Table of Contents
जागतिक आरोग्य संघटना (WHO)
एकापेक्षा जास्त देशांतील सदस्य राष्ट्रांचा समावेश असलेली संघटना ही आंतरराष्ट्रीय संघटना म्हणून ओळखली जाते. ते युतीसाठी उत्प्रेरक म्हणून काम करतात आणि ही युती त्याच्या सदस्य राष्ट्रांमध्ये तयार केली जाते. ते त्यांच्या सदस्य राष्ट्रांच्या कल्याणाचे समर्थन करतात. या संस्था त्यांच्या सदस्य देशांमध्ये शांतता राखण्यासाठी आणि विकसनशील देशांना निधी देऊन त्यांच्या विकासात मदत करण्यासाठी तयार केल्या जातात. महाराष्ट्रातील सर्व प्रकारच्या स्पर्धा परीक्षांच्या दृशितीने हा घटक फार महत्वाचा आहे. जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) हा घटक सामान्य जागरुकता (जनरल अवेअरनेस) मध्ये येतो. आज आपण जागतिक आरोग्य संघटने (WHO) बद्दल या लेखांमध्ये माहिती बघणार आहोत.
| जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) | |
| श्रेणी | अभ्यास साहित्य |
| उपयोगिता | WRD भरती व सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी उपयुक्त |
| विषय | सामान्य जागरुकता (जनरल अवेअरनेस) |
| लेखाचे नाव | जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) |
| स्थापना | 7 एप्रिल 1948 |
| सध्याचे महासंचालक | टेड्रोस अ‍ॅधानम |
जागतिक आरोग्य संघटनेबद्दल थोडक्यात माहिती
जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) ही आंतरराष्ट्रीय सार्वजनिक आरोग्याच्या क्षेत्रात सुसंवादाचे कार्य करणारी संयुक्त राष्ट्रांची एक विशेष संस्था आहे. 7 एप्रिल 1948 रोजी स्थापन झालेली आणि जिनेव्हा, स्वित्झर्लंड येथे मुख्यालय असलेली ही संस्था आरोग्य संस्था, संयुक्त राष्ट्रांची उपकंपनी म्हणून काम करत आहे.
WHO च्या व्यापक आदेशात सार्वभौमिक आरोग्य सल्ला, सार्वजनिक आरोग्याच्या जोखमीवर देखरेख, आरोग्य आपत्कालीन प्रतिक्रियांचे समन्वय, मानवी आरोग्य प्रसार यांचा समावेश आहे. WHO ने सार्वजनिक आरोग्यासाठी केलेल्या अनेक कामांमध्ये प्रमुख भूमिका बजावली आहे, विशेषत: रोग निर्मूलन, पोलिओचे निर्मूलन आणि इबोला लसीचा विकास. त्याच्या सद्य प्राधान्यांमध्ये संसर्गजन्य रोगांचा समावेश आहे, विशेषत: एचआयव्ही / एड्स, इबोला, मलेरिया आणि क्षयरोग.
194 सदस्य देशांच्या प्रतिनिधींनी बनलेला World Health Assembly (WHA) एजन्सीची सर्वोच्च निर्णय घेणारी संस्था म्हणून काम करते. 34 आरोग्य तज्ञ कार्यकारी मंडळाची निवड आणि सल्ला देते. WHA अधिवेशन महासंचालक निवडणे, ध्येय, प्राधान्यक्रम, बजेट आणि क्रियाकलाप मंजूर करण्यास जबाबदार असतो. विद्यमान महासंचालक टेड्रोस अ‍ॅधानम, माजी आरोग्यमंत्री आणि इथिओपियाचे परराष्ट्रमंत्री यांनी 1 जुलै 2017 रोजी पाच वर्षांचा कार्यकाळ सुरू केला. जागतिक आरोग्य संघटनेने 16 ऑगस्ट 2022 पासून दुसऱ्या टर्मसाठी WHO चे महासंचालक म्हणून टेड्रोस अ‍ॅधानम गेब्रेयसस यांची पुन्हा नियुक्ती केली आहे. जिनिव्हा येथील 75 व्या जागतिक आरोग्य संमेलनादरम्यान त्यांची पुन्हा निवड झाली आहे.
जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) – इतिहास
आंतरराष्ट्रीय संघटना 1945 च्या संयुक्त राष्ट्रांच्या परिषदेदरम्यान, चीनच्या प्रतिनिधी स्झमिंग स्झे यांनी नॉर्वे ब्राझीलच्या प्रतिनिधींना नवीन संयुक्त राष्ट्रांच्या संयुक्त विद्यमाने आंतरराष्ट्रीय आरोग्य संस्था तयार करण्याचे काम दिले. या विषयावर ठराव मंजूर करण्यात अपयशी ठरल्यानंतर परिषदेचे सरचिटणीस अल्जर हिस यांनी अशी संघटना स्थापन करण्याच्या घोषणेचा वापर करण्याची शिफारस केली. स्झे आणि इतर प्रतिनिधींनी आरोग्याविषयी आंतरराष्ट्रीय परिषद बोलाविण्याची घोषणा केली. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या घटनेवर संयुक्त राष्ट्रांच्या सर्व 51 देशांनी आणि इतर 10 देशांनी 22 जुलै 1946 रोजी स्वाक्षरी केली. अशाप्रकारे ही संयुक्त राष्ट्रांची पहिली विशेष संस्था बनली. त्याची स्थापना 7 एप्रिल 1948 रोजी पहिल्या जागतिक आरोग्य दिनावर औपचारिकपणे झाली.
जागतिक आरोग्य संघटनेचे महासंचालक
महासंचालकांसाठी उमेदवार सदस्य राष्ट्रांद्वारे प्रस्तावित केले जाऊ शकतात, त्यानंतर कार्यकारी मंडळाने नामांकित केले आणि जागतिक आरोग्य सभेने नियुक्त करते.
महासंचालकाचा कार्यकाळ पाच वर्षांचा असतो. त्यांची पुन्हा नियुक्ती केली जाऊ शकते, जसे की मार्कोलिनो गोम्स कॅन्डाऊ ज्यांनी सलग चार टर्म सेवा केली. WHA ची बैठक झाल्यावर साधारणपणे महासंचालकाची नियुक्ती केली जाते.
विद्यमान महासंचालक टेड्रोस अ‍ॅधानम, माजी आरोग्यमंत्री आणि इथिओपियाचे परराष्ट्रमंत्री यांनी 1 जुलै 2017 रोजी पाच वर्षांचा कार्यकाळ सुरू केला.
आत्तापर्यंत झालेल्या WHO च्या महासंचालकांची यादी खालील प्रमाणे आहे.
| क्र. | फोटो | नाव आणि राष्ट्रीयत्व | कार्यकाळ |
|---|---|---|---|
| 1 |  |
 ब्रॉक चिशोल्म |
1948–1953 |
| 2 |  |
 मार्कोलिनो गोम्स कॅन्डाऊ |
1953-1973 |
| 3 |  |
 हाफदान टी. महलर |
1973-1988 |
| 4 |  |
 हिरोशी नाकाजीमा |
1988-1998 |
| 5 |  |
 ग्रो हार्लेम ब्रुंडलँड |
1998-2004 |
| 6 |  |
 ली जोंग-वूक |
2004-2006 |
| 7 |  |
 अँडर्स नॉर्डस्ट्रॉम |
2006-2007 |
| 8 |  |
 मार्गारेट चॅन |
2007-2017 |
| 9 |  |
 टेड्रोस अधानोम |
2017 – आत्तापर्यंत |
जागतिक आरोग्य संघटनेचा परिचालन इतिहास
WHO च्या काही वर्ष व त्यांच्या ठळक बाबी खाली कालानुक्रमे दिलेल्या आहे.
- 1947: डब्ल्यूएचओ ने टेलेक्स द्वारे महामारीविषयक माहिती सेवा स्थापन केली.
- 1950: बीसीजी लसीचा वापर करून मोठ्या प्रमाणावर क्षयरोगाची लसीकरण मोहीम सुरू आहे.
- 1955: मलेरिया निर्मूलन कार्यक्रम सुरू करण्यात आला, जरी उद्दिष्टांमध्ये नंतर सुधारणा करण्यात आली. (बहुतांश भागात, कार्यक्रम उद्दिष्टे निर्मूलनाऐवजी नियंत्रण बनली.)
- 1958: युएसएसआरचे आरोग्य उपमंत्री विक्टर झदानोव्ह यांनी जागतिक आरोग्य सभेला चेचक निर्मूलनासाठी जागतिक पुढाकार घेण्याचे आवाहन केले, परिणामी याविषयीचा ठराव संमत करण्यात आला.
- 1965: मधुमेह मेलीटसवरील पहिला अहवाल आणि कर्करोगावरील संशोधन संस्थेची निर्मिती.
- 1966: डब्ल्यूएचओने आपले मुख्यालय पॅलेस ऑफ नेशन्समधील एरियाना विंगमधून जिनेव्हामध्ये अन्यत्र नव्याने बांधलेल्या मुख्यालयात हलवले.
- 1967: डब्ल्यूएचओने प्रयत्नांना दरवर्षी 2.4 दशलक्ष डॉलर्सचे योगदान देऊन जागतिक स्तब्धता निर्मूलन मोहीम तीव्र केली आणि एक नवीन रोग पाळत ठेवण्याची पद्धत स्वीकारली, एका वेळी 2 दशलक्ष लोक दरवर्षी चेचकाने मरत होते. डब्ल्यूएचओ टीमला सुरुवातीला ज्या समस्येचा सामना करावा लागला तो म्हणजे चेचक प्रकरणांचा अपुरा अहवाल. डब्ल्यूएचओने सल्लागारांचे नेटवर्क स्थापन केले ज्यांनी देशांना पाळत ठेवणे आणि प्रतिबंधात्मक उपक्रम उभारण्यात मदत केली. डब्ल्यूएचओने 1972 मध्ये युगोस्लाव्हियामध्ये शेवटचा युरोपियन उद्रेक रोखण्यास मदत केली.
- 1974: लसीकरणावर विस्तारित कार्यक्रम आणि Onchocerciasis चा नियंत्रण कार्यक्रम सुरू करण्यात आला, अन्न आणि कृषी संघटना (FAO), संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP), आणि जागतिक बँक यांच्यात एक महत्त्वपूर्ण भागीदारी.
- 1975: WHO ने उष्णकटिबंधीय रोगांमधील संशोधन आणि प्रशिक्षणासाठी विशेष कार्यक्रम (TDR) लाँच केला. युनिसेफ, UNDP आणि जागतिक बँकेच्या सह-प्रायोजकत्वाने, WHA च्या 1974 च्या विनंतीला प्रतिसाद म्हणून त्याची स्थापना करण्यात आली. उष्णकटिबंधीय रोगांचे सुधारित नियंत्रण विकसित करण्याच्या गहन प्रयत्नांसाठी. टीडीआरची उद्दिष्टे, सर्वप्रथम, उष्णकटिबंधीय रोगांचे निदान, उपचार आणि नियंत्रण यासाठी आंतरराष्ट्रीय संशोधनाचे समर्थन आणि समन्वय करणे; आणि, दुसरे म्हणजे, स्थानिक देशांमध्ये संशोधन क्षमता मजबूत करणे.
- 1976: WHA ने अपंगत्व प्रतिबंध आणि पुनर्वसन यावर एक ठराव आणला.
- 1977 आणि 1978: अत्यावश्यक औषधांची पहिली यादी तयार केली गेली आणि एक वर्षानंतर “सर्वांसाठी आरोग्य” हे महत्वाकांक्षी ध्येय घोषित करण्यात आले.
- 1986: WHO ने HIV/AIDS वर आपला जागतिक कार्यक्रम सुरू केला.
- 1988: ग्लोबल पोलिओ निर्मूलन पुढाकाराची स्थापना झाली.
- 1995: WHO ने Dracunculiasis Eradication (Guinea worm disease निर्मूलन; ICCDE) च्या प्रमाणीकरणासाठी एक स्वतंत्र आंतरराष्ट्रीय आयोग स्थापन केला.
- 1998: डब्ल्यूएचओच्या महासंचालकांनी बाल अस्तित्वाचे महत्व यावर प्रकाश टाकला, बालमृत्यू कमी केले, आयुर्मान वाढवले आणि डब्ल्यूएचओच्या स्थापनेच्या पन्नासाव्या वर्धापनदिनानिमित्त चेचक आणि पोलिओ सारख्या “स्कॉर्ज” चे दर कमी केले. तथापि, त्यांनी हे मान्य केले की मातृ आरोग्याला मदत करण्यासाठी आणखी बरेच काही करावे लागेल.
- 2000: संयुक्त राष्ट्र संघाच्या सहस्राब्दी विकास ध्येयांच्या निर्मितीसह स्टॉप टीबी भागीदारी तयार केली गेली.
- 2001: गोवर उपक्रम स्थापन करण्यात आला, आणि 2007 पर्यंत या आजाराने जागतिक मृत्यू 68% कमी करण्याचे श्रेय दिले गेले.
- 2002: उपलब्ध संसाधनांमध्ये सुधारणा करण्यासाठी एड्स, क्षयरोग आणि मलेरियाशी लढण्यासाठी जागतिक निधी तयार करण्यात आला.
- 2006: संस्थेने झिम्बाब्वेसाठी जगातील पहिल्या अधिकृत एचआयव्ही/एड्स टूलकिटला मान्यता दिली, ज्याने जागतिक प्रतिबंध, उपचार आणि एड्स साथीच्या आजाराशी लढण्याच्या योजनेला आधार दिला.
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
