भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील क्रांतिकारी घटना | Revolutionary Activities in the Indian National Movement : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य

भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील क्रांतिकारी घटना

19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि  20 व्या शतकाच्या पूर्वार्धात भारतामध्ये क्रांतिकारी तत्त्वज्ञानाचा उदय हा तरुणांच्या मनावर काम करणाऱ्या असंख्य अंतर्गत आणि बाह्य उत्तेजनांचा परिणाम होता. भारतातील क्रांतिकारी चळवळीचा प्रारंभिक टप्पा बंगाल, महाराष्ट्र, पंजाब, यूपी, ओरिसा, बिहार आणि मद्रास प्रांतांमध्ये होता, परंतु ते प्रामुख्याने बंगाल, महाराष्ट्र आणि पंजाबमध्ये कार्यरत होते कारण हे प्रदेश राष्ट्राच्या इतर भागांपेक्षा राजकीयदृष्ट्या अधिक सक्रिय होते.

• चाफेकर बंधू , दामोदर आणि बालकिशन यांनी 1897 मध्ये पूना येथे युरोपियन व्यक्तीची पहिली राजकीय हत्या केली होती . त्यांचे लक्ष्य प्लेग कमिशनचे अध्यक्ष मिस्टर रँड होते, परंतु लेफ्टनंट आयर्स्ट यांना चुकून गोळी लागली.
• 1907 मध्ये, पारशी क्रांतिकारक मॅडम भिकाजी कामा यांनी स्टुटगार्ट काँग्रेसमध्ये (दुसऱ्या आंतरराष्ट्रीय) भारताचा ध्वज फडकवला.
• 1908 मध्ये, खुदीराम बोस आणि प्रफुल्ल चाकी यांनी मुझफ्फरपूरचे लोकप्रिय नसलेले न्यायाधीश किंग्सफोर्ड यांच्या गाडीवर बॉम्ब फेकले . खुदीराम, कन्हैयालाल दत्त आणि सत्येंद्रनाथ बोस यांना फाशी देण्यात आली (अलीपूर प्रकरण). 
• 1909 मध्ये, एम एल धिंग्रा यांनी लंडनमधील भारत कार्यालयाचे राजकीय सल्लागार कर्नल विल्यम कर्झन व्हायली यांची गोळ्या झाडून हत्या केली .
• 1912 मध्ये रासबिहारी बोस आणि सचिंद्रनाथ सन्याल यांनी लॉर्ड हार्डिंग यांच्यावर दिल्ली येथे बॉम्ब फेकले (दिल्ली षड्यंत्र प्रकरण).
• ऑक्टोबर 1924 मध्ये कानपूर येथे भारताच्या सर्व भागातील क्रांतिकारकांची बैठक बोलावण्यात आली .
• या बैठकीला सचिंद्रनाथ सन्याल, जोगेशचंद्र चॅटर्जी आणि रामप्रसाद बिस्मिल सारखे जुने क्रांतिकारी नेते आणि भगतसिंग, शिव वर्मा, सुखदेव, भगवती चरण वोहरा आणि चंद्रशेखर आझाद यांसारखे काही तरुण क्रांतिकारक उपस्थित होते.
• त्यांनी हिंदुस्थान सोशालिस्ट रिपब्लिक असोसिएशन/ आर्मी ( HSRA ) ची स्थापना केली.

त्यांची तीन उद्दिष्टे होती: 

1. अहिंसेच्या गांधीवादी चळवळीच्या निरर्थकतेविरुद्ध लोकांमध्ये चेतना जागृत करणे.
2. पूर्ण स्वातंत्र्य मिळविण्यासाठी प्रत्यक्ष कृती आणि क्रांती करणे.
3. युनायटेड स्टेट्स ऑफ इंडियाचे संघराज्य रचनेवर प्रजासत्ताक स्थापन करणे.

• त्यांनी ९ ऑगस्ट १९२५ रोजी सहारनपूर-लखनौ रेल्वे मार्गावर काकोरी जाणाऱ्या रेल्वेवर डकैती केली.
• कट रचणाऱ्यांना नंतर अटक करून फाशी देण्यात आली (राम प्रसाद बिस्मिल, अशफाकुल्ला, रोशन लाल आणि राजेंद्र लाहिरी).
• १७ डिसेंबर १९२८ रोजी भगतसिंग यांनी आपल्या सहकाऱ्यांसह साँडर्स (लाहोरचे सहाय्यक एस पी, ज्यांनी लाला लजपत राय यांच्यावर लाठीचार्ज करण्याचे आदेश दिले होते) यांची गोळ्या झाडून हत्या केली.
• त्यानंतर भगतसिंग आणि बटुकेश्वर दत्त यांनी ८ एप्रिल 1929 रोजी सेंट्रल असेंब्लीमध्ये बॉम्ब फेकले.
• अशा प्रकारे, त्यांना, राजगुरू आणि सुखदेव यांना मार्च 23, 1931 रोजी लाहोर तुरुंगात (लाहोर कट प्रकरण) फाशी देण्यात आली आणि त्यांच्या मृतदेहावर फिरोजपूरमधील हुसैनीवाला येथे अंत्यसंस्कार करण्यात आले.
• 1929 मध्ये तुरुंगातील भीषण परिस्थितीच्या निषेधार्थ 63 दिवसांच्या उपोषणानंतर लाहोर तुरुंगात जतीन दास यांचा मृत्यू झाला.
• मेरठ षडयंत्र खटला 1929 मध्ये सुरू झाला आणि ब्रिटिश सार्वभौम विरुद्ध कट रचल्याचा आरोप असलेल्या 31 जवळच्या कम्युनिस्टांविरुद्ध चार वर्षे चालू राहिला. 
• बंगालचे क्रांतिकारक सूर्य सेन यांनी बंगालमध्ये भारतीय रिपब्लिक आर्मीची स्थापना केली.
• 1930 मध्ये त्यांनी चितगाव शस्त्रागारावरील हल्ल्याचा मास्टरमाइंड केला होता.
• 1933 मध्ये त्यांना फाशी देण्यात आली.
•  1931 मध्ये चंद्रशेखर आझाद यांनी अलाहाबाद (प्रयागराज) येथील अल्फ्रेड पार्कमध्ये स्वत:वर गोळी झाडली.

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठी अँप MPSC Mahapack

Sharing is caring!