Table of Contents
स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI)
स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI): स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट, ज्याला सहसा SIPRI असे संक्षेपित केले जाते, ही स्टॉकहोम, स्वीडन येथे स्थित एक स्वतंत्र आंतरराष्ट्रीय संशोधन संस्था आहे. SIPRI चे प्राथमिक लक्ष शस्त्र नियंत्रण, निःशस्त्रीकरण आणि जागतिक शस्त्रास्त्र व्यापारावर विशेष भर देऊन शांतता, संघर्ष आणि सुरक्षितता या मुद्द्यांशी संबंधित संशोधन आणि विश्लेषणावर आहे. SIPRI ची स्थापना 1966 मध्ये झाली आणि तेव्हापासून जागतिक सुरक्षा समस्यांवरील अग्रगण्य प्राधिकरण बनले आहे.
| Title | Link | Link |
| MPSC परीक्षा 2024 – अभ्यास योजना | MPSC Exam 2024 – Study Plan | अँप लिंक | वेब लिंक |
स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI): विहंगावलोकन
| स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI) : विहंगावलोकन | |
| श्रेणी | अभ्यास साहित्य |
| उपयोगिता | MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 व सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी |
| विषय | सामान्य ज्ञान |
| लेखाचे नाव | स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI) |
| लेखातील प्रमुख मुद्दे |
|
स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI) इतिहास
1964 मध्ये, स्वीडनचे पंतप्रधान, टेज एर्लांडर यांनी, देशाच्या 150 वर्षांच्या अखंड शांततेच्या निमित्ताने शांतता संशोधन संस्था तयार करण्याचा प्रस्ताव मांडला. राजदूत अल्वा मायर्डल यांच्या नेतृत्वाखालील स्वीडिश रॉयल कमिशनने 1966 च्या अहवालात स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI) ची स्थापना करण्याची शिफारस केली. SIPRI चे ध्येय शस्त्र नियंत्रण आणि घट यावर लक्ष केंद्रित करून स्थिर शांतता आणि संघर्ष निराकरणासाठी परिस्थिती समजून घेण्यात योगदान देणे हे होते. हे उपयोजित संशोधन आयोजित करते आणि सैद्धांतिक संशोधनासह सतत देवाणघेवाण ठेवते, सक्षमता, व्यावसायिकता आणि शस्त्रास्त्र विकास, शस्त्रे हस्तांतरण, लष्करी खर्च आणि नि: शस्त्रीकरण यावरील अचूक, निष्पक्ष डेटाचे संकलन यावर जोर देते. 1 जुलै 1966 रोजी एक स्वतंत्र फाउंडेशन म्हणून स्थापित, SIPRI जागतिक शांतता आणि सुरक्षा संशोधनासाठी समर्पित आहे.
SIPRI चे मुख्यालय
स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI) स्टॉकहोम, स्वीडन येथे स्थित आहे. SIPRI ची स्थापना 1966 मध्ये झाली आणि ती संघर्ष, शस्त्रास्त्रे, शस्त्रास्त्र नियंत्रण आणि नि:शस्त्रीकरण यासंबंधी संशोधनासाठी समर्पित आहे.
SIPRI ची बीजिंगमध्येही उपस्थिती आहे. हे धोरणकर्ते, संशोधक, मीडिया आणि स्वारस्य असलेल्या लोकांना डेटा, विश्लेषण आणि शिफारसी प्रदान करते.
SIPRI चे कर्मचारी आणि प्रशासकीय मंडळ आंतरराष्ट्रीय आहेत. संस्था अतिथी संशोधक आणि इंटर्न देखील होस्ट करते जे SIPRI संशोधन कार्यक्रमांशी संबंधित समस्यांवर काम करतात.
SIPRI भारतात कुठे आहे?
SIPRI, स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट, मुख्यालय स्टॉकहोम, स्वीडन येथे आहे, सशस्त्र संघर्ष, लष्करी खर्च, शस्त्रास्त्र व्यापार, निःशस्त्रीकरण आणि शस्त्रास्त्र नियंत्रण यासारख्या विषयांवर अंतर्दृष्टी, डेटा आणि धोरण शिफारसी देण्यात माहिर आहे. शिवपुरी, भारताच्या मध्य प्रदेशातील एक शहर आणि नगरपालिका, पूर्वी सिप्री म्हणून ओळखले जात असे.
याव्यतिरिक्त, SIPRI तामिळनाडूमधील कलपक्कम येथील इंदिरा गांधी सेंटर फॉर ॲटोमिक रिसर्च (IGCAR) कॉम्प्लेक्समध्ये 500-मेगावॅट-इलेक्ट्रिक (MW(e)) प्रोटोटाइप फास्ट ब्रीडर रिॲक्टर (PFBR) बांधण्यात गुंतलेली आहे. या अणुभट्टी प्रकल्पाचा उद्देश भारताची प्लुटोनियम उत्पादन क्षमता वाढवणे आहे, संभाव्यत: लष्करी हेतूने.
स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI) उद्दिष्टे
- SIPRI (स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट) संशोधन आणि विश्लेषणाद्वारे जागतिक शांतता आणि सुरक्षिततेला प्रोत्साहन देण्यासाठी समर्पित आहे.
- SIPRI शांतता आणि सुरक्षिततेच्या विविध पैलूंवर संशोधन करते, ज्यात सशस्त्र संघर्षांची कारणे, संघर्ष निराकरणासाठी धोरणे, शस्त्र नियंत्रण आणि नि:शस्त्रीकरण यांचा समावेश आहे.
- संस्था जागतिक लष्करी खर्च, शस्त्रास्त्र उत्पादन, हस्तांतरण आणि संपादन, पारदर्शकता आणि उत्तरदायित्व वाढविण्यावर देखरेख आणि अहवाल देते.
- SIPRI धोरण निर्मात्यांना, संशोधकांना आणि जनतेला सुरक्षा समस्यांबद्दल माहिती देण्यासाठी निष्पक्ष आणि तथ्यात्मक माहिती प्रदान करते.
- SIPRI परिषदा आणि कार्यशाळांद्वारे तज्ञ, धोरणकर्ते आणि भागधारकांमध्ये संवाद आणि सहयोग सुलभ करते.
- जागतिक सुरक्षा आव्हानांना तोंड देण्यासाठी राजनयिक प्रयत्नांना पाठिंबा देऊन संस्था आंतरराष्ट्रीय मुत्सद्देगिरीमध्ये योगदान देते.
- शांततापूर्ण आंतरराष्ट्रीय संबंधांसाठी आवश्यक परिस्थितींमध्ये योगदान देणे आणि अधिक शांततापूर्ण जगासाठी माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास प्रोत्साहन देणे हे SIPRI चे मुख्य ध्येय आहे.
स्टॉकहोम आंतरराष्ट्रीय शांतता संशोधन संस्था (SIPRI) भूमिका
स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट (SIPRI) जागतिक शांतता, सुरक्षा आणि आंतरराष्ट्रीय संबंधांच्या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. त्याच्या प्रमुख भूमिकांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
संशोधन आणि विश्लेषण: SIPRI जागतिक सुरक्षा समस्यांच्या विस्तृत श्रेणीवर सखोल संशोधन आणि विश्लेषण करते, संघर्षांची कारणे, संघर्ष निराकरणासाठी धोरणे, शस्त्रास्त्र नियंत्रण, निःशस्त्रीकरण आणि संबंधित विषयांमध्ये मौल्यवान अंतर्दृष्टी योगदान देते.
डेटा संकलन आणि प्रसार: SIPRI आंतरराष्ट्रीय सुरक्षा लँडस्केपमध्ये पारदर्शकता आणि उत्तरदायित्वाला चालना देण्यासाठी, लष्करी खर्च, शस्त्रास्त्र उत्पादन, शस्त्रास्त्र हस्तांतरण आणि इतर संबंधित माहितीवर अचूक आणि अद्ययावत डेटा गोळा करते आणि प्रसारित करते.
धोरण शिफारसी: SIPRI सरकार, आंतरराष्ट्रीय संस्था आणि इतर भागधारकांना धोरणात्मक शिफारशी पुरवते, संघर्ष प्रतिबंध, शस्त्रास्त्र नियंत्रण आणि शांतता निर्माण करण्यासाठी प्रभावी धोरणांबद्दल निर्णय घेणाऱ्यांना माहिती देण्यास मदत करते.
शांतता आणि स्थिरतेला चालना देणे: SIPRI संघर्षांच्या मूळ कारणांना संबोधित करून जागतिक स्तरावर संघर्ष प्रतिबंध आणि निराकरणासाठी संधी ओळखण्यासाठी, शांतता आणि स्थिरता वाढवण्यासाठी कार्य करते.
सहाय्यक मुत्सद्देगिरी: SIPRI संशोधन आणि कौशल्य ऑफर करून, सुरक्षा आव्हानांना तोंड देण्यासाठी प्रभावी धोरणे आणि उपाय तयार करण्यात सरकार आणि संस्थांना मदत करून आंतरराष्ट्रीय राजनयिक प्रयत्नांना समर्थन देते.
माहिती संसाधन: SIPRI हे धोरणकर्ते, संशोधक आणि सामान्य लोकांसाठी एक अमूल्य संसाधन म्हणून काम करते, जे सुरक्षाविषयक बाबींवर निष्पक्ष आणि तथ्यात्मक माहिती प्रदान करते.
संवाद आणि सहयोग: संस्था परिषदा, कार्यशाळा आणि चर्चा आयोजित करते, जगभरातील तज्ञ, धोरणकर्ते आणि भागधारकांना एकत्र आणून शांतता आणि सुरक्षा समस्यांवर संवाद आणि सहयोग सुलभ करण्यासाठी.
SIPRI अहवाल 2023 काय आहे?
- SIPRI इयरबुक 2023 हे आंतरराष्ट्रीय सुरक्षा, शस्त्रे आणि तंत्रज्ञानाचे वार्षिक मूल्यांकन आहे.
- यात डेटा समाविष्ट आहे:
- लष्करी खर्च, शस्त्रास्त्र उत्पादन, शस्त्रास्त्र व्यापार, सशस्त्र संघर्ष, आण्विक सैन्य आणि बहुपक्षीय शांतता ऑपरेशन्स.
- SIPRI इयरबुक 2023 मध्ये शस्त्र नियंत्रण, शांतता आणि आंतरराष्ट्रीय सुरक्षा यांचे विश्लेषण देखील समाविष्ट आहे.
- SIPRI इयरबुक 2023 मधील काही प्रमुख निष्कर्षांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
- ऑपरेशनल अण्वस्त्रांची संख्या वाढत आहे.
- 2022 मध्ये जागतिक लष्करी खर्च $2.1 ट्रिलियनवर पोहोचला, 2021 च्या तुलनेत 0.7% वाढ.
वारहेड्सची एकूण जागतिक यादी अंदाजे 12,512 आहे, अंदाजे 9,576 वॉरहेड्स संभाव्य वापरासाठी लष्करी साठ्यामध्ये आहेत. - SIPRI इयरबुक 2023 ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटी प्रेसने प्रकाशित केले आहे.
SIPRI चे अहवाल आणि प्रकाशन
| MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS) | ||
| तारीख | वेब लिंक | अँप लिंक |
| 1 एप्रिल 2024 | इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला | इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला |
| 2 एप्रिल 2024 | विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ) | विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ) |
| 3 एप्रिल 2024 | जेट स्ट्रीम्स | जेट स्ट्रीम्स |
| 4 एप्रिल 2024 | क्रयशक्ती समानता सिद्धांत | क्रयशक्ती समानता सिद्धांत |
| 5 एप्रिल 2024 | पंचसृष्टि वर्गीकरण | पंचसृष्टि वर्गीकरण |
| 6 एप्रिल 2024 | पश्चिम घाट | पश्चिम घाट |
| 7 एप्रिल 2024 | राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग | राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग |
| 8 एप्रिल 2024 | धन विधेयक | धन विधेयक |
| 9 एप्रिल 2024 | सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ | सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ |
| 10 एप्रिल 2024 | सरकारिया आयोग | सरकारिया आयोग |
| 11 एप्रिल 2024 | भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग | भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग |
| 12 एप्रिल 2024 | द्विराष्ट्र सिद्धांत | द्विराष्ट्र सिद्धांत |
| 13 एप्रिल 2024 | किण्वन प्रक्रिया | किण्वन प्रक्रिया |
| 14 एप्रिल 2024 | पल्लव राजवंश | पल्लव राजवंश |
| 15 एप्रिल 2024 | वन संवर्धन कायदा 1980 | वन संवर्धन कायदा 1980 |
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
MPSC Mahapack
