ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଶା ର ସ୍ଥପତି ଭାବରେ ପରିଚିତ ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ରାଜନେତା, ରାଜ୍ୟସ୍ତରୀୟ ତଥା ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ଥିଲେ। 21 ନଭେମ୍ବର 1899 ରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିବା ଏବଂ 2 ଜାନୁଆରୀ 1987 ରେ ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିବା ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ନେତା ତଥା ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରମୁଖ ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ। ସେ 1946 ରୁ 1950 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏବଂ ପୁନର୍ବାର 1956 ରୁ 1961 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୂର୍ବ ଭାରତର ଏକ ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଚମତ୍କାର ରାଜନୈତିକ କ୍ୟାରିଅରରେ ମହତାବ ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଥିଲେ। ,ଉତ୍କଳ କେଶରୀ “ଯାହା” ଉତ୍କଳର ସିଂହ “କୁ ଅନୁବାଦ କରେ |ସ୍ୱାଧୀନତା ନୈତିକ
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ପରିଚୟ
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ (21 ନଭେମ୍ବର 1899 – 2 ଜାନୁୟାରୀ 1987) ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ନେତା ଥିଲେ, ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ଜଣେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ବ୍ୟକ୍ତି ତଥା 1946 ରୁ 1950 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ 1956 ରୁ 1961 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲେ। ସୋବ୍ରିକେଟ୍ “ଉତ୍କଳ କେଶରୀ” | ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ନେତା, ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ଜଣେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବ୍ୟକ୍ତି ତଥା ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ। 21 ନଭେମ୍ବର 1899 ରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ମହତାବ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜନୈତିକ ଦୃଶ୍ୟପଟ୍ଟ ଗଠନ ତଥା ଲୋକଙ୍କ କାରଣକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧଟି ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ଜୀବନ, ସଫଳତା ଏବଂ ଅବଦାନ ବିଷୟରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରି ତାଙ୍କର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଯାତ୍ରା ତଥା ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ଉପରେ ତାଙ୍କର ଚିରସ୍ଥାୟୀ ପ୍ରଭାବକୁ ଆଲୋକିତ କରିଛି।
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଓଡ଼ିଶାର ଭଦ୍ରକ ଜିଲ୍ଲାର ଆଗରପଡାଠାରେ ୨୧ ନଭେମ୍ବର, ୧୮୯୯ରେ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ କୃଷ୍ଣ ଚରଣ ମହତାବ ଓ ମାତାଙ୍କ ନାମ ତୋହଫା ଦେବୀ ଥିଲା । ଭଦ୍ରକ ହାଇସ୍କୁଲରୁ ମାଟ୍ରିକ ପଢ଼ା ପରେ ସେ କଟକର ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରେ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେଠାରୁ ସେ ୧୯୨୧ରେ ପାଠପଢ଼ା ଛାଡ଼ି ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଭାଗନେଇଥିଲେ ।
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଜୀବନ
1924-25ରେ ହରେକୃଷ୍ଣ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଜା ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରି କାରାବରଣ କରିଥିଲେ । 1924-1928 ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ସେ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ବୋର୍ଡର ଚେୟାରମ୍ୟାନ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । 1924 ମସିହାରେ ସେ ତତ୍କାଳୀନ ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶର ସଭ୍ୟ ରୂପେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।1930-31ରେ ବାଲେଶ୍ୱରର ଇଞ୍ଚୁଡ଼ିଠାରେ ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଓ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ପରିଚାଳନା କରି ଦୁଇ ଥର କାରାବରଣ କରିିଥିଲେ । 1936 ମସିହାରେ ନିଖିଳ ଭାରତ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କମିଟିର ସଭ୍ୟ ମନୋନୀତ ହୋଇ 1946 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅବସ୍ଥାପିତ ଥିଲେ । 1937ରେ ସେ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ କଂଗ୍ରେସରେ ସଭାପତି ଭାବେ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ । 1938ରେ ସେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ସମିତିର ସଭ୍ୟରୂପେ ମନୋନୀତ ହୋଇଥିଲେ । 1946 ରୁ 1950 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓ ପୂନର୍ବାର 1956 ରୁ 1961ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । 1950 ରୁ 1952 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ କେନ୍ଦ୍ର ଶିଳ୍ପ, ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ଯୋଗାଣ ମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । 1955-56 ରେ ସେ ବମ୍ବେ ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳ ହେବାର ସୌଭାଗ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିଲେ । 1962 ରେ ସେ ଅପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦୀ ଭାବେ ଲୋକ ସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । 1967, 1971 ଓ 1974 ମସିହାରେ ସେ ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ଗଡ଼ଜାତ ମିଶ୍ରଣ, ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ନୂଆ ରାଜଧାନୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଓଡ଼ିଶା ଟେକ୍ସଟାଇଲ ମିଲ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, କଟକ ଆକାଶବାଣୀ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ବାରବାଟୀ ଷ୍ଟାଡିୟମ ନିର୍ମାଣ ଓ ହୀରାକୁଦ ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ରହିଥିଲା । ଓଡ଼ିଶା ଅଲମ୍ପିକ ଆସୋସିଏସନର ସେ ଥିଲେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଭାପତି । 1923 ମସିହାରେ ସେ ସାପ୍ତହିକ ଖବରକାଗଜ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ, ଯାହା ଏବେ ଦୈନିକ ପ୍ରକାଶ ପାଉଛି ।ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ସାହିତ୍ୟ ପତ୍ରିକା ଝଙ୍କାରର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ “ବିଷୁବ ମିଳନ” ଆୟୋଜନ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ପ୍ରଗତି ପଥରେ ନେଇଛି ।
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ରଚନାବଳୀ
ଜଣେ ରାଜନେତା ଭାବରେ ତାଙ୍କର ଭୂମିକା ବାହାରେ ମହତାବ ଜଣେ ସମ୍ମାନିତ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ତଥା ଲେଖକ ଥିଲେ। ସେ ରାଜନୀତି, ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ଇତିହାସ ଭଳି ବିଷୟ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ଅନେକ ପୁସ୍ତକ ଏବଂ ପ୍ରବନ୍ଧ ଲେଖିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଲେଖାଗୁଡ଼ିକରେ ଭାରତୀୟ ସମାଜ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଗଭୀର ବୁଝାମଣା ଏବଂ ଏକ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ତଥା ଅନ୍ତର୍ଭୂକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ତାଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥିଲା। ମହତାବ ମଧ୍ୟ ଓଡିଆ ଭାଷା, ସାହିତ୍ୟ ଏବଂ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରଚାରରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ସେ ଓଡ଼ିଶାର ଅନନ୍ୟ ସାଂସ୍କୃତିକ ଐତିହ୍ୟର ସଂରକ୍ଷଣ ତଥା ପ୍ରଚାର କରିବାରେ ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ବିଶ୍ୱାସ କରିଥିଲେ। ମହତାବଙ୍କ ଉଦ୍ୟମ କେବଳ ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗର୍ବର ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି କରିନଥିଲା ବରଂ ରାଜ୍ୟର ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିଚୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥିଲା।ସେ ନୂତନ ଧର୍ମ, ଟାଉଟର, ଅବ୍ୟାପାର, ପ୍ରତିଭା-୧୯୪୬, ତୃତୀୟ ପର୍ବ ପରି ବିଭିନ୍ନ ଉପନ୍ୟାସ ଲେଖିଥିଲେ | ସେ ମଧ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ କବିତା ଚାରି ଚକ୍ଷୁ, ପଲାସୀ ଅବସାନେ, ଶେଷ ଅଶୃ, ନନ୍ଦିକା, ଲଳିତା, ରାଜାରାଣୀ, ଛାୟାପତର ଯାତ୍ରୀ ଲେଖିଥିଲେ ଏବଂ ସେ ମଧ୍ୟ କିଛି କାହାଣୀ ସ୍ୱର୍ଗରେ ଏମର୍ଜେନ୍ସୀ, ବିଷ୍ଣୁପୁରର ଭିତିରିକଥା, ଗଣେଶଙ୍କ ପାଠପଢ଼ା ଲେଖିଥିଲେ | ତାଙ୍କର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ହେଉଛି ସାଧନାର ପଥେ |
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ପୁରସ୍କାର ଓ ସମ୍ମାନ
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଓ ସଂଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀର ସଭାପତି ଭାବେ ଅନେକ ଥର ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ଆନ୍ଧ୍ର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ସମ୍ମାନଜନକ ଡକ୍ଟରେଟ ଉପାଧି ଦିଆଯାଇଥିଲା, ତାହା ସହିତ ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଡି.ଲିଟ. ଓ ଆଇନରେ ସାଗର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଡକ୍ଟଟେରେଟ ଉପାଧି ମିଳିଥିଲା । ତାଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର, 1983 ଉପାଧି ମିଳିଥିଲା । ଭାରତରେ ରାଜ୍ୟଗୁଡିକର ଭାଷା ପୁନର୍ଗଠନରେ ମହତାବଙ୍କ ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା। ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିର ସଭାପତି ଭାବରେ ସେ ଓଡିଆକୁ ଏକ ପୃଥକ ଭାଷା ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା ଏବଂ ଓଡ଼ିଶା ପାଇଁ ଏକ ପୃଥକ ରାଜ୍ୟ ଗଠନ ପାଇଁ ନିରନ୍ତର ସଂଗ୍ରାମ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଅକ୍ଲାନ୍ତ ଉଦ୍ୟମ 1936 ମସିହାରେ ଏକ ଅଲଗା ରାଜ୍ୟ ଭାବରେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାରେ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା।
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ସମ୍ପୃକ୍ତି
ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ଚାଲିଥିବା ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଉତ୍ସାହରୁ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ବ୍ରିଟିଶ ଉପନିବେଶ ଶାସନ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ସେ ମହତାବ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଅଣ-ସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗ ଦେଇ ଓଡ଼ିଶାର ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ନେତା ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇଥିଲେ। ଏହି ସଂଗ୍ରାମରେ ତାଙ୍କର ଯୋଗଦାନ ଅନେକ ଗିରଫ ଏବଂ କାରାଗାରରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଲଢ଼ିବା କୁ ତାଙ୍କର ସଂକଳ୍ପକୁ ଆହୁରି ବଢ଼ାଇ ଦେଇଥିଲା।ଡାକ୍ତର ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ତାଙ୍କ ରାଜନୈତିକ ସଫଳତାଠାରୁ ବହୁ ଦୂରରେ। ଜନସେବା, ସମାନତା ଆଦର୍ଶ ଏବଂ ସାମାଜିକ-ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂସ୍କାର ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ତାଙ୍କୁ ଅଶେଷ ସମ୍ମାନ ଏବଂ ପ୍ରଶଂସା ଅର୍ଜନ କରିଥିଲା | ସେ ମହିଳା ଅଧିକାରର ଜଣେ ଦୃଢ଼ ଓକିଲ ଥିଲେ ଏବଂ ମହିଳା ଶିକ୍ଷା ତଥା ସଶକ୍ତିକରଣରେ ସେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ମହାପ୍ରୟାଣ
ଜଣେ ଦୂରଦୃଷ୍ଟିସମ୍ପନ୍ନ ନେତା, ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ତଥା ରାଜ୍ୟପାଳ ଭାବରେ ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ଅବଦାନ ଓଡ଼ିଶା ଇତିହାସରେ ଏକ ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ଛାପ ଛାଡିଛି। ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ, ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଅଦମ୍ୟ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ରାଜ୍ୟକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ି ପାଇଁ ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଭବିଷ୍ୟତ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥିଲା। ତାଙ୍କର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ନେତା ତଥା ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଇବାରେ ଲାଗିଛନ୍ତି, ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ସମାଜ ଗଠନରେ ନିଷ୍ଠା ଏବଂ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଶାସନର ଶକ୍ତି ଆମକୁ ମନେ ପକାଇ ଦେଇଛନ୍ତି |2 ଜାନୁୟାରୀ 1987 ରେ, ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା କର୍ମୀ ତଥା ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ‘ଉତ୍କଳ କେଶରୀ’ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ 87 ବର୍ଷ ବୟସରେ ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଛି।
