Table of Contents
भारतातील प्रमुख उद्योग
भारतातील प्रमुख उद्योग : भारताची वैविध्यपूर्ण अर्थव्यवस्था विविध उद्योगांद्वारे चालविली जाते जी राष्ट्रीय आणि जागतिक दोन्ही आघाड्यांवर तिच्या वाढ आणि विकासासाठी योगदान देतात. जसजसे हे उद्योग विकसित होतात, तसतसे आर्थिक शक्तीस्थान बनण्याच्या दिशेने भारताचा प्रवास सुरूच आहे. भारतातील विविध उद्योगांचे वितरण असमानतेने केले जाते कारण उद्योग उभारणीसाठी अनुकूल वातावरण सर्व ठिकाणी समान प्रमाणात विकसित होत नाही. काही चांगल्या कारणांमुळे हा उद्योग काही ठिकाणी विकसित झाला आहे. अधिक औद्योगिक प्रवृत्ती असलेल्या क्षेत्रांना औद्योगिक क्षेत्र म्हणतात. या लेखात भारतातील प्रमुख उद्योग, उद्योगांच्या उत्पादनाची टक्केवारी याबद्दल चर्चा केली आहे.
भारतातील प्रमुख उद्योग : विहंगावलोकन
भारतातील प्रमुख उद्योग याचे विहंगावलोकन खाली दिले आहे.
| भारतातील प्रमुख उद्योग : विहंगावलोकन | |
| श्रेणी | अभ्यास साहित्य |
| उपयोगिता | MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 व सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी |
| विषय | भारताचा भूगोल |
| लेखाचे नाव | भारतातील प्रमुख उद्योग |
| लेखातील प्रमुख मुद्दे |
|
विणकाम उद्योग
- कलकत्त्याजवळील फोर्ट ग्लॉसेस्टर येथे १८१८ मध्ये प्रथम आधुनिक वस्त्रोद्योगाची स्थापना झाली. पण ही मिल लवकरच बंद पडली.
- पहिली आधुनिक विणकाम गिरणी १९५४ मध्ये मुंबईत उघडण्यात आली. एन. दियार यांच्या सहकार्याने बांधण्यात आली होती.
- विणकाम उद्योगाला फुट लूज इंडस्ट्रीज म्हणतात .
- मुंबईतील 63 गिरण्यांसह, ते “भारतातील कॉटनपोलिस ” म्हणून ओळखले जाते आणि अहमदाबादमधील 73 गिरण्यांसह, ते ‘ भारताचे मँचेस्टर ‘ म्हणून ओळखले जाते.
- उत्तर प्रदेशातील कानपूर हे ‘ उत्तर भारताचे मँचेस्टर ‘ म्हणून ओळखले जाते कारण येथे 10 गिरण्या आहेत .
- तामिळनाडूतील कोईम्बतूर येथे 200 गिरण्या असून, ते ‘ दक्षिण भारताचे मँचेस्टर ‘ म्हणून ओळखले जाते .
ज्यूट उद्योग
- 1855 मध्ये, भारतातील पहिली ज्यूट मिल पश्चिम बंगालमधील हुगळी जिल्ह्यातील रिशरा येथे स्थापन झाली .
- 1859 मध्ये या गिरणीने भारतातील पहिली पॉवरलूम वापरण्यास सुरुवात केली.
लोह आणि पोलाद उद्योग
- भारतातील पहिला आधुनिक लोखंड आणि पोलाद कारखाना 1830 मध्ये तामिळनाडूमधील पोर्टोनोव्हा येथे स्थापन करण्यात आला. परंतु 1866 मध्ये प्लांटचे कामकाज बंद झाले.
- खरं तर भारतातील आधुनिक लोह आणि पोलाद उद्योगाची स्थापना 1907 मध्ये टाटा आयर्न आणि स्टीलने जमशेदपूरमध्ये केली होती.
- 1907 मध्ये, जमशेदजी टाटा यांनी सुवर्णरेखा आणि खरकाई नद्यांच्या संगमावर जमशेदपूर (टाटा नगर) येथे टाटा आयर्न अँड स्टील कंपनी लिमिटेड (टिस्को) ची स्थापना केली .
सिमेंट उद्योग
- चेन्नई येथे 1904 मध्ये स्थापना झाली.
कागद उद्योग
- 1816 मध्ये चेन्नईजवळ स्थापना केली परंतु नंतर बंद झाली.
- त्यानंतर १८३२ मध्ये हुगळी जिल्ह्यातील श्रीरामपूर येथे कारखाना सुरू करण्यात आला पण नंतर तोही बंद पडला.
- रॉयल बंगाल पेपर मिलची स्थापना 1870 मध्ये बालीगंज, कलकत्ता येथे यशस्वीरित्या झाली.
- पश्चिम बंगाल, उत्तर प्रदेश, गुजरात, महाराष्ट्र आणि आंध्र प्रदेशमधील पेपर उद्योगांसह मध्य प्रदेशातील नपनगर हे भारतातील सर्वात मोठे न्यूजप्रिंट उत्पादन केंद्र आहे.
पेट्रोकेमिकल उद्योग
- पेट्रो-केमिकल उद्योगाला ‘सनराईज इंडस्ट्री’ किंवा उदयोन्मुख उद्योग म्हणतात.
- नॅशनल ऑरगॅनिक केमिकल इंडस्ट्रीज लिमिटेड (NOCIL).
इक्षु कला
- 1840 मध्ये उत्तर बिहारमध्ये स्थापना झाली.
माहिती तंत्रज्ञान उद्योग
- ‘बॅंगलोर’ला भारताची ‘सिलिकॉन व्हॅली ‘ म्हणतात ( अमेरिकेतील सांता कारा व्हॅलीला सिलिकॉन व्हॅली म्हणतात).
भारतातील प्रमुख उद्योगांच्या उत्पादनाची टक्केवारी
भारतातील प्रमुख उद्योग, राज्ये आणि त्यांच्या उत्पादनाची टक्केवारी खालील तक्त्यामध्ये चर्चा केली आहे.
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
अड्डा 247 मराठीचे युट्युब चॅनल
