Table of Contents
जीवनसत्त्वे आणि खनिजे
मानवी शरीराला चांगल्या प्रकारे कार्य करण्यासाठी जीवनसत्त्वे आणि खनिजांच्या विस्तृत श्रेणीची आवश्यकता असते. रोग प्रतिकारशक्ती वाढवण्यापासून हाडांच्या आरोग्यास समर्थन देण्यापर्यंत आणि ऊर्जा उत्पादनाला चालना देण्यापर्यंत विविध शारीरिक प्रक्रियांमध्ये हे आवश्यक पोषक घटक महत्त्वाची भूमिका बजावतात. या लेखात, जीवनसत्त्वे आणि खनिजांची यादी: वैज्ञानिक नावे, स्त्रोत इत्यादींबद्दल तपशीलवार माहिती दिली आहे.जीवनसत्त्वे आणि खनिजांच्या कमतरतेमुळे होणारे आजार हे मानवी शरीरात आवश्यक अमाइनची दीर्घकालीन कमतरता असते. कर्बोदकांमधे, प्रथिने आणि चरबीच्या तुलनेत, शरीराला योग्यरित्या कार्य करण्यासाठी या पोषक तत्वांची अत्यंत कमी प्रमाणात आवश्यकता असते. तरीही जीवनसत्त्वे आणि खनिजे खूप कमी किंवा जास्त प्रमाणात खाणे शारीरिकदृष्ट्या हानिकारक असू शकते. जीवनसत्त्वे आणि खनिजांच्या कमतरतेमुळे बेरीबेरी, गोइटर, बेरी-बेरी, पेलाग्रा आणि बरेच काही यांसारखे विकार होऊ शकतात. सर्व वयोगटातील लोक व्हिटॅमिनच्या कमतरतेमुळे प्रभावित होतात, जे वारंवार जस्त, लोह आणि आयोडीन सारख्या खनिजांच्या कमतरतेने होतात. सर्व जीवनसत्त्वे आणि खनिजांच्या कमतरतेमुळे होणारे आजार आणि ते कसे बरे करावे हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.
जीवनसत्त्वे आणि खनिजे : विहंगावलोकन
खालील तक्त्यात जीवनसत्त्वे आणि खनिजे या विषयी विहंगावलोकन दिले आहे.
| जीवनसत्त्वे आणि खनिजे : विहंगावलोकन |
|
| श्रेणी | अभ्यास साहित्य |
| उपयोगिता | पोलीस भरती 2024 |
| विषय | सामान्य विज्ञान |
| टॉपिकचे नाव | जीवनसत्त्वे आणि खनिजे |
| लेखातील प्रमुख मुद्दे |
|
जीवनसत्त्वांची यादी
खनिजांची यादी
जीवनसत्त्वे आणि खनिजांच्या कमतरतेचे रोग काय आहेत?
विशेषत: अविकसित देशांमध्ये व्हिटॅमिनची कमतरता ही जगभरातील समस्या आहे. जीवनसत्त्वे आणि खनिजांच्या कमतरतेचे आजार सामान्यतः वैद्यकीयदृष्ट्या गंभीर असल्याशिवाय लक्षात येत नाहीत, परंतु थोडीशी कमतरता देखील घातक परिणाम होऊ शकते.
जीवनसत्त्वे A, B, C, D इत्यादी अक्षरांनी दर्शविली जातात. त्यापैकी काही उप-समूहांमध्ये वर्गीकृत आहेत, जसे की B1, B2, B6, B12, आणि असेच. जेव्हा जीवनसत्वाची कमतरता असते तेव्हा प्राथमिक कमतरता उद्भवते, परंतु जेव्हा एखाद्या समस्येमुळे जीवनसत्व शोषणाची कमतरता असते तेव्हा दुय्यम कमतरता उद्भवते. एखाद्या व्यक्तीला खाण्यासाठी पुरेसे अन्न मिळत असेल, परंतु आहारात विशिष्ट पोषक तत्वांचा अभाव असू शकतो. जर हे दीर्घकाळापर्यंत होत असेल तर, व्यक्तीमध्ये कमतरता निर्माण होऊ शकते.
जीवनसत्त्वे म्हणजे काय?
जीवनसत्त्वे आणि खनिजे हे रसायनांचे एक विस्तृत संच आहेत जे शरीरात विस्तृत कार्ये करतात. जीवनसत्त्वे ही रासायनिक संयुगे आहेत जी आपल्या आहारात कमी प्रमाणात आवश्यक असतात परंतु कमतरता असल्यास काही आजारांना प्रवृत्त करतात. बहुतेक जीवनसत्त्वे आपल्या शरीरात संश्लेषित केली जाऊ शकत नाहीत, परंतु वनस्पती जवळजवळ सर्व संश्लेषित करू शकतात, ज्यामुळे ते महत्त्वपूर्ण अन्न घटक बनतात.
चरबी विद्रव्य जीवनसत्त्वे
जीवनसत्त्वे A, D, E, आणि K ही फॅट विरघळणारी जीवनसत्त्वे उदाहरणे आहेत. या वर्गात जीवनसत्त्वे असतात जी चरबी आणि तेलांमध्ये विरघळतात परंतु पाण्यात अघुलनशील असतात. ते यकृत आणि ऍडिपोज टिश्यूमध्ये ठेवले जातात.
पाण्यात विरघळणारे जीवनसत्त्वे
ब गटातील जीवनसत्त्वे आणि व्हिटॅमिन सी हे पाण्यात विरघळणारे आहेत, त्यांचे एकत्र वर्गीकरण केले जाते. पाण्यात विरघळणारे जीवनसत्त्वे नियमितपणे सेवन करणे आवश्यक आहे कारण ते मूत्रात काढून टाकले जातात आणि आपल्या शरीरात साठवले जाऊ शकत नाहीत (व्हिटॅमिन बी 12 साठी बचत करा).
जीवनसत्त्वांची कमतरता रोगांची नावे
व्हिटॅमिनची कमतरता विशेषतः लहान मुलांमध्ये आणि लहान मुलांमध्ये सामान्य आहे. विशेषत: गरोदर आणि स्तनपान करणाऱ्या महिलांना या रसायनांना तुलनेने जास्त मागणी असते आणि त्यांच्या अनुपस्थितीमुळे ते असुरक्षित असतात. त्यापैकी संसर्गजन्य रोग, मृत्युदर, अशक्तपणा, गर्भधारणेदरम्यान किंवा बाळंतपणादरम्यान मृत्यू आणि मानसिक आणि शारीरिक विकास बिघडलेला आहे. व्हिटॅमिनच्या कमतरतेचा परिणाम त्यांच्या चयापचयातील भूमिकांमुळे होतो. सर्व चरबी विरघळणारे जीवनसत्त्वे आणि पाण्यात विरघळणारे जीवनसत्त्वे यांच्या कमतरतेशी संबंधित रोगांची खाली चर्चा केली आहे.
खनिजे म्हणजे काय?
मिनरला हे अजैविक पोषक आहेत जे आरोग्य आणि कल्याण राखण्यात महत्त्वाचा भाग देतात. कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, पोटॅशियम आणि सोडियम या मॅक्रो घटकांप्रमाणे तांबे, आयोडीन, लोह, मँगनीज, सेलेनियम आणि जस्त हे घटकांपैकी आहेत. इतर खनिजे, जसे की सेलेनियम, कोबाल्ट आणि मॉलिब्डेनम, देखील शरीराला आवश्यक असतात. हे घटक मानवी शरीरात उद्देश पूर्ण करण्यासाठी ओळखले जातात.
मॅक्रोमिनरल्स
मॅक्रोमिनरल्स हे खनिजे आहेत ज्यांचा वापर तुलनेने मोठ्या प्रमाणात केला पाहिजे. परिणामी, त्यांना महत्त्वपूर्ण खनिजे म्हणून देखील ओळखले जाते.
सोडियम, कॅल्शियम, क्लोराईड, मॅग्नेशियम, पोटॅशियम, फॉस्फरस आणि सल्फर ही मॅक्रोमिनरलची उदाहरणे आहेत.
सूक्ष्म खनिजे
ही खनिजे, ज्यांना बहुतेक वेळा ट्रेस खनिजे म्हणून ओळखले जाते, ट्रेस प्रमाणात आवश्यक असते. परिणामी, ते कधीकधी गौण खनिजे म्हणून ओळखले जातात. लोह, तांबे, आयोडीन, जस्त, मँगनीज, फ्लोराईड आणि कोबाल्ट ही ट्रेस खनिजांची उदाहरणे आहेत.
जीवनसत्त्वे आणि खनिजांच्या कमतरतेमुळे रोगांचे प्रतिबंध
- बहुतेक लोकांना त्यांच्या आहारातून पुरेशा प्रमाणात जीवनसत्त्वे मिळतात.
- काही प्रकारचे व्हिटॅमिनच्या कमतरतेमुळे होणारा अशक्तपणा एक संतुलित आहार घेतल्याने टाळता येऊ शकतो ज्यामध्ये विविध पदार्थांचा समावेश होतो.
- जर तुमच्यात व्हिटॅमिन B12 ची कमतरता असेल, तर तुम्ही तुमच्या आहारात B12 समृद्ध पदार्थांचा समावेश करून रोग टाळू शकता.
- व्हिटॅमिन बी-12-समृद्ध पदार्थांमध्ये समाविष्ट आहे- मांस, यकृत, चिकन, मासे, अंडी, न्याहारी अन्नधान्य आणि इतर मजबूत जेवण, दही, दूध आणि चीज.
- ब्रोकोली, पालक, शतावरी आणि लिमा बीन्समध्ये फोलेटचे प्रमाण जास्त असते.
- खरबूज, संत्री, लिंबू, केळी, स्ट्रॉबेरी आणि केळी हे पर्याय आहेत.
- ब्रेड, तृणधान्ये, पास्ता आणि तांदूळ ही समृद्ध धान्य उत्पादनांची उदाहरणे आहेत.
- शेंगदाणे, यकृत, मूत्रपिंड, यीस्ट आणि मशरूम पौष्टिक मूल्यांनी समृद्ध आहेत.
- किण्वन आणि अंकुरणे या दोन्हीमुळे अन्नातील पौष्टिक सामग्री टिकून राहते आणि वाढते.
- बहुतेक प्रौढांना खालील दैनंदिन आहारातील जीवनसत्त्वे आवश्यक असतात – 2.4 मायक्रोग्राम (mcg) जीवनसत्व B-12 आणि 400 मायक्रोग्राम (mcg) फॉलिक ऍसिड किंवा फॉलिएट.
- परंतु गर्भवती किंवा स्तनपान करणाऱ्या महिलांना प्रत्येक जीवनसत्त्वाची जास्त गरज भासू शकते.
जास्त वेळ शिजवलेले आणि कमी शिजलेले अन्न पौष्टिक मूल्य गमावते. - कापलेल्या भाज्या आणि फळे जास्त काळ ठेवल्याने त्यांचे पौष्टिक मूल्य कमी होते.
- हे टाळून, आपण कमतरता विकार टाळू शकता.
पोलीस भरती 2024 : अभ्यास साहित्य योजना
| विषय | वेब लिंक | अँप लिंक |
|
आधुनिक भारताचा व महाराष्ट्राचा इतिहास |
|
|
| भारतीय राज्यघटना |
|
|
| भारतीय अर्थव्यवस्था |
|
|
| सामान्य विज्ञान |
|
|
| भारताचा व महाराष्ट्राचा भूगोल |
|
|
|
अंकगणित व बौद्धिक क्षमता चाचणी |
|
|
| मराठी व्याकरण |
|
|
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
