ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਨੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਚੌਥੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਸਤੰਬਰ 1534 ਨੂੰ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ 2 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਬਿਕਰਮੀ ਸੰਵਤ ਵਿੱਚ ਚੂਨਾ ਮੰਡੀ, ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਸੋਢੀ ਖੱਤਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਆਪ ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਮ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਸੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ, ਪਿਆਰ, ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਲਾਲਚ (ਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ) ਦੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪੂਰਨ ਸ਼ਰਧਾ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ, ਸਿੱਖ ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਚਾਰ ਪਉੜੀਆਂ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਅੱਜ ਵੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਉ ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਅਸੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਣ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੀਏ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ – ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ (1469-1539)
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ(ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ) ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾ ਸ੍ਰੀ ਹਰੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦਇਆ ਕੌਰ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ 1552 ਵਿੱਚ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਤਾਂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਵੀ ਨਵੀਂ ਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ। 1553 ਵਿੱਚ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਪੁੱਤਰੀ ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਹੋਏ ਸਨ ਬਾਬਾ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਚੰਦ, ਬਾਬਾ ਸ਼੍ਰੀ ਮਹਾਦੇਵ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਗੁਰੂਆਂ ਵਾਂਗ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਅਟੁੱਟ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਮ ਰੱਖਿਆ। “ਦਾਸ ਜਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸੇਵਕ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ, ਚੌਥੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੇ ਅਟੁੱਟ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1 ਸਤੰਬਰ 1574 ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਗੁਰਗੱਦੀ ਤੇ ਬੈਠੇ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ, ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਸੀ।
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਡਿਊਟੀਆਂ ਨਿਭਾਈਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿਖੇ “ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰੋਵਰ” ਨਾਮਕ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਕਰਵਾਈ ਸੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹੁਤ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਮੁੱਲ ਸੇਵਾ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਹੋਣਾ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਰਾਮ ਦਾਸ 40 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 1574 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਬਣੇ ਅਤੇ 7 ਸਾਲ ਇਸ ਗੱਦੀ ਤੇ ਰਹੇ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਕਰਵਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਆਪਣੇ ਜਵਾਈ ਭਾਈ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਜਾਂ ਭਾਈ ਰਾਮਾ ਜੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਦੋਵੇਂ ਸਮਰਪਿਤ ਸੇਵਾਦਾਰ ਸਨ। ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿ ਕੋਈ ਟਕਰਾਅ ਨਾ ਹੋਵੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਾਮਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥੜ੍ਹਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਵੇਰੇ ਬੈਠ ਸਕਣ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ। ਜਿਸ ਨੇ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਉਸ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲੇਗਾ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਹ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਲੱਗ ਗਏ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਵਧੀਆ ਦਿੱਖ ਵਾਲੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾਏ। ਜਦੋਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਆਇਨਾ ਕਰਨ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰੇਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਤੇਰਾ ਥੜ੍ਹਾ ਸਿੱਧਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਬਣਾਉ। ਭਾਈ ਰਾਮਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਮੇਰੀ ਤਸੱਲੀ ਲਈ ਵਧੀਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਭਾਈ ਰਾਮਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਥੜ੍ਹਾ ਢਾਹਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਭਾਈ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਭਾਈ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਅਗਲੇ ਗੁਰੂ ਹੋਣਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਫਿਰ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਨੂੰ ਅਗਲਾ ਗੁਰੂ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੋਗ ਸਨ, ਬਲਕਿ ਦੂਜੇ ਗੁਰੂਆਂ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਧੀਰਜ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਲਾਟ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਗੱਦੀ ਦੇ ਸੱਚੇ ਵਾਰਸ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ 1574 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਬਣੇ।
ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ (1504-1552) – ਦੂਜੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਰਾਮਦਾਸਪੁਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਇਕ ਨਵੇਂ ਨਗਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਬਾਰੇ ਸਥਾਨਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਗਏ ਸਨ। ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਹੁਣ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨਾਲ ਰਾਮਦਾਸਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਕਰਕੇ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਵਧਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆਏ।
ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਵਪਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਕੇ ਵਧਿਆ। ਭਾਈ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸੰਤੋਖਸਰ ਸਰੋਵਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਕੇਵਲ ਸ਼ਾਂਤ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਭਾਗ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸੰਪੂਰਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਭੱਲਾ ਜੀ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ।
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ – ਤੀਜੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਜੀ (1479-1574)
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਲਾਵਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ (ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ)
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਸਿੱਖ ਵਿਆਹ ਦੀ ਰਸਮ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ “ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜੀਵਨ ਵੱਲ ਕਿਰਿਆ”, ਜੋ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਰਸਮ ਚਾਰ ਪਉੜੀਆਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਜੋੜਾ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਲਾਵਾਂ ਦੀ ਹਰ ਪਉੜੀ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 1909 ਦੇ ਅਨੰਦ ਮੈਰਿਜ ਐਕਟ ਦੇ ਪਾਸ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇੱਕ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਕੇਵਲ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਚੱਕਰ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਚੱਕਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋੜੇ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।. ਤੀਜੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਇਸ ਜੋੜੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਜੱਸ ਗਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚੌਥਾ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਜੋੜੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ (1656-64) – ਅੱਠਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਬਾਬਾ ਸ਼੍ਰੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਬਿਰਧ ਪੁੱਤਰ, ਬਾਬਾ ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਨਿਆਸੀ ਬਣਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਲੰਬੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਕਿਉਂ ਰੱਖੀ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ; “ਆਪਣੇ ਵਰਗੇ ਪਵਿੱਤਰ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਪੂੰਝਣ ਲਈ” ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਨਿਮਰਤਾ ਦਾ ਇਹ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ।
ਇਹ ਉਹ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰਸੇ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹੋਰ ਕੀ ਬਚਿਆ ਹੈ ਜੋ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀ ਚੰਗਿਆਈ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ ਨੇ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾ ਲਿਆ।
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ – ਪੰਜਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਜੀ (1563-1606)
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਮਨੁੱਖਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂਆਂ ਵਾਂਗ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਹਰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰਤਾ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰ ਜਾਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਖੁੱਲੇ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਕਰਮ ਹੀ ਹਨ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਿਰਲੇਪ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨਾਲ ਅਗਿਆਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਧਰਮ ਕਹਿਣਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਹੈ। ਬੇਅੰਤ, ਨਿਰਾਕਾਰ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਧਰਮ-ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸਿੱਖੋ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਜਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਸਭ ਤੋਂ ਘਟੀਆ ਘਟੀਆ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ। ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲੋਂ ਤੋੜਨਾ ਹੈ, ਇਹ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਧਰਮ ਹੈ। ਸੰਨਿਆਸੀ ਬਣ ਕੇ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕੇਵਲ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀਆਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਜਰ ਨਾਲ ਹੀ ਦੇਖਦਾ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਸਭ ਬਰਾਬਰ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਕੋਈ ਭੇਦ ਭਾਦ ਨਹੀ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦੁਰ ਜੀ – ਨੌਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਜੀ (1621-75)
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਮਸੰਦ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਮਸੰਦ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਜਾਂ ਮਸੰਦ, ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰਕ ਆਗੂ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਮੰਜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਮਸੰਦ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਮੰਜੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ। ਮਸੰਦ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਆਗੂ ਸਨ ਜੋ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਦੂਰ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਗੱਲਬਾਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਇਮਾਰਤ ਲਈ ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਭੇਟਾਂ ਭੇਜੀਆਂ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤੌਰ ਤੇ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਦੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇਸਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਲਈ ਬਦਨਾਮ ਹੋ ਗਈ। ਮਸੰਦ ਸ਼ਬਦ ਫ਼ਾਰਸੀ ਮਸਨਾਦ ਤੋਂ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਤਖਤ ਜਾਂ ਬੈਠਣ ਲਈ ਗੱਦੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਇਸ ਨੇ ਮੰਜੀ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਬੈਠ ਕੇ ਇੱਕ ਗੱਦੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਦੇ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਅਕਬਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜਾਹਿਰ ਕੀਤੀ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਜਦੋਂ ਵੀ ਲਾਹੌਰ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ। ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਅਕਬਰ ਅਫਗਾਨਾਂ ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਅਕਬਰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਉਪਦੇਸ਼ ਸੁਣਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਿਆ।
ਅਕਬਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਪਰਖਣਾ ਚਾਹਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਦੇ ਮੋਹਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਥਾਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅਰਜਨ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਲੈਣ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਮੋਹਰਾਂ ਵੰਡਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਜੀ ਨੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਕੀਤਾ। ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸੰਤ ਸਨ। ਅਕਬਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੰਗਰ ਲਈ ਕੁਝ ਜਮੀਨ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀ। ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣ ਕੇ ਅਕਬਰ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਜੀਵਤ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸਰੂਪ ਦੇਖਿਆ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਜੋਤੀ-ਜੋਤਿ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਜਦੋ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਦੀ ਦਾ ਉੱਤਰਧਿਕਾਰੀ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਨਾ ਚੁਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ। ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਲੱਗਿਆ। ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਰਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਗਲਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਗੁਰਗੱਦੀ ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਬਣਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ 1 ਸਤੰਬਰ 1581 ਨੂੰ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿਖੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ 2023
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ: ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗੁਰਪੁਰਬ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਬੜੀ ਧੂਮਧਾਮ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਇਕੱਠ ਨੇ ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ‘ਸਾਰੋ’ ਵਿੱਚ ਪਵਿੱਤਰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ।
ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਪਾਵਨ ਅਸਥਾਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਰਾਏ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨੂੰ ਦੁਰਲੱਭ ਕਲਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਜਲੌ’ ਸ਼ੋਅ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਇਜ਼ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।
Enroll Yourself: Punjab Da Mahapack Online Live Classes
