ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਰਤ, ਇੱਕ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜੀਡੀਪੀ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀਆਂ ਬਾਰਿਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਅਨਿਯਮਿਤ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੀਂਹ ਦੀ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜੋਖਮਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਇਕਸਾਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਾਂਗੇ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਿੱਚਾਈ ਭਾਰਤੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਿੱਚਾਈ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਯੁਗਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਚਾਈ ਦੇ ਐਤਿਹਾਸਿਕ ਪਰਿਪੇਕਸ਼, ਇਸ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘੱਟਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ।

1. ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਅਤੇ ਸਿੱਚਾਈ ਅਮਲ: ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਚਾਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਉਲਲੇਖ ਮਹਾਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰਾਮਾਯਣ ਵਿਚ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਜਲੋਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ ਦਿਹਾੜੇ ਰਖੇ। ਉਹ ਕੰਢਰੀਆਂ ਅਤੇ ਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਂਢੀ ਗਈਆਂ ਨਾਲ ਸਿੱਚਾਈ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤਾ। ਕੁਝ ਵਾਡੇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਜੋ ਭੂਮਿਕਾ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇਕਟਰ ਖਾਣ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਸਤੇ ਖਾਸ ਹੰਦਾ।
2. ਮਧਿਯਕਾਲੀਨ ਯੁਗ ਅਤੇ ਕਾਲੋਨੀਅਲ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਮਧਿਯਕਾਲ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਚਾਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਬਦਲਾਅ ਆਏ। ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮ੍ਰਾਜ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਰਾਜਪੂਤ ਸਮ੍ਰਾਟਾਂ ਨੇ ਵੱਡੀ ਸਿੱਚਾਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ। ਕਾਲੋਨੀਅਲ ਸਮਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਸਿੱਚਾਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਮਹੱਤਵ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਿੰਚਾਈ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਮੌਸਮੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮੀ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਸਿੰਚਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਲਈ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮੁੱਖ ਨੁਕਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ: ਸਿੰਚਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵਧ ਰਹੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਲੋੜੀਂਦੀ ਨਮੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਸਲ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਝਾੜ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਨਾਲ, ਕਿਸਾਨ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਮੌਨਸੂਨ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ: ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਲਈ ਮੌਨਸੂਨ ਦੀ ਬਾਰਸ਼ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਾਨਸੂਨ ਅਣ-ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸੋਕੇ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਖਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਿੰਚਾਈ ਸੁੱਕੇ ਛਿੱਟਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾ ਕੇ ਅਨਿਯਮਿਤ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ: ਸਿੰਚਾਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਰਿਸ਼-ਆਧਾਰਿਤ ਫਸਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਉੱਚ-ਮੁੱਲ ਵਾਲੀਆਂ ਨਕਦੀ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ, ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਸਪਲਾਈ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ

1. ਕੂਹਾਂ ਸਿੱਚਾਈ: ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਾਵਾਦੀ ਸਿੱਚਾਈ ਸਿਸਟਮ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੂਹੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ, ਨਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੋਦਾਂ ਜਮੀਨ ਵਿੱਚ ਖੋਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਸੁਧਾਰ ਨੂੰ ਮੁਹੱਈਆ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੂਹੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪੂਰੀ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
2. ਨਹਿਰ ਸਿੱਚਾਈ: ਇਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਿੱਚਾਈ ਸਿਸਟਮ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਧੀ ਵਿੱਚ, ਨਹਿਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਾਨਾਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਾਣੀ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਬਾਲੀ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਹਿਰ ਸਿੱਚਾਈ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਸਿਖਰੇ, ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਬੋਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਂਤਰ ਨਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
3. ਦੂਸਰੇ ਸਿੱਚਾਈ ਸਿਸਟਮ: ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹੋਰ ਸਿੱਚਾਈ ਸਿਸਟਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟਰੈਕਟਰ ਵਾਲੀ ਨਹਿਰਾਂ, ਬਾਰੀਸਟਰ ਨਹਿਰਾਂ, ਸੰਤੋਲ ਨਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਬਾਰਾਮਦਾ ਨਹਿਰਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਿੱਚਾਈ ਸਿਸਟਮਾਂ ਸਿੱਚਾਈ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਹਿਸਾਬ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਚਾਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਕ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਖੜਾ-ਨੰਗਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ: ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ, ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਬਹੁ-ਮੰਤਵੀ ਨਦੀ ਘਾਟੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨਹਿਰ: ਰਾਜਸਥਾਨ ਨਹਿਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਮੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ।

ਸਰਦਾਰ ਸਰੋਵਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ: ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਨਰਮਦਾ ਨਦੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ, ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਜਲ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਮਾਂਡ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਸਰੋਵਰ ਡੈਮ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਤੁੰਗਭਦਰਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ: ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤੁੰਗਭਦਰਾ ਨਦੀ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ, ਇਹ ਦੋਵਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਉੱਦਮ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਦਾਮੋਦਰ ਵੈਲੀ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ (DVC) ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ: DVC ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਮੋਦਰ ਨਦੀ ‘ਤੇ ਕਈ ਡੈਮਾਂ ਅਤੇ ਜਲ ਭੰਡਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾਮੋਦਰ ਘਾਟੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਪਾਣੀ, ਪਣਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹ ਕੰਟਰੋਲ ਉਪਾਅ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ: ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਵਿੱਚ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਕਈ ਵੱਡੇ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਪੋਲਾਵਰਮ ਪਰਿਯੋਜਨਾ, ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ ਸਾਗਰ ਪਰਿਯੋਜਨਾ, ਅਤੇ ਦੇਵਦੁਲਾ ਲਿਫਟ ਇਰੀਗੇਸ਼ਨ ਸਕੀਮ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ: ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਗਾਰਜੁਨ ਸਾਗਰ ਡੈਮ, ਸ਼੍ਰੀਸੈਲਮ ਡੈਮ, ਅਤੇ ਤੁੰਗਭਦਰਾ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਨਹਿਰ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਆਪਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮੁੱਦੇ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪਾਣੀ ਸੰਚਿਤਾ ਅਤੇ ਬਾਂਢਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਇਸਤੇਮਾਲ: ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਚਿਤਾ ਅਤੇ ਬਾਂਢਾਂ ਦੇ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਾਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਾਂਧ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਸ ਬਾਰੇ ਅਜੇਹੇ ਪੰਨੇ ਹਨ ਜਿਨਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੇ ਪਰਚੇ ਤਾਂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਬਾਂਧਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੇ ਨਜਰੀਆ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਅਸਲੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਾਂਧਾਂ ਦੀ ਸੰਚਿਤਾ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰੀਕੀਕਰਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਇਸਤੇਮਾਲ ਦੇ ਕਾਰਣ ਸਿੱਚਾਈ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ।

1. ਟੈਕਨੀਕਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਅਭਾਵ: ਸਿੱਚਾਈ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਟੈਕਨੀਕਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਲਈ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਅਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਣ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਉਚਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਜਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕਈ ਸਿੱਚਾਈ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਸ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
2. ਪਾਣੀ ਲੂਟ: ਸਿੱਚਾਈ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੂਟ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੁੱਖ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਗੈਰ-ਮਾਨਦ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਅਨੁਪਯੋਗਿਤ ਸਿੱਚਾਈ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹ ਨਹਿਰਾਂ ਦੇ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਹਾਜਰੀ ਨੂੰ ਕਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਰਕਾਰੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਵਰਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਸਿੰਚਾਈ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਤਕਨੀਕੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੇਠਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

1. ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ: ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਵੇਂ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਿਕਾਸਾਰਥ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਿੰਚਾਈ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬੂੰਦਾਂ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ, ਨਲੀਆਂ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਪੀਜ਼ੋਇਡਲ ਨੇਟਵਰਕਸ, ਟ੍ਰਿਕਲ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ, ਦੁਬਾਰਾ ਯੂਜ਼ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸਿੰਚਾਈ, ਅਤੇ ਮੂਲਭੂਤ ਪਾਣੀ ਸੰਚਿਤਾ ਤਕਨੀਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੂਬਾਂ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਦੀ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਧਿਆਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
2. ਫਿਨਾਂਸ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ: ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਸ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਤਤੀ ਮਦਦ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਖੁਦਰਤੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਦੀ ਸੁਨੇਹਾ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਬਾਣੀ ਗਈ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਸ ਵਿੱਚ ਵਿਤਤੀ ਮਦਦ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਵਜੋਂ ਕਿਸਾ

Enroll Yourself: Punjab Da Mahapack Online Live Classes