शाश्वत विकास : MPSC 2024 अभ्यास साहित्य

शाश्वत विकास

शाश्वत विकास: शाश्वत विकास हा वाढीचा एक समग्र दृष्टीकोन आहे जो भविष्यातील पिढ्यांच्या त्यांच्या स्वत: च्या गरजा पूर्ण करण्याच्या क्षमतेशी तडजोड न करता सध्याच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय विचारांमध्ये समतोल राखतो. हे अनियंत्रित औद्योगिकीकरण आणि लोकसंख्या वाढीमुळे निर्माण झालेल्या आव्हानांना प्रतिसाद म्हणून उदयास आले, ज्याचे उद्दिष्ट मानवी विकास आणि नैसर्गिक जग यांच्यात सुसंवादी आणि चिरस्थायी समतोल निर्माण करणे आहे.या लेखात आपण MPSC 2024 परीक्षेसाठी भारतीय अर्थव्यवस्था या विषयातील अत्यंत महत्वाची असणारी शाश्वत विकास यावर सविस्तर माहिती व त्यावरील प्रश्न – उत्तरे पाहणार आहोत.

MPSC परीक्षा 2024 : अभ्यास साहित्य प्लॅन पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा

MPSC राजपत्रित नागरी सेवा संयुक्त पूर्व परीक्षा 2024 अधिसुचना पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा

शाश्वत विकास: विहंगावलोकन

खालील तक्त्यात शाश्वत विकास विषयी विहंगावलोकन दिले आहे.

शाश्वत विकास : विहंगावलोकन
श्रेणी	अभ्यास साहित्य
उपयोगिता	MPSC 2024
विषय	भारतीय अर्थव्यवस्था
टॉपिकचे नाव	शाश्वत विकास
लेखातील प्रमुख मुद्दे	शाश्वत विकासाविषयी सविस्तर माहिती शाश्वत विकासावरील प्रश्न-उत्तरे

शाश्वत विकासाची व्याख्या

शाश्वत विकासाची व्याख्या बहुतेकदा भविष्यातील पिढ्यांच्या त्यांच्या स्वत: च्या गरजा पूर्ण करण्याच्या क्षमतेशी तडजोड न करता वर्तमान गरजा पूर्ण करणारा विकास म्हणून केली जाते. ही व्याख्या, 1987 मधील ऐतिहासिक ब्रुंडलँड अहवालात तयार केली गेली आहे, ती दीर्घकालीन कल्याणासाठी आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय पैलूंच्या परस्परावलंबनावर जोर देते.

शाश्वत विकास उद्दिष्टे

शाश्वत विकास उद्दिष्टे (SDGs) हे 17 परस्परसंबंधित उद्दिष्टांचा संग्रह आहे जे “आत्ता आणि भविष्यात लोकांसाठी आणि ग्रहासाठी शांतता आणि समृद्धीसाठी सामायिक ब्लूप्रिंट” म्हणून कार्य करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. 2015 मध्ये सर्व युनायटेड नेशन्स सदस्य देशांनी स्वीकारलेले, SDGs हे गरिबी, असमानता, हवामान बदल, पर्यावरणाचा ऱ्हास, शांतता आणि न्याय यासह आपल्यासमोर असलेल्या जागतिक आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी कृती करण्याचे आवाहन आहे.

17 SDGs :

1. गरिबी निर्मुलन (No Poverty) – सर्व स्वरूपातील सार्वत्रिक दारिद्रय (गरिबी) नष्ट करणे.
2. उपासमारीचे समूळ उच्चाटन (Zero Hunger)- उपासमारी नष्ट करणे, अन्न सुरक्षा व सुधारित पोषण आहार साध्य करणे आणि शाश्वत शेतीला चालना देणे.
3. निरोगीपणा आणि क्षेमकुशल (Good Health and Well-being)- सर्व वयोगटातील लोकांसाठी उत्तम आरोग्याची सुनिश्चिती करणे आणि चांगल्या जीवनमानास चालना देणे.
4. गुणवत्तापूर्ण शिक्षण (Quality Education)- सर्वांसाठी सर्वसमावेशक व समन्याय्य गुणवत्तापूर्ण शिक्षणाची सुनिश्चिती करणे आणि शिक्षणाच्या संधींना चालना देणे.
5. लिंग समानता (Gender Equality)- लैंगिक समानता साध्य करणे आणि सर्व महिला व मुलींचे सक्षमीकरण करणे.
6. स्वच्छ पाणी व स्वच्छता (Clean Water and Sanitation)- सर्वांसाठी पाणी व स्वच्छता यांची उपलब्धता व शाश्वत व्यवस्थापन याची सुनिश्चिती करणे.
7. परवडण्यायोग्य व स्वच्छ ऊर्जा (Affordable and Clean Energy)- सर्वांसाठी परवडण्यायोग्य, खात्रीची शाश्वत व आधुनिक ऊर्जा.
8. चांगल्या दर्जाचे काम आणि आर्थिक वाढ (Decent Work and Economic Growth)- सर्वांसाठी शाश्वत सर्वसमावेशक आणि शाश्वत आर्थिक वृद्धी पूर्णवेळ आणि उत्पादक रोजगार आणि काम या गोष्टींना चालना देणे.
9. उद्योग, नावीन्यपूर्णता आणि पायाभूत सुविधा (Industry, Innovation and Infrastructure)- स्थितीस्थापक पायाभूत सुविधा तयार करणे सर्वसमावेशक आणि शाश्वत औद्योगिकीकरणाला चालना देणे व नवनवीन कल्पना जोपासणे.
10. विषमता कमी करणे (Reducing Inequality)- देशांतर्गत आणि देशा-देशांमधील असमानता दूर करणे.
11. शाश्वत शहरे आणि समुदाय (Sustainable Cities and Communities)- शहरे आणि मानवी वसाहती समावेशक, सुरक्षित स्थितीसापेक्ष आणि शाश्वत बनविणे.
12. शाश्वत वापर आणि उत्पादन (Responsible Consumption and Production)- शाश्वत उपभोग्य व उत्पादन आकृतिबंध सुनिश्चित करणे
13. हवामान क्रिया (Climate Action)- हवामानातील बदल व त्यांचे दुष्परिणाम यांचा सामना करण्यासाठी तात्काळ कृती करणे.
14. पाण्याखालचे जीवन (Life Below Water)- शाश्वत विकासासाठी महासागर, समुद्र व सागरी स्त्रोतांचे जतन व शाश्वत वापर करणे.
15. जमिनीवरचे जीवन (Life On Land)- भूभागावरील परिस्थितीकी संस्थांचे संरक्षण, पुन:स्थापना आणि शाश्वत वापरास प्रोत्साहन देणे, वनांचे व्यवस्थापन करणे, वाळवंटीकरणाशी लढा देणे व तो थांबवणे आणि वनांचे अवनत व वसाहतींमुळे होणारी जैवविविधतेची हानी थांबवणे व तिची भरपाई करणे.
16. शांती, न्याय आणि सशक्त संस्था (Peace, Justice, and Strong Institutions)- शाश्वत विकासासाठी शांततापूर्ण व समावेशक संस्थांना आणि परिणामकारक, जबाबदार आणि सर्व स्तरांवर समावेशक अशा संस्थाची उभारणी करणे.
17. ध्येयांसाठी भागिदारी (Partnerships for the Goals)- शाश्वत विकासासाठी कार्यान्वयनाच्या साधनांचे बळकटीकरण करणे आणि जागतिक सहभाग पुनर्जिवित करणे.

SDGs महत्वाकांक्षी आहेत, परंतु ते साध्य करण्यायोग्य आहेत. एकत्र काम करून आपण सर्वांसाठी चांगले भविष्य घडवू शकतो.

शाश्वत विकास उद्दिष्टांसाठी कृती :

• पर्यावरण संवर्धन: शाश्वत विकास संसाधनांचा जबाबदार वापर, प्रदूषण कमी करून आणि जैवविविधता जतन करून पर्यावरणाचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्याचा प्रयत्न करतो. परिसंस्था लवचिक आणि जीवनाला आधार देण्यास सक्षम राहतील याची खात्री करणे हे या उद्दिष्टाचे उद्दिष्ट आहे.
• सामाजिक समानता आणि समावेश: सामाजिक असमानता दूर करणे हे शाश्वत विकासाचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. हे सर्वसमावेशक समाज निर्माण करण्याचा प्रयत्न करते जिथे सर्व व्यक्तींना त्यांची पार्श्वभूमी किंवा सामाजिक-आर्थिक स्थिती विचारात न घेता शिक्षण, आरोग्यसेवा आणि आर्थिक प्रगतीच्या संधी उपलब्ध असतील.
• आर्थिक समृद्धी: शाश्वत विकास आर्थिक वाढीचे महत्त्व ओळखतो परंतु सामायिक समृद्धीला प्रोत्साहन देणार्‍या आणि भावी पिढ्यांच्या कल्याणाशी तडजोड न करणार्‍या मॉडेलचा आग्रह धरतो. हे जबाबदार व्यवसाय पद्धती, निष्पक्ष व्यापार आणि संसाधनांचा कार्यक्षम वापर करण्यास प्रोत्साहित करते.
• हवामान कृती: हवामान बदलाविषयी वाढत्या चिंता लक्षात घेता, शाश्वत विकास हवामान बदलाच्या प्रभावांना कमी करण्यासाठी आणि त्यांच्याशी जुळवून घेण्यावर जोरदार भर देतो. यामध्ये नूतनीकरणक्षम ऊर्जा स्त्रोतांमध्ये संक्रमण, हरितगृह वायू उत्सर्जन कमी करणे आणि हवामानाशी संबंधित आव्हानांना लवचिकता निर्माण करणे यांचा समावेश आहे.
• जबाबदार उपभोग आणि उत्पादन: उपभोग आणि उत्पादनाच्या शाश्वत नमुन्यांना प्रोत्साहन देणे हे मुख्य उद्दिष्ट आहे. यामध्ये कचरा कमी करणे, पुनर्वापराला प्रोत्साहन देणे आणि संसाधने कार्यक्षमतेने आणि जबाबदारीने वापरली जातील याची खात्री करण्यासाठी पर्यावरणपूरक पद्धतींचा अवलंब करणे समाविष्ट आहे.
• सामुदायिक सशक्तीकरण: शाश्वत विकास स्थानिक समुदायांना प्रभावित करणाऱ्या निर्णय प्रक्रियेत सक्रियपणे सहभागी होण्यासाठी सक्षम बनविण्यावर भर देतो. हे सुनिश्चित करते की विकास उपक्रम सांस्कृतिकदृष्ट्या संवेदनशील आहेत, स्थानिक गरजा पूर्ण करतात आणि स्वावलंबनाला प्रोत्साहन देतात.
• सांस्कृतिक वारशाचे जतन: सांस्कृतिक विविधता हा शाश्वत विकासाचा अविभाज्य भाग मानला जातो. सांस्कृतिक वारसा जतन आणि साजरा करण्यासाठी प्रयत्न केले जातात, ओळखीची भावना वाढविण्यात आणि जागतिक विविधतेच्या समृद्धतेमध्ये योगदान देण्यासाठी त्याचे महत्त्व ओळखले जाते.

शाश्वत विकास उपक्रमांची उदाहरणे:

• पवन ऊर्जा: वीज निर्मितीसाठी पवन ऊर्जेचा वापर हा एक शाश्वत विकास उपक्रम आहे जो अपारंपरिक ऊर्जा स्रोतांवर अवलंबून राहणे कमी करतो.
• सौर ऊर्जा: सूर्यप्रकाश कॅप्चर करण्यासाठी आणि त्याचे विजेमध्ये रूपांतर करण्यासाठी सौर पॅनेलचा वापर हा पर्यावरणास अनुकूल आणि टिकाऊ ऊर्जा उपाय आहे.
• पीक रोटेशन: फिरत्या पिकांचा समावेश असलेल्या कृषी पद्धती जमिनीची सुपीकता राखण्यास, धूप रोखण्यास आणि रासायनिक खतांची गरज कमी करण्यास मदत करतात.
• शाश्वत बांधकाम: पर्यावरणास अनुकूल सामग्री आणि ऊर्जा-कार्यक्षम डिझाइनसह बांधकाम संरचना बांधकाम उद्योगाच्या शाश्वत विकासास हातभार लावतात.
• कार्यक्षम पाणी फिक्स्चर: पाणी-कार्यक्षम फिक्स्चर स्थापित करणे आणि जबाबदार पाण्याच्या वापरास प्रोत्साहन देणे या मौल्यवान स्त्रोताचे संरक्षण करण्यास मदत करते.
• हिरवी जागा: शहरी भागात हिरवीगार जागा जतन करणे आणि तयार करणे जैवविविधतेला हातभार लावते, हवेची गुणवत्ता सुधारते आणि समुदायांचे एकंदर कल्याण वाढवते.
• शाश्वत वनीकरण: शाश्वत वनीकरण पद्धतींचा अवलंब करणे, जसे की निवडक वृक्षतोड आणि पुनर्वसन, वनांचे दीर्घकालीन आरोग्य सुनिश्चित करते.

पर्यावरणीय संकट समजून घेणे:

पर्यावरणीय संकट उद्भवते जेव्हा पर्यावरण खालील परिस्थितींमुळे जीवन टिकवून ठेवण्यात अपयशी ठरते:

लोकसंख्येचा स्फोट: लोकसंख्येच्या जलद वाढीमुळे संसाधनांची मागणी वाढते, ज्यामुळे पर्यावरणाच्या क्षमतेपेक्षा जास्त वापर आणि गैरवापर होतो.
आर्थिक क्रियाकलापांमध्ये वाढ: वाढलेल्या आर्थिक क्रियाकलापांचा परिणाम पर्यावरणाच्या शोषण्याच्या क्षमतेपेक्षा जास्त वापर आणि कचरा उत्पादनात होतो.
जलद औद्योगिकीकरण: औद्योगीकरणामुळे जंगलतोड, संसाधनांचा ऱ्हास आणि विषारी पदार्थ बाहेर पडून पाणी दूषित होण्यास हातभार लागतो.
शहरीकरण: शहरी भागात मोठ्या प्रमाणावर स्थलांतरामुळे पायाभूत सुविधांवर ताण येतो आणि झोपडपट्ट्यांच्या वाढीस कारणीभूत ठरते, ज्यामुळे पर्यावरणावर अतिरिक्त भार पडतो.
जंगलतोड: जंगले साफ करणे आणि झाडे तोडणे इकोसिस्टममध्ये व्यत्यय आणते, पर्यावरणीय असंतुलन आणि विविध समस्यांना कारणीभूत ठरते.
शेतीमध्ये रासायनिक वापर: शेतीमध्ये हानिकारक रसायनांच्या वाढत्या वापरामुळे पर्यावरण आणि मानवी आरोग्यावर परिणाम होतो, ज्यामुळे प्रदूषण होते.

थोडक्यात, पर्यावरणीय संकट मानवी क्रियाकलापांमुळे उद्भवते जे जीवन टिकवून ठेवण्याच्या पृथ्वीच्या क्षमतेपेक्षा जास्त आहे, शाश्वत पद्धती आणि संवर्धन प्रयत्नांची तातडीची गरज अधोरेखित करते.

शाश्वत विकासावरील प्रश्न-उत्तरे :

Q1. कोणता SDG शाश्वत, सर्वसमावेशक आणि शाश्वत आर्थिक वाढ, पूर्ण आणि उत्पादक रोजगार आणि सर्वांसाठी सभ्य कामांना चालना देण्यावर लक्ष केंद्रित करतो?

(a) SDG 1: गरीबी नाहीशी करणे 

(b) SDG 2: शून्य भूक

(c) SDG 8: योग्य काम आणि आर्थिक वाढ

(d) SDG 9: उद्योग, नवोपक्रम आणि पायाभूत सुविधा

Q2. कोणत्या SDG चे उद्दिष्ट देशांतर्गत आणि देशांमधील उत्पन्न असमानता कमी करणे आहे?

(a) SDG 7: परवडणारी आणि स्वच्छ ऊर्जा

(b) SDG 8: योग्य काम आणि आर्थिक वाढ

(c) SDG 10: कमी असमानता

(d) SDG 11: शाश्वत शहरे आणि समुदाय

Q3. कोणता SDG सर्वसमावेशक आणि शाश्वत औद्योगिकीकरणाचा प्रचार आणि नवोपक्रमाला चालना देण्यास लक्ष्य करतो?

(a) SDG 8: योग्य काम आणि आर्थिक वाढ

(b) SDG 9: उद्योग, नवोपक्रम आणि पायाभूत सुविधा

(c) SDG 10: कमी असमानता

(d) SDG 11: शाश्वत शहरे आणि समुदाय

Q4. कोणता SDG लवचिक पायाभूत सुविधा निर्माण करण्याच्या आणि सर्वसमावेशक आणि शाश्वत औद्योगिकीकरणाला चालना देण्याच्या महत्त्वावर भर देतो?

(a) SDG 8: योग्य काम आणि आर्थिक वाढ

(b) SDG 9: उद्योग, नवोपक्रम आणि पायाभूत सुविधा

(c) SDG 10: कमी असमानता

(d) SDG 11: शाश्वत शहरे आणि समुदाय

Q5. कोणता SDG शाश्वत पायाभूत सुविधांच्या विकासाला चालना देण्यासाठी, शुद्ध पाणी आणि स्वच्छता प्रदान करण्यासाठी आणि स्वच्छ आणि परवडणारी उर्जा सुनिश्चित करण्यासाठी समर्पित आहे?

(a) SDG 7: परवडणारी आणि स्वच्छ ऊर्जा

(b) SDG 9: उद्योग, नवोपक्रम आणि पायाभूत सुविधा

(c) SDG 10: कमी असमानता

(d) SDG 11: शाश्वत शहरे आणि समुदाय

Q6.कोणत्या SDG चे उद्दिष्ट सर्वसमावेशक आणि न्याय्य दर्जाचे शिक्षण सुनिश्चित करणे आणि सर्वांसाठी आजीवन शिकण्याच्या संधींना प्रोत्साहन देणे आहे?

(a) SDG 3: चांगले आरोग्य आणि कल्याण

(b) SDG 4: दर्जेदार शिक्षण

(c) SDG 5: लैंगिक समानता

(d) SDG 6: स्वच्छ पाणी आणि स्वच्छता

Q7. कोणता SDG लैंगिक समानता प्राप्त करण्यावर आणि सर्व महिला आणि मुलींना सक्षम बनविण्यावर लक्ष केंद्रित करतो?

(a) SDG 3: चांगले आरोग्य आणि कल्याण

(b) SDG 4: दर्जेदार शिक्षण

(c) SDG 5: लैंगिक समानता

(d) SDG 6: स्वच्छ पाणी आणि स्वच्छता

Q8.कोणत्या SDG चे लक्ष्य निरोगी जीवन सुनिश्चित करणे आणि सर्व वयोगटातील सर्वांसाठी कल्याण वाढवणे आहे?

(a) SDG 3: चांगले आरोग्य आणि कल्याण

(b) SDG 4: दर्जेदार शिक्षण

(c) SDG 5: लैंगिक समानता

(d) SDG 6: स्वच्छ पाणी आणि स्वच्छता

Q9.सर्वांसाठी पाणी आणि स्वच्छतेची उपलब्धता आणि शाश्वत व्यवस्थापन सुनिश्चित करणे हे कोणत्या SDG चे उद्दिष्ट आहे?

(a) SDG 3: चांगले आरोग्य आणि कल्याण

(b) SDG 4: दर्जेदार शिक्षण

(c) SDG 5: लैंगिक समानता

(d) SDG 6: स्वच्छ पाणी आणि स्वच्छता

Q10. कोणता SDG शांततापूर्ण आणि सर्वसमावेशक समाजांना चालना देण्यावर, सर्वांना न्याय मिळवून देण्यासाठी आणि सर्व स्तरांवर प्रभावी, जबाबदार आणि समावेशक संस्था निर्माण करण्यावर लक्ष केंद्रित करतो?

(a) SDG 16: शांतता, न्याय आणि मजबूत संस्था

(b) SDG 17: ध्येयांसाठी भागीदारी

(c) SDG 18: जागतिक विकास उद्दिष्टे

(d) वरीलपैकी नाही

Q11. कोणत्या संस्थेने शाश्वत विकास उद्दिष्टे (SDGs) स्वीकारली आहेत?

(a) जागतिक बँक

(b) आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF)

(c) संयुक्त राष्ट्र (UN)

(d) जागतिक आरोग्य संघटना (WHO)

Q12.एकूण किती SDGs आहेत?

(a) 8 

(b) 10 

(c) 17 

(d) 20 

Q13. SDGs कधी स्वीकारले गेले?

(a) 2000

(b) 2010

(c) 2015

(d) 2020

Q14. SDG चे एकूण उद्दिष्ट काय आहे?

(a) गरिबी संपवण्यासाठी

(b) पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी

(c) शाश्वत विकास साधण्यासाठी

(d) शांतता वाढवणे

Q15. शाश्वत विकासाचे तीन मुख्य परिमाण कोणते आहेत?

(a) आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय

(b) राजकीय, आर्थिक आणि सामाजिक

(c) पर्यावरणीय, सामाजिक आणि सांस्कृतिक

(d) आर्थिक, पर्यावरणीय आणि तांत्रिक

Solutions-

S1.Ans. (c)

Sol .

• बरोबर उत्तर आहे SDG 8: सभ्य कार्य आणि आर्थिक वाढ.
• हा SDG सर्वसमावेशक आणि शाश्वत आर्थिक वाढ, पूर्ण आणि उत्पादक रोजगार आणि सर्वांसाठी योग्य काम यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी समर्पित आहे.

S2.Ans. (c)

Sol .

• बरोबर उत्तर आहे SDG 10: कमी असमानता.
• हा SDG देशांतर्गत आणि देशांमधील उत्पन्न असमानता कमी करण्यावर लक्ष केंद्रित करतो. शाश्वत विकासामध्ये असमानता हा एक मोठा अडथळा आहे आणि त्यामुळे सामाजिक अशांतता आणि अस्थिरता निर्माण होऊ शकते हे ते ओळखते.

S3.Ans. (b)

Sol .

• बरोबर उत्तर SDG 9 आहे: उद्योग, नवोपक्रम आणि पायाभूत सुविधा.
• हा SDG विशेषत: सर्वसमावेशक आणि शाश्वत औद्योगिकीकरणाला चालना देणे, नवकल्पना वाढवणे आणि लवचिक पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यावर लक्ष केंद्रित करतो.

S4. Ans.(b)

Sol .

• बरोबर उत्तर SDG 9 आहे: उद्योग, नवोपक्रम आणि पायाभूत सुविधा.
• इतर SDGs देखील लवचिक पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यात आणि शाश्वत औद्योगिकीकरणाला चालना देण्यासाठी योगदान देतात, SDG 9 विशेषतः या उद्दिष्टांवर लक्ष केंद्रित करते.

S5.Ans. (a)

Sol .

• बरोबर उत्तर आहे SDG 7: परवडणारी आणि स्वच्छ ऊर्जा.
• हा SDG सर्वांसाठी परवडणारी, विश्वासार्ह, शाश्वत आणि आधुनिक ऊर्जेचा प्रवेश सुनिश्चित करण्यावर भर देतो.

S6. Ans.(b)

Sol .

• बरोबर उत्तर आहे SDG 4: दर्जेदार शिक्षण.
• हा SDG सर्वसमावेशक आणि समान दर्जाचे शिक्षण सुनिश्चित करण्यावर आणि सर्वांसाठी आजीवन शिकण्याच्या संधींना प्रोत्साहन देण्यावर भर देतो.

S7.Ans. (c)

Sol .

• SDG 5 लिंग समानता प्राप्त करण्यावर आणि सर्व महिला आणि मुलींचे सक्षमीकरण करण्यावर लक्ष केंद्रित करते.

S8.Ans.(a)

Sol .

• SDG 3 हा सर्वात महत्वाचा SDGs पैकी एक आहे, कारण शाश्वत विकासासाठी चांगले आरोग्य आवश्यक आहे. चांगल्या आरोग्याशिवाय, लोक त्यांच्या पूर्ण क्षमतेपर्यंत पोहोचू शकत नाहीत आणि त्यांच्या समुदाय आणि समाजांमध्ये योगदान देऊ शकत नाहीत.

S9.Ans. (d)

Sol .

• उत्तर SDG 6 आहे: स्वच्छ पाणी आणि स्वच्छता.
• हे उद्दिष्ट सर्वांसाठी सुरक्षित पिण्याचे पाणी, स्वच्छता सुविधा आणि स्वच्छता पद्धतींचा प्रवेश सुनिश्चित करण्यावर केंद्रित आहे. हे मानवी आरोग्यासाठी आणि कल्याणासाठी आवश्यक आहे हे ओळखते आणि इतर अनेक SDGs वर प्रगती करण्यासाठी ते साध्य करणे महत्वाचे आहे.

S10.Ans. (a)

Sol .

• उत्तर आहे SDG 16: शांतता, न्याय आणि मजबूत संस्था.
• शांततापूर्ण आणि सर्वसमावेशक समाज निर्माण करणे, सर्वांना न्याय मिळवून देणे आणि सर्व स्तरांवर प्रभावी, जबाबदार आणि समावेशक संस्था निर्माण करणे हे या ध्येयाचे उद्दिष्ट आहे. हे शाश्वत विकासासाठी आवश्यक आहे हे ओळखते, कारण ते सर्वांसाठी शांतता, समृद्धी आणि कल्याणासाठी अनुकूल वातावरण निर्माण करतात.

S11.Ans. (c)

Sol .

• शाश्वत विकासासाठी UN च्या 2030 च्या अजेंड्याचा भाग म्हणून SDGs स्वीकारण्यात आले. हा अजेंडा लोक, ग्रह आणि समृद्धीसाठी जागतिक कृती योजना आहे, ज्याचा उद्देश गरिबी, असमानता, हवामान बदल आणि पर्यावरणाचा ऱ्हास यांसह जगातील सर्वात गंभीर आव्हानांना तोंड देणे आहे.

S12.Ans. (c)

Sol .

• 17 शाश्वत विकास उद्दिष्टे (SDGs) आहेत.

S13. Ans.(c)

Sol .

• SDGs 2015 मध्ये स्वीकारले गेले. ते 17 उद्दिष्टांचा एक संच आहे जो 2030 शाश्वत विकासाच्या अजेंड्याचा भाग म्हणून सप्टेंबर 2015 मध्ये सर्व UN सदस्य देशांनी स्वीकारला होता. हा अजेंडा म्हणजे गरिबी संपवण्यासाठी, ग्रहाचे रक्षण करण्यासाठी आणि 2030 पर्यंत सर्व लोक शांतता आणि समृद्धीचा आनंद लुटतील याची खात्री करण्यासाठी कृती करण्याचे जागतिक आवाहन आहे.

S14. Ans.(c)

Sol .

• शाश्वत विकास साध्य करणे हे SDG चे एकूण उद्दिष्ट आहे. 

याचा अर्थ:

• भावी पिढ्यांच्या स्वतःच्या गरजा पूर्ण करण्याच्या क्षमतेशी तडजोड न करता वर्तमान गरजा पूर्ण करणे.
• आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय विचारांमध्ये संतुलन राखणे
• सर्व लोकांना निरोगी, उत्पादक आणि परिपूर्ण जीवन जगण्याची संधी आहे याची खात्री करणे.

S15.Ans. (a)

Sol .

• तीन आयाम एकमेकांशी जोडलेले आणि परस्परावलंबी आहेत. उदाहरणार्थ, आर्थिक वाढीमुळे पर्यावरणाचा ऱ्हास होऊ शकतो आणि पर्यावरणाच्या ऱ्हासामुळे गरिबी आणि असमानता येऊ शकते. खऱ्या अर्थाने शाश्वत भविष्य साध्य करण्यासाठी शाश्वत विकासाच्या तिन्ही आयामांना एकत्रितपणे संबोधित करणे महत्त्वाचे आहे.
• म्हणून, उत्तर आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय आहे.

MPSC परीक्षा 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान(GS)
तारीख	टॉपिक
31 डिसेंबर  2023	जालियनवाला बाग हत्याकांड
1 जानेवारी  2024	गांधी युग
3 जानेवारी 2024	रक्ताभिसरण संस्था
5 जानेवारी 2024	प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी
7 जानेवारी  2024	1857 चा उठाव
9 जानेवारी  2024	प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी
11 जानेवारी 2024	राज्यघटना निर्मिती
13 जानेवारी 2024	अर्थसंकल्प
15 जानेवारी 2024	महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार
17 जानेवारी 2024	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल
19 जानेवारी 2024	मूलभूत हक्क
21 जानेवारी 2024	वैदिक काळ
23 जानेवारी 2024	सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठीचे युट्युब चॅनल

अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप

Sharing is caring!