आपला महाराष्ट्र - एका दृष्टीक्षेपात | Our Maharashtra - at a Glance : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य

Table of Contents

आपला महाराष्ट्र – एका दृष्टीक्षेपात

Title	Link	Link
MPSC परीक्षा 2024 – अभ्यास योजना \| MPSC Exam 2024 – Study Plan	अँप लिंक	वेब लिंक

भारतातील तिसरे-सर्वात मोठे आणि दुसरे-सर्वाधिक लोकसंख्या असलेले राज्य, महाराष्ट्र हे भारतातील अनेक प्रतिष्ठित आकर्षणे दाखवणारे एक विस्तृत कॅनव्हास आहे.

राजधानी – मुंबई
मुख्यमंत्री – श्री.एकनाथ शिंदे
राज्यपाल – रमेश बैस
महाराष्ट्राचे क्षेत्रफळ – 3,07,713 चौ. किमी
महाराष्ट्राचे लिंग गुणोत्तर – 929 (2011 नुसार)
महाराष्ट्राचा साक्षरता दर – एकूण – 82.34 टक्के , पुरुष साक्षरता – 88.38 टक्के, महिला साक्षरता – 75.87 टक्के
महाराष्ट्राची अधिकृत भाषा – मराठी
महाराष्ट्राची लोकसंख्या- 11.24 कोटी (2011 नुसार)
महाराष्ट्र दिन: 1 मे
महाराष्ट्राचे लोकनृत्य: लावणी
मुंबई उच्च न्यायालय हे महाराष्ट्र राज्याचे उच्च न्यायालय आहे.
एकूण जिल्ह्यांची संख्या: 36
तालुके : 357
कटक मंडळे : 07

अरबी समुद्र महाराष्ट्राचा पश्चिम किनारा बनवतो. महाराष्ट्रात दोन प्रमुख मदत विभाग आहेत. पठार हे डेक्कन टेबललँड आणि कोकण किनारपट्टीचा एक भाग आहे जो अरबी समुद्रावर आहे.

महाराष्ट्रातील महत्त्वाच्या नद्या आणि धरणांची यादी:

S. No	नद्या	महत्त्वाची धरणे	माहिती
1	गोदावरी नदी	जायकवाडी धरण (औरंगाबाद)	गोदावरी नदी ही भारतातील दुसरी सर्वात लांब नदी आहे
2	तापी नदी	बिलासपूर धरण जवळ (टोंक जिल्ह्यातील देवळी)
3	भीमा नदी	उजनी धरण (सोलापूर)	भादलवाडी तलाव म्हणून ओळखला जाणारा मोठा जलसाठा हा भारतातील सर्वात मोठ्या पाणथळ प्रदेशांपैकी एक आहे
4	नर्मदा नदी		ज्याला रीवा देखील म्हणतात, ही मध्य भारतातील एक नदी आहे आणि भारतीय उपखंडातील पाचवी सर्वात लांब नदी आहे
5	कोयना नदी	कोयना धरण (कोयना नगर, सातारा जिल्हा)	हे महाराष्ट्रातील सर्वात मोठे धरण आहे
6	पैनगंगा नदी	इसापूर धरण (यवतमाळ, नांदेड प्रदेश)	हा महाराष्ट्रातील सर्वात मोठा जलसाठा असून त्याची एकूण उंची 57 मीटर आहे.
7	पेंच नदी	तोतलाडोह धरण (नागपूर)	हे गुरुत्वाकर्षण धरण आहे

भारतातील महाराष्ट्रातील महत्त्वाच्या तलावांची यादी:

S. No	तलाव	शहर	माहिती
1	लोणार सरोवर	बुलढाणा जिल्ह्यातील लोणार	हे प्लाइस्टोसीन युगादरम्यान उल्का प्रभावाने तयार केले गेले होते आणि पृथ्वीवरील कोठेही बेसाल्टिक खडकामध्ये हे एकमेव ज्ञात हायपर वेलोसिटी प्रभाव विवर आहे.
2	वेण्णा तलाव	महाबळेश्वर
3	रंकाळा तलाव	कोल्हापूर जिल्हा	महाराष्ट्रातील सर्व तलावांपैकी हे सर्वात जुने तलाव आहे
4	उपवन तलाव	ठाणे	संस्कृती कला महोत्सव आयोजित करण्यासाठी प्रसिद्ध आहे.
5	अंबाझरी तलाव	नागपूर	हा शहरातील सर्वात मोठा तलाव आहे. नागपूरची नाग नदी याच तलावातून उगम पावते.
6	विहार तलाव	विहार गाव	बोरिवली राष्ट्रीय उद्यानाच्या हद्दीत मिठी नदीवर, ज्याला उत्तर मुंबईत संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान देखील म्हणतात.

महाराष्ट्रातील प्रमुख विमानतळ:

S. No	विमानतळांची नावे	शहर
1	औरंगाबाद विमानतळ	औरंगाबाद
2	छत्रपती शिवाजी आंतरराष्ट्रीय विमानतळ	मुंबई
3	डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय विमानतळ	नागपूर

महत्वाचे औष्णिक, अणु आणि जलविद्युत प्रकल्प:

S. No.	पॉवर प्लांटचे नाव	प्रकार	स्थान	माहिती
1	भिरा पंप स्टोरेज हायड्रो पॉवर प्लांट इंडिया	जलविद्युत	भिरा
2	कोयना हायड्रो पॉवर प्लांट	जलविद्युत		हा भारतातील सर्वात मोठा जलविद्युत प्रकल्प आहे
3	घाटघर पंप स्टोरेज हायड्रोइलेक्ट्रिक पॉवर प्लांट	जलविद्युत	अहमदनगर जिल्हा
4	भिवपुरी जलविद्युत प्रकल्प	जलविद्युत	मुंबई
5	खोपोली जलविद्युत प्रकल्प	जलविद्युत	रायगड जिल्हा
6	भिरा टेल रेस हायड्रोइलेक्ट्रिक पॉवर प्लांट	जलविद्युत	पाटणस
7	तिलारी जलविद्युत प्रकल्प	जलविद्युत	दोडामार्ग तालुका
8	वैतरणा जलविद्युत प्रकल्प	जलविद्युत	वैतरणा
9	भंडारदरा जलविद्युत ऊर्जा प्रणाली	जलविद्युत	भंडारदरा
10	चंद्रपूर सुपर थर्मल पॉवर स्टेशन	थर्मल	चंद्रपूर जिल्हा
11	तिरोरा औष्णिक विद्युत केंद्र	थर्मल	गोंदिया जिल्ह्यातील तिरोरा	कोळशावर आधारित थर्मल पॉवर प्लांट
12	RatanIndia अमरावती औष्णिक ऊर्जा प्रकल्प	थर्मल	अमरावती जिल्हा	कोळशावर आधारित थर्मल पॉवर प्लांट
13	भुसावळ थर्मल पॉवर प्लांट	थर्मल	जळगाव जिल्ह्यातील भुसावळ शहर
14	खापरखेडा औष्णिक विद्युत केंद्र	थर्मल	नागपूर जिल्हा
15	परळी थर्मल पॉवर प्लांट	थर्मल	बीड जिल्ह्यातील परळी वैजनाथ
16	तारापूर अणुऊर्जा केंद्र (TAPS)	आण्विक	तारापूर	तारापूर हे भारतातील सर्वात मोठे अणुऊर्जा केंद्र आहे

महत्त्वाची राष्ट्रीय उद्याने, पक्षी आणि वन्यजीव अभयारण्य:

S. No	नाव	स्थान
1	चांदोली राष्ट्रीय उद्यान	सांगली जिल्हा
2	गुगामल राष्ट्रीय उद्यान	अमरावती जिल्हा
3	नवेगाव राष्ट्रीय उद्यान	गोंदिया जिल्हा
4	संजय गांधी (बोरिवली) राष्ट्रीय उद्यान	मुंबई शहर
5	ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान	चंद्रपूर जिल्हा

महाराष्ट्रातील महत्त्वाच्या स्टेडियमची यादी:

S. no.	स्टेडियम	शहर
1	डी वाय पाटील स्टेडियम (फुटबॉल स्टेडियम)	नवी मुंबई
2	विदर्भ क्रिकेट असोसिएशन स्टेडियम (क्रिकेट स्टेडियम)	नागपूर
3	वानखेडे स्टेडियम (क्रिकेट स्टेडियम)	मुंबई
4	कोपरेज फुटबॉल स्टेडियम (फुटबॉल स्टेडियम)	मुंबई
5	जवाहरलाल नेहरू स्टेडियम (क्रिकेट स्टेडियम)	पुणे
6	महिंद्रा हॉकी स्टेडियम (हॉकी स्टेडियम)	नवी मुंबई
7	Fr. ॲग्नेल स्टेडियम (फुटबॉल स्टेडियम)	मुंबई
8	PCMC हॉकी स्टेडियम (हॉकी स्टेडियम)	पिंपरी-चिंचवड
9	बी पी टी मैदान (फुटबॉल स्टेडियम)	मुंबई

शहरांची टोपणनावे/विशेष शीर्षके:

S.no.	शहर	विशेष नावे
1	नागपूर	ऑरेंज सिटी
2	पुणे	पूर्वेकडील ऑक्सफर्ड दख्खनची राणी
3	नाशिक	भारताची वाईन राजधानी भारतातील द्राक्ष शहर भारताचे कॅलिफोर्निया
4	मुंबई	सात बेटांचे शहर भारताची आर्थिक राजधानी स्वप्नांचे शहर झोपडपट्ट्या आणि गगनचुंबी इमारतींचे शहर गेट वे ऑफ इंडिया भारताचे हॉलिवूड
5	सोलापूर	भारतातील टेक्सटाईल सिटी भारताचे मँचेस्टर
6	कोल्हापूर	पैलवानांचे शहर

महाराष्ट्रातील महत्त्वाच्या सणांची यादी:

S. No.	सण
1	गुढी पाडवा
2	पोळा
3	गणेश चतुर्थी
4	बाणगंगा उत्सव
5	एलोरा महोत्सव

महत्त्वाच्या स्मारकांची, राजवाडा आणि किल्ले यादी

S. No.	स्मारके
1	गेट वे ऑफ इंडिया	मुंबई शहर
2	श्री महालक्ष्मी मंदिर	कोल्हापूर
3	श्री सिद्धिविनायक गणपती मंदिर	प्रभादेवी, मुंबई
4	त्र्यंबकेश्वर	नाशिक
5	भीमाशंकर	पुणे
6	महालक्ष्मी मंदिर	मुंबई
7	कार्ला लेणी	लोणावळा
8	एलिफंटा लेणी	एलिफंटा बेट, किंवा मुंबईतील घारापुरी
9	शनिवारवाडा	पुणे
10	छत्रपती शिवाजी महाराज वस्तुसंग्रहालय	मुंबईतील संग्रहालय
11	रायगड किल्ला	रायगड जिल्हा
12	पन्हाळा किल्ला	कोल्हापूर
13	राजाबाई क्लॉक टॉवर	दक्षिण मुंबई

महाराष्ट्रातील महत्त्वाच्या जमाती:

भिल्ल
गोंड-माडिया
कातकरी
कोळी
ओराव
वारली
कोलाम (यवतमाळ जिल्हा)
पावरा
ठाकूर

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान(GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
31 डिसेंबर 2023	जालियनवाला बाग हत्याकांड	जालियनवाला बाग हत्याकांड
1 जानेवारी 2024	गांधी युग	गांधी युग
3 जानेवारी 2024	रक्ताभिसरण संस्था	रक्ताभिसरण संस्था
5 जानेवारी 2024	प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी	प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी
7 जानेवारी 2024	1857 चा उठाव	1857 चा उठाव
9 जानेवारी 2024	प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी	प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी
11 जानेवारी 2024	राज्यघटना निर्मिती	राज्यघटना निर्मिती
13 जानेवारी 2024	अर्थसंकल्प	अर्थसंकल्प
15 जानेवारी 2024	महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार	महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार
17 जानेवारी 2024	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल	भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल
19 जानेवारी 2024	मूलभूत हक्क	मूलभूत हक्क
21 जानेवारी 2024	वैदिक काळ	वैदिक काळ
23 जानेवारी 2024	सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी	सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी
25 जानेवारी 2024	शाश्वत विकास	शाश्वत विकास
27 जानेवारी 2024	महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य	महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य
29 जानेवारी 2024	1942 छोडो भारत चळवळ	1942 छोडो भारत चळवळ
31 जानेवारी 2024	भारतीय रिझर्व्ह बँक	भारतीय रिझर्व्ह बँक

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
1 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे	भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे
2 फेब्रुवारी 2024	स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था	स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था
3 फेब्रुवारी 2024	रौलेट कायदा 1919	रौलेट कायदा 1919
4 फेब्रुवारी 2024	गारो जमाती	गारो जमाती
5 फेब्रुवारी 2024	लाला लजपत राय	लाला लजपत राय
6 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15
7 फेब्रुवारी 2024	भारतातील हरित क्रांती	भारतातील हरित क्रांती
8 फेब्रुवारी 2024	मार्गदर्शक तत्वे	मार्गदर्शक तत्वे
9 फेब्रुवारी 2024	गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण	गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण
10 फेब्रुवारी 2024	भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग	भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग
11 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत	भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत
12 फेब्रुवारी 2024	महागाईचे प्रकार आणि कारणे	महागाईचे प्रकार आणि कारणे
13 फेब्रुवारी 2024	श्वसन संस्था	श्वसन संस्था
14 फेब्रुवारी 2024	अलैंगिक प्रजनन	अलैंगिक प्रजनन
15 फेब्रुवारी 2024	सातवाहन कालखंड	सातवाहन कालखंड
16 फेब्रुवारी 2024	बिरसा मुंडा	बिरसा मुंडा
17 फेब्रुवारी 2024	पंचायतराज समित्या	पंचायतराज समित्या
18 फेब्रुवारी 2024	कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड	कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड
19 फेब्रुवारी 2024	1991 च्या आर्थिक सुधारणा	1991 च्या आर्थिक सुधारणा
20 फेब्रुवारी 2024	जगन्नाथ शंकरशेठ	जगन्नाथ शंकरशेठ
21 फेब्रुवारी 2024	पंडिता रमाबाई	पंडिता रमाबाई
22 फेब्रुवारी 2024	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370	भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370
23 फेब्रुवारी 2024	शिक्षणविषयक आयोग व समित्या	शिक्षणविषयक आयोग व समित्या
24 फेब्रुवारी 2024	आम्ल पर्जन्य	आम्ल पर्जन्य
25 फेब्रुवारी 2024	73 वी घटना दुरुस्ती कायदा	73 वी घटना दुरुस्ती कायदा
26 फेब्रुवारी 2024	संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ	संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ
27 फेब्रुवारी 2024	गोदावरी नदी खोरे	गोदावरी नदी खोरे
28 फेब्रुवारी 2024	सार्वजनिक वित्त	सार्वजनिक वित्त
29 फेब्रुवारी 2024	राज्य लोकसेवा आयोग	राज्य लोकसेवा आयोग

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
1 मार्च 2024	केंद्र – राज्य संबंध	केंद्र – राज्य संबंध
2 मार्च 2024	दिल्ली सल्तनत	दिल्ली सल्तनत
3 मार्च 2024	राष्ट्रीय उत्पन्न	राष्ट्रीय उत्पन्न
4 मार्च 2024	भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर	भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर
5 मार्च 2024	भारतातील सहकारी संस्था	भारतातील सहकारी संस्था
6 मार्च 2024	बंगालची फाळणी	बंगालची फाळणी
7 मार्च 2024	डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर	डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
8 मार्च 2024	मोपला बंड	मोपला बंड
9 मार्च 2024	42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976	42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976
10 मार्च 2024	भारतातील खनिज संसाधने	भारतातील खनिज संसाधने
11 मार्च 2024	गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे	गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे
12 मार्च 2024	मानवी शरीर : अस्थिसंस्था	मानवी शरीर : अस्थिसंस्था
13 मार्च 2024	मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919	मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919
14 मार्च 2024	वित्त आयोग	वित्त आयोग
15 मार्च 2024	भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977	भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977
16 मार्च 2024	भारतातील प्रमुख उद्योग	भारतातील प्रमुख उद्योग
17 मार्च 2024	मुस्लिम लीग (1906)	मुस्लिम लीग (1906)
18 मार्च 2024	मानवी मेंदू : रचना व कार्य	मानवी मेंदू : रचना व कार्य
19 मार्च 2024	चौरीचौरा घटना 1922	चौरीचौरा घटना 1922
20 मार्च 2024	महाराष्ट्रातील धरणे	महाराष्ट्रातील धरणे
21 मार्च 2024	महर्षी वि.रा.शिंदे	महर्षी वि.रा.शिंदे
22 मार्च 2024	मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये	मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये
23 मार्च 2024	भारत सरकार कायदा 1935	भारत सरकार कायदा 1935
24 मार्च 2024	पेशी : रचना व कार्य	पेशी : रचना व कार्य
25 मार्च 2024	विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J)	विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J)
26 मार्च 2024	पर्यावरणीय पिरॅमिड	पर्यावरणीय पिरॅमिड
27 मार्च 2024	वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना	वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना
28 मार्च 2024	भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक	भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक
29 मार्च 2024	राज्य मानवी हक्क आयोग	राज्य मानवी हक्क आयोग
30 मार्च 2024	सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833	सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833
31 मार्च 2024	राजा हर्षवर्धन	राजा हर्षवर्धन

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख	वेब लिंक	अँप लिंक
1 एप्रिल 2024	इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला	इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला
2 एप्रिल 2024	विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ)	विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ)
3 एप्रिल 2024	जेट स्ट्रीम्स	जेट स्ट्रीम्स
4 एप्रिल 2024	क्रयशक्ती समानता सिद्धांत	क्रयशक्ती समानता सिद्धांत
5 एप्रिल 2024	पंचसृष्टि वर्गीकरण	पंचसृष्टि वर्गीकरण
6 एप्रिल 2024	पश्चिम घाट	पश्चिम घाट
7 एप्रिल 2024	राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग	राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग
8 एप्रिल 2024	धन विधेयक	धन विधेयक
9 एप्रिल 2024	सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ	सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ
10 एप्रिल 2024	सरकारिया आयोग	सरकारिया आयोग
11 एप्रिल 2024	भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग	भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग
12 एप्रिल 2024	द्विराष्ट्र सिद्धांत	द्विराष्ट्र सिद्धांत
13 एप्रिल 2024	किण्वन प्रक्रिया	किण्वन प्रक्रिया
14 एप्रिल 2024	पल्लव राजवंश	पल्लव राजवंश
15 एप्रिल 2024	वन संवर्धन कायदा 1980	वन संवर्धन कायदा 1980
16 एप्रिल 2024	स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट	स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट
17 एप्रिल 2024	लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर	लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर
18 एप्रिल 2024	वाळवंटीकरण	वाळवंटीकरण
19 एप्रिल 2024	संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP)	संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP)
20 एप्रिल 2024	भारत सेवक समाज	भारत सेवक समाज
22 एप्रिल 2024	वहाबी व अलिगढ चळवळ	वहाबी व अलिगढ चळवळ
23 एप्रिल 2024	सरोजिनी नायडू	सरोजिनी नायडू
24 एप्रिल 2024	संसदेतील शून्य तास	संसदेतील शून्य तास
25 एप्रिल 2024	ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली	ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली
26 एप्रिल 2024	राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग	राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग
27 एप्रिल 2024	वुडचा खलिता	वुडचा खलिता
28 एप्रिल 2024	वस्तू आणि सेवा कर (GST)	वस्तू आणि सेवा कर (GST)
29 एप्रिल 2024	सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प	सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प
30 एप्रिल 2024	शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास	शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळवा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठीचे युट्युब चॅनल

अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप