भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या सत्रांची यादी

Table of Contents

Title	Link	Link
MPSC परीक्षा 2024 – अभ्यास योजना \| MPSC Exam 2024 – Study Plan	अँप लिंक	वेब लिंक

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या बैठका

1885 मध्ये स्थापन झालेली इंडियन नॅशनल काँग्रेस (INC) ही स्वातंत्र्यपूर्व भारतातील सर्वात महत्त्वाची राजकीय संघटना बनली. INC ची पहिली बैठक 1885 मध्ये झाली. ती फक्त भारतातील शिक्षित लोकसंख्येसाठी रोजगाराचे ठिकाण म्हणून सुरू झाली. लजपत राय, टिळक, गांधी, नेहरू, बोस आणि इतरांसारख्या महान नेत्यांसह, नंतरच्या काळात तो नागरिकांचा पक्ष म्हणून विकसित झाला. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या बैठकांची वेळ आणि अध्यक्ष समजून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस सत्रांचा इतिहास

INC ची उद्घाटन बैठक पूना येथे होणार होती. पूनामधील साथीच्या आजारामुळे हे स्थान नंतर बॉम्बे (आता मुंबई) येथे हलविण्यात आले. गोकुळदास तेजपाल संस्कृत विद्यालय, बॉम्बे येथे हे घेण्यात आले. पहिल्या बैठकीनंतर भारतीय पक्षाकडून काही महत्त्वाच्या विनंत्या ब्रिटिशांना कळवण्यात आल्या. त्यापैकी काही आहेत:

भारतीय प्रशासनाच्या कामकाजाची चौकशी करण्यासाठी समिती नेमणे. याशिवाय, लंडनमध्ये मुख्यालय असलेले भारतीय आयोग रद्द करण्यात यावे.
मध्यमवर्गीयांनी भारताचे नेतृत्व करण्याच्या राज्य सचिवांच्या अधिकारावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले. त्यांनी NWFP, सिंध आणि अवधसाठी विधिमंडळ स्थापन करण्याची मागणी केली.
भारतीय लोकांच्या गरजा चांगल्या प्रकारे पूर्ण करण्यासाठी सभेला भारतीय सदस्यांची संख्या वाढवायची होती. त्यांना भारतीयांना अर्थसंकल्पावर चर्चा करण्याचे अधिकार आणि राजवटीवर टीका करण्याचे स्वातंत्र्य द्यायचे होते.
नागरी सेवा परीक्षा भारत आणि इंग्लंडमध्ये एकाच वेळी घेण्यात याव्यात आणि लष्करी खर्चात सुधारणा करावी.

1885 ते 1947 पर्यंतच्या भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अधिवेशनांची यादी

1880 पासून सुशिक्षित भारतीयांनी अखिल भारतीय संघटनेची गरज ओळखली होती, परंतु इल्बर्ट बिल विवादामुळे ही इच्छा वाढली. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या स्थापनेसह, 20 व्या शतकातील सर्वात महत्त्वाच्या राजकीय संघटनांपैकी एक (INC) स्थापन झाली. तेव्हापासून, INC ने देशाच्या राजकीय दृश्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. 1885 ते 1947 या कालावधीत झालेल्या सर्व भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अधिवेशन खाली दिले आहे.

1885 ते 1947 पर्यंतच्या भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या बैठकांची यादी
वर्ष	स्थान	अध्यक्ष	महत्त्व
1885	बॉम्बे	डब्ल्यू सी बॅनर्जी	पहिल्या सत्रात 72 प्रतिनिधी उपस्थित होते.
1886	कलकत्ता	दादाभाई नौरोजी	नॅशनल काँग्रेस आणि नॅशनल कॉन्फरन्स
1887	मद्रास	सय्यद बदरुद्दीन तय्यबजी	मुस्लिमांना इतर राष्ट्रीय नेत्यांशी हातमिळवणी करण्याचे आवाहन केले
1888	अलाहाबाद	जॉर्ज युल	पहिला इंग्रज अध्यक्ष
1889	बॉम्बे	सर विल्यम वेडरबर्ग	–
1890	कलकत्ता	फिरोजशहा मेहता	–
1891	नागपूर	पी. आनंद चारलू	–
1892	अलाहाबाद	डब्ल्यू सी बॅनर्जी	–
1893	लाहोर	दादाभाई नौरोजी	–
1894	मद्रास	आल्फ्रेड वेब	–
1895	पूना	सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी	–
1896	कलकत्ता	रहिमुल्ला एम. सयानी	या सत्रात प्रथमच ‘वंदे मातरम’ हे राष्ट्रगीत गायले गेले.
1897	अमरावती	सी शंकरन नायर	–
1898	मद्रास	आनंद मोहन बोस	–
1899	लखनौ	रोमेशचंद्र दत्त	–
1900	लाहोर	ना.ग.चंदावरकर	–
1901	कलकत्ता	दिनशॉ वाछा	–
1902	अहमदाबाद	सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी	–
1903	मद्रास	लाल मोहन घोष	–
1904	बॉम्बे	सर हेन्री कॉटन	–
1905	बनारस	गोपाळ कृष्ण गोखले	बंगालच्या फाळणीचा त्यांना राग होता.
1906	कलकत्ता	दादाभाई नौरोजी	‘स्वराज्य’ हा शब्द पहिल्यांदाच आला
1907	सुरत	रासबिहारी घोष	पक्ष जहाल आणि मवाळ मध्ये विभागला गेला
1908	मद्रास	रासबिहारी घोष	मागील सत्र चालू होते
1909	लाहोर	मदन मोहन मालवीय	भारतीय परिषद कायदा, 1909/मॉर्ले-मिंटो सुधारणा
1910	अलाहाबाद	सर विल्यम वेडरबर्न	–
1911	कलकत्ता	बिशन नारायण धर	या सत्रात प्रथमच ‘जन गण मन’ गायले गेले
1912	बंकीपूर (पाटणा)	रघुनाथ नरसिंह मुधोळकर	–
1913	कराची	सय्यद मोहम्मद	–
1914	मद्रास	भूपेंद्रनाथ बसू	–
1915	बॉम्बे	सत्येंद्र प्रसन्न सिन्हा	–
1916	लखनौ	अंबिका चरण मजुमदार	लखनौ करार – मुस्लिम लीग सह संयुक्त अधिवेशन
1917	कलकत्ता	ॲनी बेझंट (1847 – 1933)	या सत्रात पहिल्या महिला अध्यक्षाची घोषणा केली
1918	मुंबई आणि दिल्ली	सय्यद हसन इमाम (मुंबई) आणि मदन मोहन मालवीय (दिल्ली)	दोन सत्रे झाली. पहिले ऑगस्ट/सप्टेंबरमध्ये मुंबईत आणि दुसरे डिसेंबरमध्ये दिल्लीत
1919	अमृतसर	मोतीलाल नेहरू	बैठकीत जालियनवाला बाग हत्याकांडाचा तीव्र निषेध करण्यात आला.
1920	नागपूर	सी विजयराघवाचार्लु	–
1921	अहमदाबाद	हकीम अजमल खान (सी आर दासचे कार्यवाहक अध्यक्ष)	–
1922	गया	सी आर दास	–
1923	काकीनाडा	मौलाना मुहम्मद अली,	–
1924	बेळगाव	एम के गांधी	–
1925	कानपूर	सरोजिनी नायडू (1879 – 1949)	पहिल्या भारतीय महिला राष्ट्रपती
1926	गुवाहाटी	एस श्री निवास अय्यंगार	–
1927	मद्रास	एम ए अन्सारी	–
1928	कलकत्ता	मोतीलाल नेहरू	अखिल भारतीय युवक काँग्रेसची स्थापना झाली
1929	लाहोर	जवाहरलाल नेहरू	सविनय कायदेभंगाद्वारे संपूर्ण स्वातंत्र्यासाठी चळवळ सुरू करण्याचा ‘पूर्ण स्वराज’चा ठराव; २६ जानेवारी हा ‘स्वातंत्र्य दिन’ म्हणून साजरा केला पाहिजे.
1930	कोणतेही सत्र नाही	–	–
1931	कराची	सरदार वल्लभभाई पटेल	राष्ट्रीय आर्थिक विकास आणि मूलभूत हक्कांवरील ठराव. आर्यविन-गांधी करार स्वीकारण्यात आला. दुसऱ्या गोलमेज परिषदेत, गांधींना INC प्रतिनिधी म्हणून प्रस्तावित करण्यात आले.
1932	दिल्ली	अमृत रणछोरदास सेठ	–
1933	कलकत्ता	मालवीय यांची निवड झाली असली तरी श्रीमती नेली सेनगुप्ता अध्यक्षस्थानी होत्या	–
1934	बॉम्बे	राजेंद्र प्रसाद	–
1937	लखनौ	जवाहरलाल नेहरू	–
1936	फैजपूर	जवाहरलाल नेहरू	पहिले ग्रामीण सत्र / गावात आयोजित केलेले पहिले सत्र
1938	हरिपुरा	सुभाषचंद्र बोस	नेहरूंच्या नेतृत्वाखाली राष्ट्रीय नियोजन आयोगाची स्थापना झाली.
1939	त्रिपुरी	सुभाषचंद्र बोस	निवडून येऊनही, गांधींनी पट्टाभी सीतारामय्या यांना पाठिंबा दिल्याने बोसला निवृत्त व्हावे लागले. राजेंद्र प्रसाद यांची बदली झाली
1940	रामगड	अबुल कलाम आझाद	–
1941-45	–	–	अटकेमुळे सत्र नाही
1946	मेरठ	आचार्य कृपलानी	स्वातंत्र्यापूर्वीचे शेवटचे अधिवेशन
1948	जयपूर	पट्टाभी सीतारामय्या	स्वातंत्र्यानंतरचे पहिले सत्र
1950	नाशिक	पुरुषोत्तम दास टंडन	1951 मध्ये त्यांनी राजीनामा दिला; नेहरू राष्ट्रपती झाले

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसची मुख्य उद्दिष्टे

लोकांमध्ये भारतीयत्वाची राष्ट्रीय ओळख निर्माण करण्यासाठी आणि राष्ट्रीय एकात्मतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी भारतातील राष्ट्रनिर्मितीच्या प्रक्रियेला चालना देणे.
एक अखिल भारतीय राजकीय व्यासपीठ प्रदान करणे जे देशभरातील राजकीय कार्यकर्त्यांना एका सामान्य अखिल भारतीय राजकीय संघटनेच्या अंतर्गत लोकांना शिक्षित आणि एकत्रित करण्यासाठी सक्षम करते.
सुशिक्षित नागरिकांमध्ये आणि त्यानंतर समाजातील सर्व घटकांमध्ये राजकीय चेतना आणि राजकीय जागृती करणे.
देशातील लोकांमध्ये राजकीय उदारमतवादी लोकशाही, लोकशाही संस्कृती आणि वसाहतविरोधी विचारसरणीला प्रोत्साहन देण्यासाठी

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान(GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
31 डिसेंबर 2023	जालियनवाला बाग हत्याकांड	जालियनवाला बाग हत्याकांड
1 जानेवारी 2024	गांधी युग	गांधी युग
3 जानेवारी 2024	रक्ताभिसरण संस्था	रक्ताभिसरण संस्था
5 जानेवारी 2024	प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी	प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी
7 जानेवारी 2024	1857 चा उठाव	1857 चा उठाव
9 जानेवारी 2024	प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी	प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी
11 जानेवारी 2024	राज्यघटना निर्मिती	राज्यघटना निर्मिती
13 जानेवारी 2024	अर्थसंकल्प	अर्थसंकल्प
15 जानेवारी 2024	महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार	महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार
17 जानेवारी 2024	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल
19 जानेवारी 2024	मूलभूत हक्क	मूलभूत हक्क
21 जानेवारी 2024	वैदिक काळ	वैदिक काळ
23 जानेवारी 2024	सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी	सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी
25 जानेवारी 2024	शाश्वत विकास	शाश्वत विकास
27 जानेवारी 2024	महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य	महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य
29 जानेवारी 2024	1942 छोडो भारत चळवळ	1942 छोडो भारत चळवळ
31 जानेवारी 2024	भारतीय रिझर्व्ह बँक	भारतीय रिझर्व्ह बँक

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
1 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे	भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे
2 फेब्रुवारी 2024	स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था	स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था
3 फेब्रुवारी 2024	रौलेट कायदा 1919	रौलेट कायदा 1919
4 फेब्रुवारी 2024	गारो जमाती	गारो जमाती
5 फेब्रुवारी 2024	लाला लजपत राय	लाला लजपत राय
6 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15
7 फेब्रुवारी 2024	भारतातील हरित क्रांती	भारतातील हरित क्रांती
8 फेब्रुवारी 2024	मार्गदर्शक तत्वे	मार्गदर्शक तत्वे
9 फेब्रुवारी 2024	गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण	गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण
10 फेब्रुवारी 2024	भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग	भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग
11 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत	भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत
12 फेब्रुवारी 2024	महागाईचे प्रकार आणि कारणे	महागाईचे प्रकार आणि कारणे
13 फेब्रुवारी 2024	श्वसन संस्था	श्वसन संस्था
14 फेब्रुवारी 2024	अलैंगिक प्रजनन	अलैंगिक प्रजनन
15 फेब्रुवारी 2024	सातवाहन कालखंड	सातवाहन कालखंड
16 फेब्रुवारी 2024	बिरसा मुंडा	बिरसा मुंडा
17 फेब्रुवारी 2024	पंचायतराज समित्या	पंचायतराज समित्या
18 फेब्रुवारी 2024	कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड	कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड
19 फेब्रुवारी 2024	1991 च्या आर्थिक सुधारणा	1991 च्या आर्थिक सुधारणा
20 फेब्रुवारी 2024	जगन्नाथ शंकरशेठ	जगन्नाथ शंकरशेठ
21 फेब्रुवारी 2024	पंडिता रमाबाई	पंडिता रमाबाई
22 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370
23 फेब्रुवारी 2024	शिक्षणविषयक आयोग व समित्या	शिक्षणविषयक आयोग व समित्या
24 फेब्रुवारी 2024	आम्ल पर्जन्य	आम्ल पर्जन्य
25 फेब्रुवारी 2024	73 वी घटना दुरुस्ती कायदा	73 वी घटना दुरुस्ती कायदा
26 फेब्रुवारी 2024	संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ	संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ
27 फेब्रुवारी 2024	गोदावरी नदी खोरे	गोदावरी नदी खोरे
28 फेब्रुवारी 2024	सार्वजनिक वित्त	सार्वजनिक वित्त
29 फेब्रुवारी 2024	राज्य लोकसेवा आयोग	राज्य लोकसेवा आयोग

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
1 मार्च 2024	केंद्र – राज्य संबंध	केंद्र – राज्य संबंध
2 मार्च 2024	दिल्ली सल्तनत	दिल्ली सल्तनत
3 मार्च 2024	राष्ट्रीय उत्पन्न	राष्ट्रीय उत्पन्न
4 मार्च 2024	भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर	भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर
5 मार्च 2024	भारतातील सहकारी संस्था	भारतातील सहकारी संस्था
6 मार्च 2024	बंगालची फाळणी	बंगालची फाळणी
7 मार्च 2024	डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर	डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
8 मार्च 2024	मोपला बंड	मोपला बंड
9 मार्च 2024	42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976	42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976
10 मार्च 2024	भारतातील खनिज संसाधने	भारतातील खनिज संसाधने
11 मार्च 2024	गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे	गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे
12 मार्च 2024	मानवी शरीर : अस्थिसंस्था	मानवी शरीर : अस्थिसंस्था
13 मार्च 2024	मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919	मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919
14 मार्च 2024	वित्त आयोग	वित्त आयोग
15 मार्च 2024	भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977	भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977
16 मार्च 2024	भारतातील प्रमुख उद्योग	भारतातील प्रमुख उद्योग
17 मार्च 2024	मुस्लिम लीग (1906)	मुस्लिम लीग (1906)
18 मार्च 2024	मानवी मेंदू : रचना व कार्य	मानवी मेंदू : रचना व कार्य
19 मार्च 2024	चौरीचौरा घटना 1922	चौरीचौरा घटना 1922
20 मार्च 2024	महाराष्ट्रातील धरणे	महाराष्ट्रातील धरणे
21 मार्च 2024	महर्षी वि.रा.शिंदे	महर्षी वि.रा.शिंदे
22 मार्च 2024	मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये	मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये
23 मार्च 2024	भारत सरकार कायदा 1935	भारत सरकार कायदा 1935
24 मार्च 2024	पेशी : रचना व कार्य	पेशी : रचना व कार्य
25 मार्च 2024	विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J)	विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J)
26 मार्च 2024	पर्यावरणीय पिरॅमिड	पर्यावरणीय पिरॅमिड
27 मार्च 2024	वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना	वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना
28 मार्च 2024	भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक	भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक
29 मार्च 2024	राज्य मानवी हक्क आयोग	राज्य मानवी हक्क आयोग
30 मार्च 2024	सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833	सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833
31 मार्च 2024	राजा हर्षवर्धन	राजा हर्षवर्धन

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
1 एप्रिल 2024	इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला	इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला
2 एप्रिल 2024	विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ)	विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ)
3 एप्रिल 2024	जेट स्ट्रीम्स	जेट स्ट्रीम्स
4 एप्रिल 2024	क्रयशक्ती समानता सिद्धांत	क्रयशक्ती समानता सिद्धांत
5 एप्रिल 2024	पंचसृष्टि वर्गीकरण	पंचसृष्टि वर्गीकरण
6 एप्रिल 2024	पश्चिम घाट	पश्चिम घाट
7 एप्रिल 2024	राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग	राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग
8 एप्रिल 2024	धन विधेयक	धन विधेयक
9 एप्रिल 2024	सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ	सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ
10 एप्रिल 2024	सरकारिया आयोग	सरकारिया आयोग
11 एप्रिल 2024	भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग	भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग
12 एप्रिल 2024	द्विराष्ट्र सिद्धांत	द्विराष्ट्र सिद्धांत
13 एप्रिल 2024	किण्वन प्रक्रिया	किण्वन प्रक्रिया
14 एप्रिल 2024	पल्लव राजवंश	पल्लव राजवंश
15 एप्रिल 2024	वन संवर्धन कायदा 1980	वन संवर्धन कायदा 1980
16 एप्रिल 2024	स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट	स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट
17 एप्रिल 2024	लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर	लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर
18 एप्रिल 2024	वाळवंटीकरण	वाळवंटीकरण
19 एप्रिल 2024	संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP)	संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP)
20 एप्रिल 2024	भारत सेवक समाज	भारत सेवक समाज
22 एप्रिल 2024	वहाबी व अलिगढ चळवळ	वहाबी व अलिगढ चळवळ
23 एप्रिल 2024	सरोजिनी नायडू	सरोजिनी नायडू
24 एप्रिल 2024	संसदेतील शून्य तास	संसदेतील शून्य तास
25 एप्रिल 2024	ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली	ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली
26 एप्रिल 2024	राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग	राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग
27 एप्रिल 2024	वुडचा खलिता	वुडचा खलिता
28 एप्रिल 2024	वस्तू आणि सेवा कर (GST)	वस्तू आणि सेवा कर (GST)
29 एप्रिल 2024	सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प	सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प
30 एप्रिल 2024	शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास	शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठी अँप MPSC Mahapack