Table of Contents
लॉरेन्झ वक्र व गिनी गुणांक | Lorenz curve and Gini coefficient
लॉरेन्झ वक्र व गिनी गुणांक | Lorenz curve and Gini coefficient : लॉरेन्झ वक्र हे लोकसंख्येतील उत्पन्न वितरणाचे ग्राफिकल प्रतिनिधित्व आहे. याचा उपयोग समाजातील कुटुंबांच्या किंवा व्यक्तींच्या दिलेल्या टक्केवारीद्वारे कमावलेल्या एकूण उत्पन्नाचे प्रमाण दर्शविण्यासाठी केला जातो. वक्र हे x-अक्षावर सर्वात कमी ते सर्वोच्च उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांना किंवा व्यक्तींचे रँकिंग करून आणि y-अक्षावरील त्या कुटुंबांनी किंवा व्यक्तींनी कमावलेल्या एकूण उत्पन्नातील एकत्रित वाटा प्लॉट करून तयार केले जाते. परिणामी वक्र दिलेल्या लोकसंख्येतील उत्पन्न असमानतेचे विश्लेषण करण्यासाठी आणि विविध देश किंवा प्रदेशांमधील उत्पन्न वितरणाची तुलना करण्यासाठी वापरला जाऊ शकतो.
|
महाराष्ट्र पोलीस कॉन्स्टेबल भरती 2024 : अभ्यास योजना Maharashtra Police Constable Recruitment 2024 : Study Plan |
वेब लिंक | अँप लिंक |
| Police Bharti 2024 Shorts | पोलीस भरती 2024 शॉर्ट्स | Subject Wise Plan
|
वेब लिंक | अँप लिंक |
लॉरेन्झ वक्र व गिनी गुणांक | Lorenz curve and Gini coefficient : विहंगावलोकन
| लॉरेन्झ वक्र व गिनी गुणांक | Lorenz curve and Gini coefficient : विहंगावलोकन | |
| श्रेणी | अभ्यास साहित्य |
| उपयोगिता | महाराष्ट्र पोलीस कॉन्स्टेबल भरती 2024 आणि इतर सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी उपयुक्त |
| विषय | भारतीय अर्थव्यवस्था |
| लेखाचे नाव | लॉरेन्झ वक्र व गिनी गुणांक | Lorenz curve and Gini coefficient |
| लेखातील प्रमुख मुद्दे |
|
लॉरेन्झ वक्र आकृती
अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यासाठी येथे लॉरेन्झ वक्र आकृती आहे :
लॉरेन्झ वक्र आणि गिनी गुणांक
- लॉरेन्झ वक्र आणि गिनी गुणांक हे उत्पन्न वितरणाचे दोन संबंधित उपाय आहेत.
- लॉरेन्झ वक्र समाजातील कुटुंबांच्या किंवा व्यक्तींच्या दिलेल्या टक्केवारीद्वारे कमावलेल्या उत्पन्नाचा एकत्रित वाटा प्लॉट करते, तर गिनी गुणांक हा लॉरेन्झ वक्रवर आधारित उत्पन्न असमानतेचा सारांश उपाय आहे.
- Gini गुणांकाची गणना लॉरेन्झ वक्र आणि परिपूर्ण समानतेच्या रेषेतील क्षेत्रफळ म्हणून केली जाते (जे समाजाचे प्रतिनिधित्व करते जेथे प्रत्येकजण उत्पन्नाचा समान वाटा कमावतो), परिपूर्ण समानतेच्या रेषेखालील एकूण क्षेत्रफळाने भागले जाते.
- परिणामी मूल्य 0 (परिपूर्ण समानता) ते 1 (परिपूर्ण असमानता) पर्यंत असते.
- दुसऱ्या शब्दांत, गिनी गुणांक परिपूर्ण समानतेच्या रेषेपासून लॉरेन्झ वक्र विचलनाची डिग्री मोजतो.
- लॉरेन्झ वक्र असलेला समाज जो परिपूर्ण समानतेच्या रेषेचे बारकाईने अनुसरण करतो त्यामध्ये 0 च्या जवळ गिनी गुणांक असेल, जो कमी-उत्पन्न असमानता दर्शवेल.
- याउलट, लॉरेन्झ वक्र असलेला समाज जो परिपूर्ण समानतेच्या रेषेपासून लक्षणीयरीत्या विचलित होतो, त्यामध्ये उच्च गीनी गुणांक असेल, जो जास्त उत्पन्न असमानता दर्शवेल.
लॉरेन्झ वक्र महत्त्व
लॉरेन्झ वक्र हे समाजातील उत्पन्न वितरणाचे विश्लेषण करण्यासाठी उपयुक्त साधन आहे. येथे त्याचे काही महत्त्वपूर्ण उपयोग आणि अनुप्रयोग आहेत:
उत्पन्न असमानता मोजते: लॉरेन्झ वक्र हे लोकसंख्येतील उत्पन्न वितरणाचे दृश्य प्रतिनिधित्व आहे, ज्याचा वापर उत्पन्न असमानतेची डिग्री मोजण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
देशभरातील उत्पन्न वितरणाची तुलना करते: लॉरेन्झ वक्र विविध देश किंवा प्रदेशांमधील उत्पन्न वितरणाची तुलना करण्यासाठी वापरला जाऊ शकतो, ज्यामुळे उत्पन्न असमानता विशेषतः जास्त किंवा कमी आहे अशी क्षेत्रे ओळखण्यात धोरणकर्त्यांना मदत होते.
सामाजिक धोरणे डिझाइन करण्यात मदत करते: लॉरेन्झ वक्रचा वापर उत्पन्न असमानतेमुळे सर्वाधिक प्रभावित झालेल्या लोकांच्या गटांना ओळखून आणि त्यांच्या दिशेने धोरणे लक्ष्यित करून, उत्पन्न असमानतेला संबोधित करणारी सामाजिक धोरणे तयार करण्यासाठी वापरला जाऊ शकतो.
आर्थिक वाढीचे मूल्यमापन करते: लॉरेन्झ वक्र एका विशिष्ट वर्षातील लॉरेन्झ वक्र आणि मागील वर्षाच्या तुलनेत तुलना करून, विविध उत्पन्न गटांमधील आर्थिक वाढीच्या वितरणाचे मूल्यांकन करण्यासाठी वापरले जाऊ शकते.
गरिबीचे मूल्यांकन करण्यास मदत करते: लॉरेन्झ वक्र समाजातील गरिबीच्या पातळीचे मूल्यांकन करण्यासाठी, विशिष्ट उत्पन्नाच्या उंबरठ्यापेक्षा कमी कमावणाऱ्या कुटुंबांचे किंवा व्यक्तींचे प्रमाण ओळखण्यासाठी वापरले जाऊ शकते.
गिनी गुणांकाच्या गणनेसाठी एक आधार प्रदान करते: लॉरेन्झ वक्र गिनी गुणांकाच्या गणनेसाठी आधार प्रदान करते, जे उत्पन्न असमानतेचे व्यापकपणे वापरले जाणारे माप आहे.
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
