Upanishad In Marathi – Introduction, Definition, Viewpoints of Scolars about Upnishad | उपनिषदांविषयी माहिती 

Upanishad In Marathi: The Upanishads are the highest recognized collection of various philosophies in India and are also known as Vedanta. The Upanishads are the result of years of deep contemplation by many philosophers in India, known as Rishis. Many religions and ideologies of the world were born by taking the Upanishads as a base and adapting their philosophies to their language. The total number of Upanishads is 108. In this article, we will see information about these ancient Upanishad in Marathi.

Upanishad In Marathi: Overview

Upanishads are the final texts of the Vedas. Upanishads literally means learning gained by sitting with a Guru. Get an overview of Upanishad in the table below.

Upanishad In Marathi

Upanishad In Marathi: उपनिषदे (Upanishad in Marathi) हे विविध तत्वज्ञानाचा भारतातील सर्वोच्च मान्यताप्राप्त संग्रह असून उपनिषदांना वेदांत (Vedas In Marathi) असेही म्हणतात. उपनिषदे ही भारतातील अनेक तत्त्ववेत्त्यांच्या अनेक वर्षांच्या सखोल चिंतनाचे परिणाम आहेत, ज्यांना ऋषी म्हटले जाते. उपनिषदांना आधार मानून आणि त्यांचे तत्त्वज्ञान त्यांच्या भाषेत रूपांतरित करून जगातील अनेक धर्म आणि विचारधारा जन्माला आल्या. उपलब्ध उपनिषद-ग्रंथांपैकी 10 उपनिषदे (Upanishad in Marathi) सर्वत्र स्वीकारली गेली आहेत. उपनिषदांची एकूण संख्या 108 आहे. प्रमुख उपनिषदे आहेत. आज या लेखात आपण भारतीय संस्कृतीतील प्राचीन अश्या उपनिषदांविषयी (Upanishad in Marathi) माहिती पाहणार आहे.

Defination of Upanishad In Marathi | उपनिषदाची व्याख्या

Defination of Upanishad In Marathi: वेदांच्या अखेरच्या रचनेतील ग्रंथ म्हणजे उपनिषद होय. उपनिषदांचा शब्दश: अर्थ  गुरुंजवळ बसून मिळवलेली विद्या असा होतो. उपनिषद (Upanishad in Marathi) या शब्दाचा संधिविग्रह उप=जवळ, निष=बसणे असा होतो. प्राचीन भारतीय तात्विक विचार उपनिषद साहित्यात आढळून येतात.उप या उपसर्गाचा अर्थ आहे ‘जवळ’ आणि सद याचा अर्थ आहे बसणे. गुरुंच्या जवळ परमार्थ विद्या समजून घेणे असा याचा अर्थ आहे. वैदिक साहित्यात उपनिषदे ही सर्वात शेवटी येतात म्हणून त्यांना ‘वेदान्त’ असेही म्हटले जाते.काही उपनिषदे (Upanishad in Marathi) गद्यात असून काही पद्यात आहेत.उपनिषदे तत्वज्ञान सांगतात म्हणून त्यांना ‘ब्रह्मविद्या’ असेही म्हणतात. या साहित्यात प्रामुख्याने धर्म, सृष्टी आणि आत्मा किंवा परमात्मा याविषयी चर्चा केली दिसून येते.

Maharashtra Budget 2023

Vedas and related Upanishads in Marathi | वेद आणि संबंधित उपनिषदे

Vedas and related Upanishads in Marathi: वेद आणि संबंधित उपनिषदे (Upanishad in Marathi) यासंबंधी माहिती खालील तक्त्यात देण्यात आले आहे.

Importance of Upanishads by famous Indian scholars | प्रसिद्ध भारतीय विद्वानांच्या दृष्टीने उपनिषदांचे महत्व

Importance of Upanishads by famous Indian scholars: प्रसिद्ध भारतीय विद्वानांच्या दृष्टीने उपनिषदांचे (Upanishad in Marathi) महत्व खालीलप्रमाणे आहे.

• स्वामी विवेकानंद – ‘जेव्हा मी उपनिषद वाचतो तेव्हा माझे अश्रू वाहू लागतात. हे ज्ञान किती मोठे आहे? आपल्या जीवनात उपनिषदांमध्ये अवतरलेले तेज आपल्यासाठी आत्मसात करणे आवश्यक आहे. आम्हाला शक्ती हवी आहे. सत्तेशिवाय चालणार नाही. ही शक्ती तुम्हाला कुठून मिळते? उपनिषदे ही शक्तीच्या खाणी आहेत. ते अशा शक्तीने भरलेले आहेत की ते संपूर्ण जगाला शक्ती, शौर्य आणि नवीन जीवन देऊ शकतात. उपनिषद प्रत्येक गरीब, दुर्बल, दुःखी आणि दलित प्राण्याला देश, जात, पंथ आणि समुदायाचा भेद न करता उपदेश करते – उठा, आपल्या पायावर उभे राहा आणि बेड्या तोडून टाका. शारीरिक स्वातंत्र्य, मानसिक स्वातंत्र्य, आध्यात्मिक स्वातंत्र्य – हा उपनिषदांचा मुख्य मंत्र आहे.’
• कविवर्य रवींद्रनाथ टागोर – ‘डोळ्यांनी संपन्न व्यक्ती पाहील की भारताचे दैवी ज्ञान संपूर्ण पृथ्वीचा धर्म बनू लागले आहे. सकाळच्या सूर्याच्या अरुणिम किरणांनी पूर्व दिशा उजळून निघाली आहे. पण जेव्हा तो सूर्य दुपारच्या वेळी आकाशात प्रकट होईल, त्या वेळी संपूर्ण पृथ्वी त्याच्या प्रकाशाने प्रकाशित होईल.’
• डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन – ‘जो कोणी मूळ संस्कृतमधील उपनिषदांचे वाचन करतो, तो मानवी आत्म्याचे आणि अंतिम सत्याचे रहस्य आणि पवित्र नाते प्रकट करणार्‍या त्यांच्या अनेक उच्चारांच्या परमानंद, काव्य आणि मजबूत संमोहनाने मंत्रमुग्ध होतो आणि त्यात प्रवाहित होतो. असे वाटते.’
• संत विनोवा भावे – ‘उपनिषदांचा महिमा अनेकांनी गायला आहे. हिमालयासारखा पर्वत नाही आणि उपनिषदासारखा ग्रंथ नाही, पण उपनिषद हा सामान्य ग्रंथ नाही, ते तत्त्वज्ञान आहे. ते तत्त्वज्ञान शब्दांत लिहिण्याचा प्रयत्न झाला असला, तरी शब्दांची पावले ठणठणीत आहेत. केवळ निष्ठेची चिन्हे उभी राहिली आहेत. त्या निष्ठेच्या शब्दांच्या साहाय्याने हृदय भरून अनुभवले तरच उपनिषद कळू शकतात. माझ्या आयुष्यात ‘गीता’ने ‘आई’ची जागा घेतली आहे. ती जागा त्याच्या मालकीची आहे. पण मला माहीत आहे की उपनिषदे माझ्या आईचीही आहेत. त्याच भक्तिभावाने माझे उपनिषदांचे चिंतन, निदिध्यासन गेली बत्तीस वर्षे चालू आहे.
• गोविंदबल्लभ – ‘उपनिषद हे शाश्वत तात्विक ज्ञानाचे मूळ स्त्रोत आहेत. ते केवळ अत्यंत प्रखर बुद्धिमत्तेचेच परिणाम नाहीत तर प्राचीन ऋषींच्या अनुभवांचे फळ आहेत.’

भारतीय ऋषीमुनींनी सांगितलेल्या सर्व तत्त्वज्ञानांमध्ये, वैदिक मंत्रांमध्ये असलेले ज्ञान प्रकट झाले आहे. हे केवळ सांख्य आणि वेदांत (उपनिषद) मध्येच नाही तर जैन आणि बौद्ध तत्वज्ञानात देखील दिसून येते. उपनिषदांचा भारतीय संस्कृतीशी अतूट संबंध आहे. त्यांचा अभ्यास केल्याने आपल्याला भारतीय संस्कृतीच्या आध्यात्मिक स्वरूपाचे खरे ज्ञान मिळते.

Socio-Religious Movements In India

Name of 108 Upnishad in Marathi | 108 उपनिषदांची नावे

Name of 108 Upnishad in Marathi: 108 उपनिषदांची (Upanishad in Marathi) नावे खालीलप्रमाणे आहे.

1. ईशावास्योपनिषद
2. केनोपनिषद
3. कठोपनिषद
4. प्रश्नोपनिषद
5. मुंडकोपनिषद
6. माण्डूक्योपनिषद
7. तैत्तिरीय उपनिषद
8. ऐतरेय उपनिषद
9. छान्दोग्य उपनिषद
10. बृहदारण्यक उपनिषद
11. ब्रह्म उपनिषद
12. कैवल्य उपनिषद
13. जाबाल उपनिषद
14. श्वेताश्वतर उपनिषद
15. हंस उपनिषद
16. आरुणेय उपनिषद
17. गर्भ उपनिषद
18. नारायण उपनिषद
19. परमहंस उपनिषद
20. अमृत-बिन्दु उपनिषद
21. अमृत-नाद उपनिषद
22. अथर्व-शिर उपनिषद
23. अथर्व-शिख उपनिषद
24. मैत्रायणि उपनिषद
25. कौषीताकि उपनिषद
26. बृहज्जाबाल उपनिषद
27. नृसिंहतापनी उपनिषद
28. कालाग्निरुद्र उपनिषद
29. मैत्रेयि उपनिषद
30. सुबाल उपनिषद
31. क्षुरिक उपनिषद
32. मान्त्रिक उपनिषद
33. सर्व-सार उपनिषद
34. निरालम्ब उपनिषद
35. शुक-रहस्य उपनिषद
36. वज्र-सूचि उपनिषद
37. तेजो-बिन्दु उपनिषद
38. नाद-बिन्दु उपनिषद
39. ध्यानबिन्दु उपनिषद
40. ब्रह्मविद्या उपनिषद
41. योगतत्त्व उपनिषद
42. आत्मबोध उपनिषद
43. परिव्रात् (नारदपरिव्राजक) उपनिषद
44. त्रि-षिखि उपनिषद
45. सीता उपनिषद
46. योगचूडामणि उपनिषद
47. निर्वाण उपनिषद
48. मण्डलब्राह्मण उपनिषद
49. दक्षिणामूर्ति उपनिषद
50. शरभ उपनिषद
51. स्कन्द (त्रिपाड्विभूटि) उपनिषद
52. महानारायण उपनिषद
53. अद्वयतारक उपनिषद
54. रामरहस्य उपनिषद
55. रामतापणि उपनिषद
56. वासुदेव उपनिषद
57. मुद्गल उपनिषद
58. शाण्डिल्य उपनिषद
59. पैंगल उपनिषद
60. भिक्षुक उपनिषद
61. महत् उपनिषद
62. शारीरक उपनिषद
63. योगशिखा उपनिषद
64. तुरीयातीत उपनिषद
65. संन्यास उपनिषद
66. परमहंस-परिव्राजक उपनिषद
67. अक्षमालिक उपनिषद
68. अव्यक्त उपनिषद
69. एकाक्षर उपनिषद
70. अन्नपूर्ण उपनिषद
71. सूर्य उपनिषद
72. अक्षि उपनिषद
73. अध्यात्मा उपनिषद
74. कुण्डिक उपनिषद
75. सावित्रि उपनिषद
76. आत्मा उपनिषद
77. पाशुपत उपनिषद
78. परब्रह्म उपनिषद
79. अवधूत उपनिषद
80. त्रिपुरातपनि उपनिषद
81. देवि उपनिषद
82. त्रिपुर उपनिषद
83. कठरुद्र उपनिषद
84. भावन उपनिषद
85. रुद्र-हृदय उपनिषद
86. योग-कुण्डलिनि उपनिषद
87. भस्म उपनिषद
88. रुद्राक्ष उपनिषद
89. गणपति उपनिषद
90. दर्शन उपनिषद
91. तारसार उपनिषद
92. महावाक्य उपनिषद
93. पञ्च-ब्रह्म उपनिषद
94. प्राणाग्नि-होत्र उपनिषद
95. गोपाल-तपणि उपनिषद
96. कृष्ण उपनिषद
97. याज्ञवल्क्य उपनिषद
98. वराह उपनिषद
99. शात्यायनि उपनिषद
100. हयग्रीव उपनिषद
101. दत्तात्रेय उपनिषद
102. गारुड उपनिषद
103. कलि-सण्टारण उपनिषद
104. जाबाल(सामवेद) उपनिषद
105. सौभाग्य उपनिषद
106. सरस्वती-रहस्य उपनिषद
107. बह्वृच उपनिषद
108. मुक्तिक उपनिषद

What is difference between veda and upanishad? | वेद आणि उपनिशादांमध्ये काय फरक आहे?

वेद (Upanishad in Marathi) आणि उपनिषदांमधील मुख्य फरक असा आहे की वेद हे धार्मिक प्रथा, परंपरा आणि तात्विक विचारांबद्दल माहितीचे रक्षण करण्यासाठी लिहिले गेले होते, तर उपनिषद हे स्त्री आणि पुरुषांचे तात्विक विचार आहेत जे प्रामुख्याने आध्यात्मिक ज्ञानावर लक्ष केंद्रित करतात.

Note: महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळवा.

MAHARASHTRA STUDY MATERIAL

Also See

YouTube channel- Adda247 Marathi

Adda247 मराठी App | Add247Marathi Telegram group

Sharing is caring!