हणून घोषित करण्यात आले. उद्यानाचे एकूण क्षेत्रफळ सुमारे 361.28 चौरस किलोमीटर आहे.
उद्यान क्षेत्र सातपुडा डोंगर रांगांमध्ये आहे ज्याला गाविलगड टेकड्या देखील म्हणतात. महाराष्ट्रातील हे एकमेव उद्यान आहे जिथे वाघ अजूनही अस्तित्वात आहेत आणि राज्यातील सुप्रसिद्ध उद्यानांपैकी एक आहे. उद्यानात वाहणाऱ्या नद्या म्हणजे गाडगा नदी आणि डोलार नदी. तापी नदी उद्यानाच्या उत्तरेकडील सीमेवर वाहते.
History, इतिहास
गुगामल राष्ट्रीय उद्यान मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पाचा मध्य भाग बनवते. मेळघाटला 1973-74 मध्ये व्याघ्र प्रकल्पांतर्गत व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित करण्यात आले. 5 सप्टेंबर 1975 रोजी मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पाला अभयारण्य म्हणून नियुक्त करण्यात आले.
Geography (भूगोल)
गुगामल राष्ट्रीय उद्यान हे महाराष्ट्र राज्यातील अमरावती जिल्ह्यात आहे. हे उद्यान मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पाचा एक भाग आहे. मेळघाट व्याघ्र प्रकल्प हे अमरावती जिल्ह्यातील चिखलदरा आणि धारणी तालुक्यांत सातपुडा टेकड्यांमध्ये वसलेले आहे.
Districts / Regions (जिल्हे / प्रदेश)
चिखलदरा आणि धारणी: अमरावती, महाराष्ट्र
Fauna and Flora (प्राणी आणि वनस्पती)
झाडांच्या 90 प्रजाती, 66 झुडूप प्रजाती, 316 वनौषधी प्रजाती, 56 गिर्यारोहक, 23 सेज प्रजाती आणि सुमारे 99 गवत प्रजाती आहेत. हा परिसर औषधी वनस्पतींनी समृद्ध आहे.
Climate (हवामान / वातावरण)
- येथे कमाल – 43 o C आणि किमान – 6o C से तापमान असते.
Source: maharashtratourism.gov.in
Tadoba National Park | ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान
Tadoba National Park in Maharashtra in Maharashtra: विशेषतः महाराष्ट्रातील सर्वात जुने आणि सर्वात मोठे राष्ट्रीय उद्यान, “ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान (Tadoba National Park)”, ज्याला “ताडोबा अंधारी व्याघ्र प्रकल्प” असेही म्हटले जाते, भारतातील 47 व्याघ्र प्रकल्प प्रकल्पांपैकी एक आहे. हे महाराष्ट्र राज्याच्या चंद्रपूर जिल्ह्यात आहे आणि नागपूर शहरापासून अंदाजे 150 किमी अंतरावर आहे.
History, इतिहास
“ताडोबा” नावाचे मूळ “ताडोबा” किंवा “तारू” या देवाच्या नावावर आहे, ज्याची पूजा ताडोबा आणि अंधारी प्रदेशातील घनदाट जंगलात राहणाऱ्या जमाती करतात. तर “”अंधारी” ताडोबा जंगलातून वाहते. पौराणिक कथा अशी आहे की तारू हा गावप्रमुख होता जो वाघाशी चकमकीत मारला गेला. तारू देवता, आणि तारूला समर्पित मंदिर आता ताडोबा तलावाच्या काठावर
एका मोठ्या झाडाखाली अस्तित्वात आहे. गोंड राजांनी एकदा चिमूर डोंगरांच्या परिसरातील या जंगलांवर राज्य केले. 1995 पासून येथे शिकारीवर बंदी आहे. दोन दशकांनंतर, 1995 मध्ये या वनक्षेत्राच्या 116.54 चौरस किलोमीटरला राष्ट्रीय उद्यान घोषित करण्यात आले. अंधारी वन्यजीव अभयारण्य 1986 मध्ये लगतच्या जंगलात तयार करण्यात आले होते. 1995 मध्ये उद्यान आणि अभयारण्य एकत्र करून सध्याचा व्याघ्र प्रकल्प स्थापित केला गेला.
Geography (भूगोल)
राखीव क्षेत्राचे एकूण क्षेत्र 625.4 चौरस किलोमीटर आहे. यामध्ये ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान, 116.55 चौरस किमी आणि अंधारी वन्यजीव अभयारण्य 508.85 चौरस किलोमीटरचा समावेश आहे. राखीव संरक्षित वन 32.51 चौरस किलोमीटर आणि 14.93 चौरस किलोमीटर अधिकृत जमिनीचा समावेश आहे. ताडोबा रिझर्व्हमध्ये चिमूर डोंगरांचा समावेश आहे, आणि अंधारी अभयारण्य मोहल आणि कोलसा पर्वतरांगा व्यापते. या ठिकाणापासून जवळचे गाव दुर्गापूर आहे. यात उत्तर आणि पश्चिम बाजूला घनदाट जंगल असलेले डोंगर आहेत. खडक आणि गुहा अनेक प्राण्यांना आश्रय देतात. ताडोबा आणि अंधारी पर्वतरांगा मिळून बनलेली दोन आयताकृती जंगले आहेत. उद्यानाचा दक्षिण भाग उर्वरित भागापेक्षा कमी डोंगराळ आहे.
Districts / Regions (जिल्हे / प्रदेश)
भद्रावती, जिल्हा: चंद्रपूर, राज्य: महाराष्ट्र
Fauna and Flora (प्राणी आणि वनस्पती)
साग ही झाडांची प्रमुख प्रजाती आढळते. या भागात आढळणाऱ्या इतर पर्णपाती वृक्षांमध्ये ऐन (मगरीची साल), बीजा, धौडा, हलाद, सलाई, सेमल आणि तेंदू, बिहेडा, हिरडा, कराया गम, महुआ मधुका (क्रेप मर्टल), पाल (जंगलाची ज्योत), बूटिया मोनोस्पर्मा) आणि लॅनिया कोरोमंडेलिका (वोडियर ट्री) यांचा समावेश आहे.
येथे बांबूची झाडे मुबलक प्रमाणात आहेत. येथे आढळणारी खाज-कुइली (मखमली बीन) ही एक औषधी वेल वनस्पती आहे जी पार्किन्सन रोगावर उपचार करण्यासाठी वापरली जाते. भेरीची पाने कीटकनाशक म्हणून वापरली जातात आणि येथे आढळणारे बिजा एक औषधी डिंक बेहडा वनस्पतीमध्ये महत्त्वाचे औषधी गुणधर्म आहेत.
प्रमुख प्रजाती वगळता, ताडोबा व्याघ्र प्रकल्प इतर सस्तन प्राण्यांचे घर आहे, ज्यात भारतीय बिबट्या, आळशी अस्वल, गौर, नीलगाय, ढोले, धारीदार तरस, लहान भारतीय सिव्हेट, जंगल मांजरे, सांबर, हरण, चितळ, चौशिंगा आणि हनी बॅजर यांचा समावेश आहे. ताडोबा तलावात मगरी आढळतात. येथे सरपटणाऱ्या प्राण्यांमध्ये लुप्तप्राय भारतीय अजगर आणि सामान्य भारतीय मॉनिटरचा समावेश आहे. टेरापिन्स, इंडियन स्टार कासव, इंडियन कोब्रा आणि रसेल वाइपर देखील ताडोबात आढळतात.
सरोवरात विविध प्रकारचे जल पक्षी आणि रॅप्टर आहेत. पक्ष्यांच्या विविध 195 प्रजातींची नोंद करण्यात आली आहे, ज्यात तीन लुप्तप्राय प्रजातींचा समावेश आहे. राखाडी डोक्याचे मासे गरुड, क्रेस्टेड सर्प ईगल आणि मोरघार उपवनातमध्ये दिसणारे काही सरपणारे प्राणी आहेत.
Climate (हवामान / वातावरण)
- हिवाळा नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी पर्यंत असतो; या हंगामात, दिवसाचे तापमान 25-30 °C से श्रेणीत असते आणि उद्यान हिरवेगार असते. ताडोबामध्ये उन्हाळा अत्यंत उष्ण असतो आणि तापमान 47°C पर्यंत वाढते.
- सरोवरांजवळ सस्तन प्राणी पाहण्याची ही चांगली वेळ आहे. जूनमध्ये पावसाळा सुरू होतो; परिसरात सुमारे 1275 मिमी मुसळधार पाऊस पडतो आणि आर्द्रता 66% च्या आसपास असते.
Source: maharashtratourism.gov.in
List of National Park in Maharashtra | महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय उद्यानांची यादी
List of National Park in Maharashtra is given below: महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय उद्यानांची संपूर्ण यादी आपण वर बघितली आहे ज्याची यादी पुन्हा खाली देण्यात आले आहे.
- Chandoli National Park
- Sanjay Gandhi National Park
- Nawegaon National Park
- Pench National Park
- Gugamal National Park
- Tadoba National Park
National Park in Maharashtra pdf | महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय उद्याने pdf
National Park in Maharashtra pdf: महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय उद्यानांची संपूर्ण माहिती या लेखात देण्यात अली आहे. स्पर्धा परीक्षेत महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय उद्यानांवर प्रश्न बऱ्याचदा विचारण्यात आले आहेत. त्यामुळे या लेखातील सर्व माहिती तुम्ही pdf स्वरूपात तयार करून स्वतःचे notes बनवू शकता.
Which is the Largest National park in Maharashtra | महाराष्ट्रातील सर्वात मोठे राष्ट्रीय उद्यान कोणते आहे
Largest National park in Maharashtra is Tadoba National Park. The total area of Tadoba National Park is 625.4 km2. महाराष्ट्रातील सर्वात मोठे राष्ट्रीय उद्यान ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान असून या लेखात वर सविस्तर माहिती देण्यात आली आहे.
