Table of Contents
विषय निहाय MCQs चे महत्व :
महाराष्ट्रातील महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग (MPSC), पोलिस भरती 2024 व इतर अनेक स्पर्धात्मक परीक्षांच्या तयारीसाठी धोरणात्मक दृष्टिकोन आणि विविध विषयांचे सखोल ज्ञान असणे आवश्यक आहे. या प्रतिष्ठित परीक्षांमध्ये उत्तीर्ण होण्याचे उद्दिष्ट असलेल्या इच्छुकांनी भारतीय इतिहास, भारतीय भूगोल, महाराष्ट्राचा भूगोल, महाराष्ट्राचा इतिहास, सामान्य विज्ञान, भारतीय अर्थव्यवस्था, भारतीय राज्यघटना, आंतरराष्ट्रीय आणि राष्ट्रीय घडामोडी, राज्य चालू घडामोडी तसेच लॉजिकल रिझनिंग आणि अंकगणित यासह विविध विषयांचा अभ्यास करणे आवश्यक आहे.
या लेखात, आम्ही मराठीमध्ये या महत्त्वपूर्ण विषयांचा समावेश असलेल्या बहु-निवडक प्रश्नांचा (MCQs) काळजीपूर्वक तयार केलेला संग्रह सादर केला आहे. हे MCQs महाराष्ट्र परीक्षा पॅटर्नशी त्यांची प्रासंगिकता आणि उमेदवारांच्या ज्ञानाचे सर्वसमावेशक मूल्यांकन करण्याच्या त्यांच्या क्षमतेच्या आधारावर निवडले गेले आहेत. या प्रश्नांमध्ये गुंतून राहून, इच्छुक उमेदवार प्रत्येक विषयामधील त्यांची प्रवीणता मोजू शकतात आणि त्यांच्या तयारीच्या प्रवासात आणखी लक्ष देण्याची गरज असलेल्या क्षेत्रांना ओळखू शकतात.
स्पर्धा परीक्षेच्या तयारीमध्ये MCQs चे महत्त्व :
आपण आतापर्यंत जे काही शिकलो आहोत, त्याचे सर्वसमावेशक मूल्यमापन : MCQ विविध विषयांवर विविध प्रश्नांची श्रेणी देतात, जे तुमच्यासाठी उमेदवारांच्या विविध विषयांच्या आकलनाचे मूल्यांकन करण्यासाठी खूप उपयुक्त आहेत. या प्रश्नांच्या सोडवण्याचा प्रयत्न करून, उमेदवार मूलभूत गोष्टींवरील त्यांचे आकलन मोजू शकतात.
प्रभावी पुनरावृत्ती साधन: कोणत्याही परीक्षेत तयारीच्या अंतिम टप्प्यात, MCQs हे पुनरावृत्तीचे प्रभावी साधन म्हणून काम करतात. हे इच्छुकांना मुख्य संकल्पना आणि सिद्धांतांचे संरचित पद्धतीने पुनरावलोकन करण्यास सक्षम करतात, ज्यामुळे उमेदवारांचे शिकणे आणि शिकलेल्या सामग्रीचे आकलन मजबूत होते आणि उमेदवारांना प्रश्न नमुना आणि वेळ व्यवस्थापन धोरणे समजून घेण्यास मदत होते.
पंचायत राज MCQs | Panchayat Raj MCQs
Q1. 73 व्या घटनादुरुस्ती कायद्याद्वारे पंचायती राजची स्थापना कोणत्या वर्षी झाली?
(a) 1959
(b) 1989
(c) 1992
(d) 2000
Q2. पंचायत राज व्यवस्थेचा पाया कोणता स्तर आहे?
(a) ग्रामसभा
(b) पंचायत समिती
(c) जिल्हा पंचायत
(d) राज्य सरकार
Q3. भारतात पंचायत राज लागू करण्यासाठी कोणत्या समितीने समर्थन केले?
(a) अशोक मेहता समिती
(b) बलवंत राय मेहता समिती
(c) दिनेश गोस्वामी समिती
(d) जयप्रकाश नारायण समिती
Q4. ग्रामसभेचे प्राथमिक कार्य ओळखा.
(a) संसाधन वाटप
(b) प्रशासकीय देखरेख
(c) नियोजन आणि विकास
(d) लोकसहभाग
Q5. भारतीय राज्यघटनेची कोणती अनुसूची पंचायती राज संस्थांशी स्पष्टपणे संबंधित आहे?
(a) अनुसूची 6
(b) अनुसूची 7
(c) अनुसूची 11
(d) अनुसूची 12
Solutions
S1. Ans (c)
Sol .
- 73 व्या घटनादुरुस्ती कायद्याद्वारे पंचायती राजची स्थापना 24 एप्रिल 1992 रोजी झाली.
- या दुरुस्तीने ग्रामीण भागात स्थानिक स्वराज्य संस्थांना संवैधानिक दर्जा प्रदान केला.
- 73 व्या घटना दुरुस्तीला “पंचायती राज कायदा” असेही म्हणतात.
S2. Ans (a)
Sol .
- ग्रामसभा हा पंचायती राज व्यवस्थेचा पाया आहे. ही गावातील सर्व मतदारांची सभा असते आणि ती गावपातळीवर नियोजन आणि विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावते.
- पंचायत राज व्यवस्थेचा पाया ग्रामसभा आहे.
- ग्रामसभा ही गावातील सर्व प्रौढ नागरिकांनी बनलेली एक संस्था आहे.
- ग्रामसभा गावातील विकासाच्या योजनांवर चर्चा करते आणि त्यांना मंजूरी देते.
- ग्रामसभा ग्रामपंचायतीला जबाबदार धरते.
इतर पर्याय का चुकीचे आहेत:
- पंचायत समिती, जिल्हा पंचायत आणि राज्य सरकार हे ग्रामसभेपेक्षा उच्च स्तरावरील संस्था आहेत.
अतिरिक्त माहिती:
- पंचायत राज व्यवस्थेत त्रिस्तरीय रचना आहे:
- ग्राम पातळीवर – ग्रामपंचायत
- ब्लॉक पातळीवर – पंचायत समिती
- जिल्हा पातळीवर – जिल्हा परिषद
S3. Ans (b)
Sol .
- बलवंत राय मेहता समिती ही भारतातील पंचायत राजच्या अंमलबजावणीसाठी वकिली करणारी पहिली समिती होती.
- भारतात पंचायत राज लागू करण्यासाठी बलवंत राय मेहता समितीने समर्थन केले.
- या समितीची स्थापना 1957 मध्ये करण्यात आली होती.
- समितीने 1959 मध्ये आपला अहवाल सादर केला.
- या अहवालात त्रिस्तरीय पंचायत राज व्यवस्थेची शिफारस करण्यात आली.
इतर पर्याय चुकीचे आहेत:
- अशोक मेहता समिती, दिनेश गोस्वामी समिती आणि जयप्रकाश नारायण समिती यांनी पंचायत राज व्यवस्थेवरही शिफारसी केल्या, परंतु बलवंत राय मेहता समितीला या क्षेत्रात अग्रणी मानले जाते.
अतिरिक्त माहिती:
- बलवंत राय मेहता समितीला “पंचायती राज समिती” असेही म्हणतात.
- समितीने ग्रामीण भागात लोकशाही मजबूत करण्यासाठी पंचायत राज व्यवस्थेची शिफारस केली.
S4. Ans (d)
Sol .
- ग्रामसभेचे प्राथमिक कार्य (d) लोकसहभाग आहे.
- संसाधन वाटपामध्ये ग्रामसभेचा काही सहभाग असला तरी, प्रशासकीय पर्यवेक्षण, नियोजन आणि विकास, त्याची प्राथमिक भूमिका गाव-स्तरीय प्रशासनात लोकसहभागासाठी व्यासपीठ प्रदान करणे आहे.
- ग्रामसभा गावातील सर्व प्रौढ नागरिकांना गावाच्या विकासात सहभागी होण्याची संधी देते.
- ग्रामसभा गावातील विकासाच्या योजनांवर चर्चा करते आणि त्यांना मंजूरी देते.
- ग्रामसभा ग्रामपंचायतीला जबाबदार धरते.
इतर पर्याय चुकीचे आहेत:
- संसाधन वाटप, प्रशासकीय देखरेख आणि नियोजन आणि विकास ही ग्रामसभेची कार्ये असली तरी, लोकसहभाग हे त्याचे प्राथमिक कार्य आहे.
अतिरिक्त माहिती:
- ग्रामसभा ही पंचायत राज व्यवस्थेचा पाया आहे.
- ग्रामसभा ही लोकशाहीची एक मजबूत संस्था आहे.
S5. Ans (c)
Sol .
- भारतीय राज्यघटनेचा 73 वा दुरुस्ती कायदा पंचायती राज संस्थांशी संबंधित आहे.
- ही दुरुस्ती 1992 मध्ये संविधानात जोडण्यात आली होती आणि विशेषत: अनुसूची 11 मध्ये नमूद केली आहे.
- भारतीय राज्यघटनेची अनुसूची 11 पंचायती राज संस्थांशी स्पष्टपणे संबंधित आहे.
- या अनुसूचीत पंचायती राज संस्थांच्या रचनेसाठी मार्गदर्शक तत्त्वे समाविष्ट आहेत.
- या तत्त्वांनुसार, राज्यांनी ग्राम पातळीवर ग्रामपंचायत, ब्लॉक पातळीवर पंचायत समिती आणि जिल्हा पातळीवर जिल्हा पंचायत स्थापन करणे आवश्यक आहे.
इतर पर्याय चुकीचे आहेत:
- अनुसूची 6, 7 आणि 12 पंचायती राज संस्थांशी संबंधित नाहीत.
अतिरिक्त माहिती:
- 73 व्या घटना दुरुस्तीने 1992 मध्ये अनुसूची 11 मध्ये समाविष्ट केले.
- अनुसूची 11 मध्ये (Article 243A ते 243O) कलमे आहेत.
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
