मानवी शरीरातील सर्वात मोठे अवयव | The largest organ in the human body : पोलीस भरती 2024 अभ्यास साहित्य

मानवी शरीर ही एक जटिल आणि सूक्ष्मपणे आयोजित केलेली प्रणाली आहे ज्यामध्ये अवयव म्हणून ओळखले जाणारे अंदाजे 70 ते 80 वेगळे घटक असतात . हे अवयव एकाकी कार्य करत नाहीत; त्याऐवजी, ते विविध अवयव प्रणाली तयार करण्यासाठी अखंडपणे सहयोग करतात आणि संवाद साधतात. या प्रणाली एकत्रितपणे मानवी शरीराची सर्वसमावेशक कार्यात्मक फ्रेमवर्क बनवतात. शरीराच्या एकूण आरोग्यासाठी आणि कार्यासाठी अवयव आणि प्रणालींमध्ये उल्लेखनीय समन्वय आवश्यक आहे.

अवयव म्हणजे काय?

अवयव हे विशेष कामगारांच्या संघासारखे असते, ज्याला ऊती म्हणतात , जे सर्व विशिष्ट कार्य करतात. एखाद्या संघातील वेगवेगळ्या लोकांच्या वेगवेगळ्या भूमिका असतात त्याप्रमाणे, आपल्या शरीरात विशिष्ट कार्य करण्यासाठी हे ऊतक एकत्र काम करतात.

मानवी शरीरातील सर्वात मोठा अवयव

शरीराच्या अवयवाचे वजन आणि लांबी यावर आधारित, सर्वात मोठा बाह्य अवयव त्वचा आहे ज्याची जाडी अंदाजे 2 मिमी आहे आणि त्याचे वजन सुमारे 10895.10 ग्रॅम आहे .

मानवी शरीरातील दहा सर्वात मोठे अवयव आहेत : त्वचा, यकृत, मेंदू, फुफ्फुसे, हृदय, मूत्रपिंड, प्लीहा, स्वादुपिंड, थायरॉईड आणि सांधे.

मानवी शरीरातील सर्वात मोठ्या अवयवांबद्दल स्वारस्यपूर्ण तथ्ये जाणून घेऊया.

मानवी शरीराचा सर्वात मोठा अवयव – त्वचा

त्वचेची रचना

सरासरी वजन: 10,886 ग्रॅम

त्वचा हा आपल्या शरीरातील सर्वात मोठा अवयव आहे . शरीरातील त्वचेचे सरासरी वजन सुमारे 10,886 ग्रॅम आहे जे मानवी आकार आणि वजनानुसार बदलते. मानवी त्वचा ही वेगवेगळ्या बाह्यत्वचेच्या ऊतींनी बनलेली असते आणि ती यकृत, ग्रंथी, पोट, हृदय इत्यादी सर्व शरीराच्या आतील अवयवांचे संरक्षण करते.

कार्ये:

त्वचेद्वारे केली जाणारी काही कार्ये येथे आहेत:

1. संरक्षण: रोगजनक, अतिनील विकिरण, रसायने आणि शारीरिक दुखापतींविरूद्ध अडथळा म्हणून कार्य करते.
2. तापमान नियमन: त्वचा घाम येणे आणि रक्तवाहिन्यांच्या नियंत्रणाद्वारे शरीराचे तापमान नियंत्रित करण्यास मदत करते.
3. संवेदना: स्पर्श, दाब, तापमान आणि वेदना समजण्यासाठी रिसेप्टर्स असतात.
4. उत्सर्जन: त्वचा घामाद्वारे किरकोळ टाकाऊ पदार्थ आणि विषारी पदार्थ काढून टाकते.
5. शोषण: त्वचा लहान रेणू जसे की औषधे शोषू शकते.
6. व्हिटॅमिन डी संश्लेषण: हाडांच्या आरोग्यासाठी सूर्यप्रकाशाचे व्हिटॅमिन डीमध्ये रूपांतर करते.
7. सामाजिक आणि मानसशास्त्रीय: देखावा, स्वाभिमान आणि भावनिक अभिव्यक्ती प्रभावित करते.

मानवी शरीराचा दुसरा सर्वात मोठा अवयव – यकृत

यकृत: दुसरा सर्वात मोठा अवयव

सरासरी वजन: 1,560 ग्रॅम

यकृत हा मानवी शरीरातील दुसरा सर्वात मोठा अवयव आहे. सामान्य मानवी शरीरात त्याचे सरासरी वजन 1,560 ग्रॅम असते . यकृताला आतड्यातून पचलेले अन्न पूर्ण रक्त मिळते. हे काही पदार्थ साठवून ठेवते आणि बाकीचे रक्ताद्वारे इतर पेशींना पोहोचवते.

कार्य:

यकृताची काही कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत.

1. रक्त स्वच्छ आणि फिल्टर करते, कचरा आणि विषारी पदार्थ काढून टाकते.
2. पचनास मदत करण्यासाठी पित्त तयार करते.
3. साखरेची पातळी नियंत्रित करून ऊर्जा साठवते आणि सोडते.
4. रक्त गोठण्यासाठी आणि नवीन रक्त पेशींच्या निर्मितीसाठी प्रथिने बनवते.
5. शरीरातील रासायनिक संतुलन नियंत्रित करते.
6. औषधे आणि हानिकारक पदार्थांना डिटॉक्सिफाय करते.

मानवी शरीरातील तिसरा सर्वात मोठा अवयव – मेंदू

मेंदू: तिसरा सर्वात मोठा अवयव

सरासरी वजन: 1,263 ग्रॅम

मेंदू हा मानवी शरीरातील तिसरा सर्वात मोठा अवयव आहे. सामान्य मानवी शरीरात त्याचे सरासरी वजन 1,263 ग्रॅम असते . मेंदू शरीराच्या सर्व अवयवांच्या क्रिया नियंत्रित आणि नियंत्रित करतो. मानवी मेंदूमध्ये सुमारे 100 अब्ज पेशी आहेत ज्या संदेशासाठी चेतापेशींशी 100 ट्रिलियन मज्जातंतू कनेक्शन सक्षम करतात.

कार्य:

मेंदूची काही कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत.

1. शरीराच्या हालचाली, विचार आणि भावनांवर नियंत्रण ठेवते.
2. दृष्टी, आवाज आणि स्पर्श यासारख्या संवेदी माहितीवर प्रक्रिया करते.
3. आठवणी साठवतो आणि पुनर्प्राप्त करतो.
4. शारीरिक कार्ये व्यवस्थापित करते
5. विविध शरीर प्रणालींचे समन्वय आणि नियंत्रण.
6. शिकणे, समस्या सोडवणे आणि निर्णय घेणे सक्षम करते.
7. हार्मोन्स आणि भावनांचे नियमन करते.

फुफ्फुस

फुफ्फुस: चौथा सर्वात मोठा अवयव

सरासरी वजन: 1,090 ग्रॅम

फुफ्फुस हा चौथा सर्वात मोठा अवयव आहे . सामान्य माणसाच्या दोन्ही फुफ्फुसांचे सरासरी वजन सुमारे 1,090 ग्रॅम असते . फुफ्फुसांचे प्रमुख कार्य म्हणजे ऑक्सिजन श्वास घेणे आणि लाल रक्तपेशींमधून कार्बन डायऑक्साइड बाहेर टाकणे.

कार्ये:

फुफ्फुसाची काही महत्त्वाची कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत.

1. ऑक्सिजन इनहेल करा आणि कार्बन डायऑक्साइड बाहेर टाका.
2. हवा आणि रक्त यांच्यातील वायूंची देवाणघेवाण सुलभ करते.
3. कार्बन डायऑक्साइड पातळी नियंत्रित करून शरीराच्या आम्ल-बेस संतुलनास समर्थन देते.
4. कार्बन डाय ऑक्साईडची पातळी नियंत्रित करून शरीराचे पीएच संतुलन राखण्यास मदत करते.
5. हानीकारक कण अडकवून आणि निष्कासित करून रोगप्रतिकारक प्रणालीमध्ये भाग घेते.

हृदय

सरासरी वजन: 315 ग्रॅम (पुरुषांमध्ये); 265 (महिलांमध्ये)

हृदय हा मानवातील पाचवा सर्वात मोठा आणि महत्त्वाचा अवयव आहे जो सर्व सजीवांसाठी आवश्यक आहे. हृदयाचे प्रमुख कार्य म्हणजे रक्त पंप करणे आणि शरीरातील प्रत्येक अवयवाला पोषक तत्वांचा पुरवठा सुनिश्चित करणे.

कार्य:

हृदयाची काही मुख्य कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत.

1. शरीराच्या पेशी आणि अवयवांना ऑक्सिजन समृद्ध रक्त पंप करते.
2. शरीरातून ऑक्सिजन-खराब रक्त घेते आणि ऑक्सिजनसाठी फुफ्फुसात पाठवते.
3. पोषक द्रव्ये वितरीत करण्यासाठी आणि कचरा उत्पादने काढून टाकण्यासाठी रक्ताभिसरण राखते.
4. योग्य रक्त प्रवाह सुनिश्चित करण्यासाठी रक्तदाब नियंत्रित करते.
5. शरीराच्या एकूण ऑक्सिजन आणि पोषक तत्वांना सपोर्ट करते.
6. पंपिंग क्रिया समक्रमित करण्यासाठी हृदयाचा ठोका समन्वयित करते.

मूत्रपिंड

सरासरी वजन:

मूत्रपिंड हे दोन तांबूस -तपकिरी, बीन-आकाराचे मानवी अवयव आहेत , जे मागील बाजूस असतात. ते सुमारे 12 सेमी लांबीचे रक्त फिल्टर करतात आणि मूत्र विल्हेवाटीसाठी गर्भाशयाद्वारे मूत्राशयाशी जोडलेले असतात. मुत्र रक्तवाहिन्यांमधून रक्त आत जाते आणि मूत्रपिंडाच्या नसामधून बाहेर पडते.

कार्ये :

• मूत्रपिंड रक्तातील टाकाऊ पदार्थ आणि अतिरिक्त पदार्थ फिल्टर करतात.
• ते शरीरातील द्रव आणि इलेक्ट्रोलाइट संतुलन राखतात.
• मूत्रपिंड रक्तवाहिन्यांच्या आकुंचनावर परिणाम करून रक्तदाब नियंत्रित करतात.
• ते कमी ऑक्सिजन पातळीच्या प्रतिसादात लाल रक्तपेशींचे उत्पादन उत्तेजित करतात.
• मूत्रपिंड शरीराचे पीएच संतुलन राखण्यास मदत करतात.
• कॅल्शियम शोषण्यासाठी मूत्रपिंड व्हिटॅमिन डी सक्रिय करतात.
• मूत्रपिंड काही विशिष्ट द्रावणांमध्ये ग्लुकोज तयार करतात.

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठीचे युट्युब चॅनल

अड्डा 247 मराठी अँप

Sharing is caring!