पास्कलचा नियम | Pascal’s law : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य

पास्कलचा नियम | Pascal’s law

पास्कलचा नियम सांगतो की स्थिर वेळी मर्यादित द्रवपदार्थात, द्रवपदार्थाच्या एका भागावर दबावात कोणताही बदल द्रवपदार्थाच्या सर्व भागांमध्ये आणि त्याच्या कंटेनरच्या भिंतींवर कमी न करता प्रसारित केला जातो. हे तत्त्व गणितीय पद्धतीने व्यक्त केले जाऊ शकते:

P=F/A

जेथे:

• P हा लागू केलेला दबाव आहे.
• F हे लागू केलेले बल आहे.
• A हे क्षेत्र आहे ज्यावर बल लागू केले जाते.

थोडक्यात, पास्कलचा नियम द्रवपदार्थात दाब वितरणाची असंघटितता आणि एकसमानता हायलाइट करतो. हे तत्त्व विविध प्रणाली आणि अनुप्रयोगांमधील द्रवांचे वर्तन समजून घेण्यासाठी मूलभूत आहे.

पास्कलच्या कायद्याचे अनुप्रयोग

1. हायड्रोलिक प्रेस:
   • हायड्रॉलिक प्रेसमध्ये वेगवेगळ्या व्यासाचे दोन सिलिंडर असतात जे पाईपने जोडलेले असतात आणि द्रवाने भरलेले असतात. जेव्हा लहान सिलेंडर (मास्टर सिलेंडर) वर बल लावला जातो, तेव्हा दाब द्रवपदार्थाद्वारे मोठ्या सिलेंडरवर (स्लेव्ह सिलेंडर) प्रसारित केला जातो, ज्यामुळे मोठी शक्ती निर्माण होते. हे तत्त्व शक्तीचा गुणाकार करण्यास अनुमती देते, ज्यामुळे जड वस्तू कमीत कमी प्रयत्नात उचलणे सोपे होते.
2. हायड्रोलिक ब्रेक:
   • वाहनांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या हायड्रॉलिक ब्रेक सिस्टममध्ये, जेव्हा ब्रेक पेडल दाबले जाते, तेव्हा मास्टर सिलेंडरमधील पिस्टन ब्रेक फ्लुइडवर दबाव टाकतो. हा दाब ब्रेक लाईन्सद्वारे व्हील सिलिंडरमधील पिस्टनमध्ये प्रसारित केला जातो, जो नंतर ब्रेक पॅडला ब्रेक डिस्क किंवा ड्रम्सच्या विरूद्ध दाबतो, वाहनाचा वेग कमी करतो किंवा थांबतो. दाबाचे एकसमान प्रसारण सुनिश्चित करते की ब्रेकिंग फोर्स सर्व चाकांवर समान रीतीने वितरीत केले जाते.
3. हायड्रॉलिक लिफ्ट:
   • हायड्रोलिक लिफ्ट जड भार उचलण्यासाठी पास्कलच्या नियमाचा वापर करतात. जेव्हा लहान पिस्टनवर एक लहान शक्ती लागू केली जाते तेव्हा ते हायड्रॉलिक द्रवपदार्थात दबाव निर्माण करते, जे नंतर मोठ्या पिस्टनमध्ये प्रसारित केले जाते. मोठा पिस्टन जास्त शक्ती निर्माण करतो, ज्यामुळे गॅरेजमधील कार किंवा वेअरहाऊसमधील माल यासारख्या जड वस्तू उचलणे शक्य होते.
4. हायड्रोलिक जॅक:
   • हायड्रॉलिक जॅकचा वापर जड भार उचलण्यासाठी केला जातो, जसे की देखभालीसाठी कार. जेव्हा लहान पिस्टनवर बल लावला जातो तेव्हा हायड्रॉलिक द्रवपदार्थात निर्माण होणारा दाब मोठ्या पिस्टनवर प्रसारित केला जातो, ज्यामुळे मोठी उचल शक्ती निर्माण होते. हे कमीतकमी शारीरिक प्रयत्नांसह जड वस्तू सहज उचलण्याची परवानगी देते.
5. हायड्रोलिक मशीन:
   • उत्खनन करणारे, बुलडोझर आणि क्रेन यांसारख्या विविध हायड्रॉलिक मशीन्स पास्कलच्या कायद्याच्या तत्त्वावर चालतात. या मशीनमधील हायड्रॉलिक सिस्टीम खोदणे, उचलणे आणि जड पदार्थ हलवणे यासारखी जड-कर्तव्य कार्ये करण्यासाठी आवश्यक शक्ती निर्माण करण्यासाठी द्रव दाब वापरते.

MPSC परीक्षेसाठी इतर महत्वाचे लेख 

Sharing is caring!