Social Reformers of Maharashtra – Part 3: Dr. Babasaheb Ambedkar, Study Material for MPSC Combine Exam 2022, महाराष्ट्रातील समाज सुधारक – भाग 3

Social Reformers of Maharashtra- Part 3, In this article, you will get detailed information about the Social Reformers of Maharashtra. In Part 3 You will get information about Social Reformer Dr. Babasaheb Ambedkar

Social Reformers of Maharashtra – Part 3

Social Reformers of Maharashtra – Part 3: MPSC गट ब संयुक्त पूर्व परीक्षा आणि MPSC गट गट क संयुक्त परीक्षेत इतिहासाच्या विषयात महाराष्ट्रातील समाज सुधारकांवर (Social Reformers of Maharashtra) बऱ्याच वेळा प्रश्न विचारले जातात. त्यामुळे या घटकाचा अभ्यास करणे खूप गरजेचे आहे. महाराष्ट्रातील समाज सुधारक (Social Reformers of Maharashtra) घटकाचा अभ्यास परीक्षेच्या दृष्टीने हमखास गुण मिळवून देणारा आहे. Adda247 मराठी ने महाराष्ट्रातील समाजसुधारक (Social Reformers of Maharashtra) यावर लेखमालिका प्रसिध्द केली आहे. भाग 1 (Social Reformers of Maharashtra Part 1) मध्ये आपण भाऊ दाजी लाड, बाळशास्त्री जांभेकर, सार्वजनिक काका यांच्याबद्दल माहिती पहिली तर भाग 2 (Social Reformers of Maharashtra Part 2) मध्ये जगन्नाथ शंकरशेट, गोपाळ हरी देशमुख, आणि न्या. महादेव गोविंद रानडे यांच्याबद्दल माहिती पहिली. आज या लेखात महाराष्ट्रातील समाज सुधाराकांपैकी (Social Reformers of Maharashtra) एक भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या बद्दल सविस्तर माहिती पाहणार आहे.

MPSC Group B Hall Ticket 2022 डाउनलोड करण्यासाठी येथे क्लिक करा

Social Reformers of Maharashtra – Part 3 | महाराष्ट्रातील समाज सुधारक – भाग 3

Social Reformers of Maharashtra – Part 3: MPSC साठी इतिहासाच्या अभ्यास करताना समाज सुधारकांचा अभ्यास करणे अत्यंत आवश्यक आहे. समाज सुधारकांचा अभ्यास परीक्षेच्या दृष्टीने हमखास गुण मिळवून देणारा ठरतो. आजच्या लेखात आपण डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचा अभ्यास करणार आहोत. आपण याआधी अभ्यास केलेल्या सुधारकांची माहिती जाणून घेण्यासाठी खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करा.

Social Reformers of Maharashtra for MPSC- Part 1

Social Reformers of Maharashtra- Dr. Babasaheb Ambedkar | महाराष्ट्रातील समाज सुधारक- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर

Social Reformers of Maharashtra-Dr. Babasaheb Ambedkar Background | डॉ बाबासाहेब आंबेडकर- पार्श्वभूमी 

डॉ. आंबेडकर (1891 – 1956) : 

शिक्षक : पा. वा. केळुस्कर (आडनाव आंबेडकर ठेवणारे)

प्राथमिक शिक्षण : रत्नागिरी

माध्यमिक शिक्षण : सातारा

1896 : वयाच्या 5 व्या वर्षी आईचा मृत्यु.

1913 : वडीलांचा मृत्यु.

रमाबाईशी विवाह : 1908

रमाबाईंचा मृत्यु : 1935

डॉ. शारदा कबीर यांच्याशी दूसरा विवाह : 1948

डॉ. आंबेडकरांचे गुरु : गौतम बुद्ध, संत कबीर, महात्मा फुले.

डॉ. आंबेडकरांवर प्रभाव :

निवास :

डॉ. आंबेडकरांना “दलितांचा मुक्तीदाता” ही उपाधी सयाजीराव गायकवाड यांनी दिली.

घोषणा : आम्हाला भीक नको, झगडून हवक हवेत.

स्वतंत्र भारताची राष्ट्रभाषा संस्कृत असावी, असे त्यांचे मत होते.

Social Reformers of Maharashtra-Dr. Babasaheb Ambedkar Higher Education | डॉ बाबासाहेब आंबेडकर- उच्च शिक्षण

1912 : BA (पर्शियन, इंग्रजी) from Elphinston College, मुंबई

शिष्यवृत्ती : सयाजीराव गायकवाड (10 वर्ष नोकरी करण्याच्या अटीवर)

पुढील शिक्षणासाठी कोलंबिया विद्यापीठ, न्यूयॉर्कला प्रयाण.

बडोदा संस्थानात नोकरी करण्यासाठी परतले. तेथे Military Secretary पदावर रुजू झाले. परंतू नंतर ती नोकरी सोडली आणि मुंबई मध्ये Stocks & Shares मध्ये सल्ला देणारी कंपनी सुरु केली.

1918 ते 1920 : प्राध्यापक, सिडनेहॅम कॉलेज, मुंबई.

1920 साली शाहू महाराज यांनी शिष्यवृत्ती देवून लंडन येथे पाठवले.

The problem of Rupee हा प्रबंध पुढे RBI कडून History of Indian Indian currency & Banking नावने प्रसिद्ध करण्यात आला.

1923 साली भारतात परतल्यावर इंग्रज सरकारची District Judge म्हणून नेमणूकीची तसेच 3 वर्षात High Court Judge म्हणून पदोन्नती देण्याची ऑफर. परंतू डॉ आंबेडकर यांनी हा प्रस्ताव नाकारला.

1919 : साउथबोरो सुधारणा समिती समोर साक्ष:

• समितीचे इतर सदस्य: चिमणलाल सेटलवाड, सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी, श्रीनिवास शास्त्री, तेजबहादूर सप्रू
• सरकारकडून अस्पृश्यांचे प्रतिनिधी म्हणून नियुक्त: वि. रा. शिंदे, डॉ. आंबेडकर

1928: सायमन कमिशन समोर साक्ष:

• पुरुष व स्त्रिया दोघांना समान मताधिकार मिळावा ही मागणी.

Dr. Babasaheb Ambedkar – Some important meetings of the untouchables | डॉ बाबासाहेब आंबेडकर- अस्पृश्यांच्या काही महत्वाच्या सभा

1. 1920: महाराष्ट्र बहिष्कृत वर्गाची परीषद, माणगाव (अस्पृश्यांची परीषद)

• अध्यक्ष: डॉ. आंबेडकर
• संयोजक: अप्पासाहेब दादागोंडा पाटिल
• तेथे शाहू महाराजांसोबत सहभोजन
• तेथे त्यांनी दलितांसठी स्वतंत्र मतदारसंघांची मागणी केली.

2. जून 1920: अखिल भारतीय बहिष्कृत समाज परिषद, नागपूर

• अध्यक्ष: शाहू महाराज
• सचिव: गणेश अवकाजी गवई, किसन फागुजी बनसोडे.
• Exhibition Ground नागपूरच्या सभेत 10,000 लोक उपस्थित.

3. 1918: अस्पृश्यता निवारण परीषद, मुंबई

• अध्यक्ष: सयाजीराव गायकवाड

4. 1920: अस्पृश्यता निवारण परिषद, नागपुर

• अध्यक्ष: महात्मा गांधी

5. 1922: अखिल भारतीय अस्पृश्यता परिषद, दिल्ली

• अध्यक्ष: शाहू महाराज
• संयोजक: गणेश अक्काजी गवई

6. 1923: मुंबई इलाखा अस्पृश्यता निवारण परीषद, पुणे

• ब्राम्हणेतर पक्षाचे अस्पृश्यांना 4 थे अधिवेशन
• अध्यक्ष: धनजी कूपर
• अस्पृश्यांना “आदि हिंदू” हा शब्द वापरावा.

Social Reformers of Maharashtra for MPSC- Part 2

Dr. Babasaheb Ambedkar- Established Institutions | डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांनी उभ्या केलेल्या संस्था

1. बहिष्कृत हितकारणी सभा (1924-1928)

• अध्यक्ष: चिमणलाल सेटलवाड
• कार्याध्यक्ष: डॉ. आंबेडकर
• कार्यवाह: सीताराम सिवतरकर
• ब्रीदवाक्य: शिका, संघटित व्हा, संघर्ष करा
• हस्तलिखित: सरस्वती विलास
• 1924: बहिष्कृत मेळा वृत्तपत्र सुरु केले
• 1925: सोलापूर येथे वसतीगृह स्थापन
• 1928: भारतीय बहिष्कृत शिक्षण प्रसारक मंडळ
  • पनवेल, जळगांव येथे येथे वसतीगृहे स्थापन
• 1929: भारतीय बहिष्कृत समाजसेवी सभा स्थापन
• तसेच वि. रा. शिंदे यांच्या “निराश्रित सहाय्यकारी मंडळी” संस्थेवर ताबा प्रस्थापित केला.

2. समता सैनिक दल (1926)

• सदस्य: पूर्वीचे ब्रिटिशांच्या लष्करातील निवृत्त सैनिक
• बुधवार: लष्करी कवायतीसाठी
• 1938: संख्या 2000 सैनिक

3. समाज समता संघ (1927)

• जात-पात मोडक मंडळ, पंजाबच्या धर्तीवर
• श्रीधरपंत टिळक यांच्यासोबत स्थापना
• अस्पृश्यांसोबबत सहभोजन
• अस्पृश्यांचे वैदिक विवाह

Social Reformers of Maharashtra-Dr. Babasaheb Ambedkar – Newspapers | डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर- सुरू केलेली वृत्तपत्रे

1. मूकनायक साप्ताहिक (1920)

• त्यावर सुरूवातीला “संत तुकाराम” यांचा अभंग
• संपादक : पांडूरंग भाटकर
• नंतर संपादक : ज्ञानदेव घोलप
• का. र. मित्र यांच्या मनोरंजन छापखान्यात छपाई

2. समता पाक्षिक (1928)

• संपादक: देवराव विष्णु नाईक

3. बहिष्कृत समाज पाक्षिक (1927-1928)

• त्यावर सुरूवातीला “संत ज्ञानेश्वर” यांची वचने.
• सत दोन वर्षे चालले.
• 1930 ला पुन्हा सुरु केले.
• त्यावेळी अग्रलेख: पुनश्च हरीओम.
• लोकहितवादी यांची शतपत्रे पुन्हा छापली.

4. मानवता वृत्तपत्र (1928-30)
5. जनता पाक्षिक (1930-56)

• अग्रलेख: आम्ही शासनकर्ता जमात बनणार
• 1956: त्याचे नाव बदलून ‘प्रबुद्ध भारत‘ ठेवले
• “अखिल भारतीय अनुसूचित जाती महासंघ” आणि “रिपब्लिकन पार्टी ऑफ इंडिया”चे अधिकृत वृत्तपत्र

Social Reformers of Maharashtra-Dr. Babasaheb Ambedkar- Important Agitations under his Leadership | डॉ बाबासाहेब आंबेडकर: नेतृत्वाखाली झालेली महत्वाची आंदोलने

1. महाडचा सत्याग्रह (20 मार्च 1927)

• ब्राम्हणेतर पक्षाचे नेते सी. के. बोले यांनी 1923 साली विधीमंडळात सार्वजनिक ठिकाणी अस्पृश्यता पाळू नये, असा ठराव पास करून घेतला.
• सप्टेंबर 1926 मध्ये महाड नगरपालिकेने तसा ठराव संमत केला. परंतू त्याची अंमलबजावणी झाली नाही, कारण प्रत्यक्षात लोक सवर्णाना भीत होते.
• महाड नगरपालिका अध्यक्ष: सुरेंद्रनाथ टिपणीस (आगरकर अनुयायी)
• 19-20 मार्च 1927: कुलाबा जिल्हा बहिष्कृत परीषद, महाड येथे भरली.
• सभेसाठी जागा फतेह सिंह यांनी दिली.
• 20 मार्च 1927: बाबासाहेबांनी चवदार तळयाचे पाणी प्राशन केले.
• भास्करराव जाधव व दिनकर जवळकर पण शामील झाले.
• सवर्णानी काठ्यांनी मारहाण करून उपद्रव केला.

2. मनुस्मृती दहन (25 डिसेंबर1927)

• सत्याग्रह परीषदेचे महाड येथे आयोजन
• स्वागताध्यक्ष – दिपु संभाजी गायकवाड़
• गणपत जाधव (मडके दुवा) आणि बापूसाहेब सहस्त्रबुद्धे यांनी मनुस्मृतीचे प्रत्येक पान श्लोक म्हणून यज्ञकुंडात दहन केले

3. अंबादेवी मंदिर, अमरावती सत्याग्रह (15 फेब्रूवारी 1928)

• पंजाबराव देशमुख यांच्या नेतृत्वात.
• त्यात बाबासाहेब आंबेडकरांचाही सहभाग.

4. काळाराम मंदिर सत्याग्रह (1930- 36)

• मानवी इतिहासातील आजवरचा सर्वात मोठा सत्याग्रह (1462 दिवस)
• 3 मार्च 1930: सत्याग्रहींच्या तुकडया मंदिराच्या दरवाज्यांवर.
• उत्तर दरवाजावर: पतित पावन दास
• पश्चिम दरवाजावर: शंकरदास नारायणदास
• पूर्व दरवाजावर: कचरू साळवे
• दक्षिण दरवाजावर: पांडुरंग राजभोज
• जिल्हाधिकारी गॉर्डनचा मंदिर बंद ठेवण्याचा आदेश.
• 1 एप्रिल 1930: मंदिराचे दरवाजे उघडले.
• त्यावर 200 अस्पृश्यांची रथयात्रा ज्याला विरोध करण्यासाठी सवर्णांच्या मंदिर प्रवेश प्रतिबंध समितीने हिंसेचा आश्रय घेतला.
• महारांची घरे जाळली गेली.
• दिनकर जवळकर जखमी.
• कलेक्टरने परिसरात कलम 144 लागू केले.
• एप्रिल 1932: अस्पृश्य स्त्रीयांचा मंदिर प्रवेशाचा निर्धार.
• नेतृत्व – देवराव नाईक.
• हजारो स्त्रीयांना अटक.
• मार्च 1934: पुन्हा सत्याग्रह तीव्र करण्याचा निर्धार परंतु बाबासाहेबांनी त्यांना परावृत्त केले.
• 1936 ला फक्त स्पृश्य लोकांसाठी मंदिराचे दरवाजे उघडले गेले.
• हा सत्याग्रह 5 वर्ष 7 महिने 11 दिवस चालला.

Social Reformers of Maharashtra-Dr. Babasaheb Ambedkar Books | डॉ बाबासाहेब आंबेडकर- ग्रंथ संपदा

1. 1918: Small Holdings in India
2. 1924: Castes in India
3. 1937: Annihilation of Caste (जात-पात तोडक मंडळाच्या सभेतील अध्यक्षीय भाषण)
4. 1940: Thoughts on Pakistan (पाकिस्तानच्या मागणीला पाठिंबा. त्यातून हिंदूच्या उत्कर्षाचा मार्ग मोकळा होईल असे मत)
5. 1943: Ranade, Gandhi & Jinnah.
6. 1945: What Congress & Gandhi have done to untouchables.
7. 1946: Who were the Shudras? (पूर्वकालीन क्षत्रिय)
8. 1948: The Untouchables.
9. 1955: Thoughts on linguistic States.
10. 1957: Riddles in Hinduism.
11. 1957: Buddha & His Dhamma. (मृत्युनंतर प्रकाशित ).
12. आत्मचरीत्र: Waiting for Visa

Social Reformers of Maharashtra-Dr. Babasaheb Ambedkar  Attended the Round Table Conference | डॉ बाबासाहेब आंबेडकर- गोलमेज परीषदांना हजर

• 1931- लंडनमध्ये अस्पृश्यांच्या हक्काची मागणी जाहिरनामा मांडला.
• आंबेडकरांची दलितांनास्वतंत्र मतदार संघाची मागणी.
• दलितांना प्रोटेस्टंट हिंदू / Non conformist Hindu म्हणावे अशी मागणी.
• 16 ऑगस्ट 1932: सरकारने अस्पृश्यांना स्वतंत्र मतदारसंघ मान्य केले.(जातीय निवाडा)
• 20 सप्टेंबर 1932: गांधीचे त्याविरोधात आमरण उपोषण.
• 25 सप्टेंबर 1932: पुणे करार
• पुणे करारानुसार प्रांतीय कायदे मंडळात दलितांना 148 जागा तर केंद्रीय कायदे मंडळात 18% राखीव जागा मिळाल्या.

Social Reformers of Maharashtra-Dr. Babasaheb Ambedkar Conversion | डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर- धर्मांतर

13 ऑक्टोबर 1935:  येवला सभा (नाशिक)

• स्वागताध्यक्ष: अमृत धोंडीबा रणखांबे
• घोषणा: मी हिंदू म्हणून जन्माला आलो असलो तरी हिंदू म्हणून मरणार नाही.
• त्यानंतर 1 वर्ष बाबासाहेबांनी विविध धर्माचा तुलनात्मक अभ्यास केला.

• 1950: बौद्ध धर्म परीषद, कोलंबो येथे हजर.
• 1952: बौदध परीषद, रंगूनला हजर.
• 1956: जागतिक बुद्धिस्त परीषद्, काठमांडू येथे उपस्थित.
• 14 ऑक्टोबर 1956: नागपुरात बौद्ध धर्माचा स्वीकार (दिक्षा- चंद्रमणी महास्थिवीर यांनी दिली.)
• 6 डिसेंबर 1956 : दिल्ली येथे निधन – महापरीनिर्वाण.

Study Material for All MPSC Exams |  MPSC च्या सर्व परीक्षांसाठी अभ्यास साहित्य

Study Material for All MPSC Exams: MPSC स्पर्धा परीक्षांचा अभ्यासक्रम खूप जास्त आहे आणि प्रश्न नेमके कशातून येतात हे समजायला वेळ लागतो. तुमच्या अभ्यासाच्या तयारीला गती देण्यासाठी Adda247 मराठी सर्व विषयातील महत्वाचे टॉपिक कव्हर करणार आहे. त्यामुळे तुम्ही Adda 247 मराठी च्या अधिकृत वेबसाईट ला भेट देत रहा. यामुळे तुम्हाला MPSC च्या आगामी सर्व स्पर्धा परीक्षेत जास्त गुण मिळवण्यास मदत होईल.

Latest Posts:

RBI Assistant Notification 2022 Out for 950 Posts

MPSC PSI Departmental Exam 2022 Notification Out

SPMCIL Mumbai Recruitment 2022

Maharashtra Gazette Technical Services Apply Online 2022

FAQS: MPSC Social Reformers of Maharashtra Part 3

1. डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्म कोठे झाला? 
उत्तर : डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांचा जन्म महू, इंदोर (मध्य प्रदेश) येथे झाला.
2. घटना समितीच्या मसूदा समितीचे अध्यक्ष कोण होते?
उत्तर : घटना समितीच्या मसूदा समितीचे अध्यक्ष डॉ बाबासाहेब आंबेडकर होते.

3. डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांनी कोणत्या धर्मात धर्मांतर केले?
उत्तर : डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांनी बौद्ध धर्मात धर्मांतर केले.
4. डॉ बाबासाहेब आंबेडकर व महात्मा गांधी यांच्यात पुणे करार कधी झाला?
उत्तर : डॉ बाबासाहेब आंबेडकर व महात्मा गांधी यांच्यात पुणे करार 25 सप्टेंबर 1932 झाला.

YouTube channel- Adda247 Marathi

Adda247 मराठी App | Add247Marathi Telegram group

Sharing is caring!