Table of Contents
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प हे भारतातील मध्य प्रदेश राज्यातील होशंगाबाद जिल्ह्यात आहे. हे अंदाजे 1427 चौरस किलोमीटर क्षेत्र व्यापते, ज्यामुळे ते भारतातील सर्वात मोठ्या व्याघ्र प्रकल्पांपैकी एक बनले आहे. राखीव डोंगरांच्या सातपुडा रांगेत आहे, ज्यामुळे त्याचे नाव आहे.
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पाची स्थापना 1981 मध्ये झाली आणि पचमढी बायोस्फीअर रिझर्व्हचा एक भाग आहे. बफर झोन असलेले हे भारतातील पहिले व्याघ्र प्रकल्प आहे. वाघ, बिबट्या, भारतीय बायसन, भारतीय जंगली कुत्रा, अस्वल आणि हरीण आणि काळवीटांच्या अनेक प्रजातींसह विविध प्रकारच्या वन्यप्राण्यांचे निवासस्थान आहे.
2018 मध्ये झालेल्या शेवटच्या गणनेनुसार, सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पात अंदाजे 47 वाघ होते. गेल्या काही वर्षांत वाघांच्या संख्येत सातत्याने वाढ होत असलेल्या संवर्धनाच्या प्रयत्नांमध्ये हे अभयारण्य यशस्वी झाले आहे. वाघांव्यतिरिक्त, राखीव भागात बिबट्यांची संख्याही जास्त आहे.
| Title | Link | Link |
| MPSC परीक्षा 2024 – अभ्यास योजना | MPSC Exam 2024 – Study Plan | अँप लिंक | वेब लिंक |
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पाची स्थलाकृति
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प भारताच्या मध्य प्रदेशातील होशंगाबाद जिल्ह्यातील सातपुडा पर्वतरांगात आहे. उंच-उंचीचे पर्वत, खोल दऱ्या, अरुंद घाटे आणि विस्तीर्ण पठारांसह राखीव भूभाग वैविध्यपूर्ण आहे. भूभाग खडकाळ आणि खडकाळ आहे, काही भागात उंच उतार आणि उंच कडा आहेत. साग, साल, बांबू आणि इतर प्रजातींचे मिश्रण असलेले मुख्यतः पानझडीचे जंगल राखीव भागातील वनस्पती आहे.
देनवा, तवा, सोनभद्रा आणि खोब्रार नद्यांसह अनेक नद्या आणि नाले सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पातून वाहतात. हे जलमार्ग मासे, कासव आणि मगरींसह विविध प्रकारच्या जलचरांसाठी निवासस्थान प्रदान करतात. राखीव परिसरात असलेले तवा जलाशय हे नौकाविहार आणि मासेमारीसाठी एक लोकप्रिय ठिकाण आहे.
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पातील वनस्पती
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पामध्ये आर्द्र पानझडी जंगले, कोरडी पानझडी जंगले, बांबूची जंगले आणि गवताळ प्रदेश यांचा समावेश असलेली वैविध्यपूर्ण वनस्पती आहे. येथे त्या प्रत्येकाचे तपशीलवार वर्णन आहे.
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पातील प्राणी
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पात वाघ, बिबट्या, भारतीय बायसन, रानडुक्कर, भारतीय राक्षस गिलहरी, अस्वल आणि विविध प्रकारचे पक्षी आणि सरपटणारे प्राणी यांसह विविध प्रकारच्या प्राण्यांचे घर आहे. त्यांचे तपशीलवार वर्णन येथे आहे.
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प पर्यटन
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प हे वन्यजीव प्रेमी आणि निसर्गप्रेमींसाठी एक लोकप्रिय ठिकाण आहे. रिझर्व्हला भेट देण्यासाठी ऑक्टोबर ते जून हा सर्वोत्तम काळ आहे, कारण जुलै ते सप्टेंबर या काळात हे उद्यान पावसाळ्यात बंद असते. सर्वात जवळचे विमानतळ भोपाळमध्ये आहे, जे रिझर्व्हपासून सुमारे 210 किमी अंतरावर आहे. सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन सोहागपूर येथे आहे, जे सुमारे 20 किमी अंतरावर आहे. तिथून, टॅक्सी भाड्याने घेऊ शकता किंवा रिझर्व्हमध्ये जाण्यासाठी बस घेऊ शकता.
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पात अभ्यागतांना एका अनोख्या आणि रोमांचक अनुभवाची अपेक्षा आहे, जे जीप सफारी, बोट राइड, निसर्ग चालणे आणि कॅम्पिंग यांसारख्या विविध क्रियाकलापांची ऑफर देते. राखीव हे वैविध्यपूर्ण वन्यजीव, निसर्गरम्य सौंदर्य आणि समृद्ध सांस्कृतिक वारसा यासाठी ओळखले जाते. रिझर्व्हच्या काही प्रमुख आकर्षणांमध्ये सातपुडा पर्वतरांगा, डेनवा नदी आणि पचमढी बायोस्फीअर रिझर्व्ह यांचा समावेश होतो.
सातपुडा व्याघ्र प्रकल्पाच्या भेटीदरम्यान जवळपास अनेक पर्यटन स्थळे आहेत. यामध्ये पचमढी हिल स्टेशन, भीमबेटका रॉक शेल्टर्स, भोजपूर मंदिर आणि समृद्ध इतिहास आणि संस्कृतीसाठी ओळखले जाणारे भोपाळ शहर यांचा समावेश आहे.
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
MPSC Mahapack
