कुतुब-उद्दीन ऐबक | Qutb-ud-Din Aibak : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य

कुतुब-उद्दीन ऐबक | Qutb-ud-Din Aibak

कुतुब-उद्दीन ऐबक हे गुलाम राजवंशाचे प्रवर्तक होते आणि बहुतेकदा त्यांना भारतातील मुस्लिम वर्चस्वाचे खरे जनक मानले जाते. तो मुहम्मद घोरीच्या मालकीचा एक तुर्की गुलाम होता, ज्याने घोरीच्या भारतीय होल्डिंग्सचा गव्हर्नर म्हणून काम केले होते आणि तारेनच्या लढाईनंतर लगेचच भारतात तुर्की सल्तनतच्या उदयामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली होती. घोरी जिवंत असतानाही, त्याने एक उभे सैन्य तयार केले आणि उत्तर भारतावर आपले नियंत्रण मजबूत केले.

• तो लहान असताना त्याचे अपहरण करून ईशान्य इराणमधील निशापूर या शहराच्या प्रमुख काझीला गुलाम म्हणून विकले गेले.
• मध्य अफगाणिस्तानातील घोरचा शासक सुलतान मुहम्मद घोरी याने अखेरीस त्याला विकत घेतले.
• कुतुब-उद्दीन ऐबक सेनापतीच्या पदावर चढला आणि सुलतान घोरीच्या सर्वात विश्वासू सरदारांपैकी एक बनला.
• 1192 मध्ये तराईनच्या दुसऱ्या लढाईत घुरीडांच्या विजयानंतर घोरीने ऐबकला आपल्या भारतीय प्रदेशाचा प्रभारी बनवले.
• ऐबकने चाहमना, गहाडवाला, चौलुक्य, चंडेला आणि इतर राज्ये जिंकून आणि आक्रमण करून उत्तर भारतातील घुरीद शक्ती वाढवली.
• कुतुब-उद्दीन ऐबकने सुलतान ही पदवी धारण करून लाहोरची राजधानी केली. 
• ऐबक यांनी भरपूर उदारमतवादी देणग्या दिल्याने त्यांना लाख बक्ष किंवा लाखांचा दाता म्हणून ओळखले जाते.
• त्यांनी भारतातील पहिली मशीद बांधली – कुव्वत-उल-इस्लाम (दिल्ली) आणि अरहाई दिन का झोनपारा (अजमेर). 
• प्रसिद्ध सुफी संत ख्वाजा कुतुबुद्दीन बख्तियार काकी यांच्या स्मरणार्थ त्यांनी कुतुबमिनार (फक्त पहिला मजला) बांधण्यास सुरुवात केली, ती नंतर इल्तुतमिशने पूर्ण केली.
• 1210 मध्ये पोलो अपघातात त्यांचा मृत्यू झाला, वयाच्या 60 व्या वर्षी.
• त्यांच्यानंतर त्यांचा जावई शम्स उद-दीन इल्तुतमिश आला.
• कुतुब-उद्दीन ऐबकची कबर लाहोरमध्ये आहे.
• दिल्लीच्या तुर्की सरदारांनी बदायुनचा गव्हर्नर इल्तुतमिश (कुतुबुद्दीन ऐबकचा जावई) याला दिल्लीत येण्याचे निमंत्रण दिले.
• इल्तुतमिशने अराम शाह (ऐबकचा मुलगा) याचा विल्हेवाट लावली आणि शमसुद्दीन नावाचा सुलतान झाला.

गुलाम वंश आणि कुतुबुद्दीन ऐबक

1210 मध्ये लाहोरमध्ये चौगन खेळताना कुतुबुद्दीन ऐबकचा अनावधानाने मृत्यू झाला. (पोलोचा एक प्रकार). आराम शाह त्याच्या मागे गेला. तो गरीब नेता होता. तो ऐबकचा मुलगा असल्याचे मानले जात होते. ते उत्तर भारतातील घुरीद क्षेत्राचे प्रभारी होते. थोरांच्या गटाने त्याच्या मारेकऱ्यांची भूमिका बजावली. या पक्षाने शमसुद्दीन इतुतमिश यांना राजा म्हणून पसंती दिली. इल्तुतमिश हा ऐबकचा जावई आणि मध्य आशियातील रहिवासी होता. दिल्लीतील सर्वोत्कृष्ट गुलाम शासक आयतुतमिश आहे. त्याने दिल्लीला लाहोरहून हलवून नवी राजधानी बनवली.

इल्तुतमिशच्या सुमारे 25 वर्षांच्या कारकिर्दीत दिल्ली सल्तनत मोठ्या प्रमाणात वाढली. आपल्या प्रदेशाचा विस्तार करण्याबरोबरच त्यांनी सामाजिक कल्याणासाठी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. 1205 मध्ये, इल्तुतमिश वंशज रजिया सुलतानाचा जन्म झाला. दिल्लीवर राज्य करणाऱ्या पहिल्या आणि शेवटच्या महिला म्हणून त्यांनी इतिहास घडवला. रझिया सुलतानाचे दुसरे नाव रझिया-अल-दीन होते. रजिया सुलतानाचा सावत्र भाऊ रुकन-उद-दीन फिरोझ, इल्तुत्मिशच्या निधनानंतर राज्याभिषेक झाला. रझियाला गादीवर बसवण्यासाठी उच्चभ्रूंच्या एका गटाने त्याची हत्या करण्याची योजना आखली.

रझिया सुलताना या सक्षम नेत्या होत्या ज्यांना तिच्या निःपक्षपाती निर्णयांमुळे खूप आवडले होते. रझिया सुलतानाचा विवाह भटिंडाचा शासक मलिक इख्तियार-उद-दीन अल्तुनियाशी झाला होता. तिच्या निधनानंतर गादीवर बसलेला तिचा भाऊ मुइझुद्दीन बहराम शाह याने तिच्याविरुद्ध कट रचण्यासाठी सैन्य पाठवले. गुलाम घराण्याचा नववा सुलतान नासिर-उद-दीन-महमूद होता. त्याचे जन्मस्थान तुर्की होते. तो मुनीकर बहाउद्दीनच्या जवळ गेला. नासिर-उद्दीन-महमूदला इल्तुतमिशने गुलाम म्हणून विकत घेतले होते. त्यानंतर त्यांना पदोन्नती मिळाली आणि लष्करी अधिकारी म्हणून लष्करी मोहिमेची परवानगी देण्यात आली.

नासिरच्या निधनानंतर कोणताही पुरुष उत्तराधिकारी नसलेल्या बलबनने स्वतःला सुलतान घोषित केले. त्यांनी सैन्य, सरकार आणि नागरी सुधारणांवर देखरेख ठेवली. बलबनला कठोर शासक म्हणून संबोधले जात असे कारण त्याच्या कठोर वर्तनामुळे आणि राजाच्या कठोर आज्ञाधारकतेमुळे. बल्बनकडे खानदानी लोकांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी एक चांगली गुप्तचर यंत्रणा होती आणि तो फक्त त्याच्या प्रजेला अत्यंत क्षुल्लक शिक्षा देत असे. भारतातील नवरोजमध्ये त्यांनी पर्शियन उत्सव अधिक प्रसिद्ध केला.

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठी अँप MPSC Mahapack

Sharing is caring!