Partition of Punjab 1947: ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਨੇ ਸੂਬੇ ਦੀ ਵੰਡ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ, ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਦੇਸ਼ ਹਨ।
ਫਿਰ ਅਦਾਲਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ‘ਤੇ ਹੱਸੇਗੀ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕੁਝ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੀ। ਪਰ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਬਾਅਦ, ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ 1935 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਐਕਟ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਲੀਗ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਗਈ।
Partition Of Punjab 1947
Before Partition of Punjab 1947: Punjab ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। 1947 ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਜਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਦੇ ਖਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾ ਲਹਿੰਦਾ ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ), ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਅਸਲ ਚ ਇਹ ਵੰਡ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਮੰਗ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ ਜਾਂ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਹਰਿਆਣਾ, ਦਿੱਲੀ, ਹਰਿਆਣਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਆਦਿ ਰਾਜ ਆਉਦੇਂ ਹਨ। ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਲਹਿੰਦਾ ਜਾਂ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ, ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ (ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ।) ਆਉਦੇ ਹਨ।
Before Partition Of Punjab 1947 Creation Of Punjab’s name
Partition of Punjab 1947: ਪੰਜਾਬ ਸ਼ਬਦ ਪੰਜ ਅਤੇ ਆਬ ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਤਰਤੀਬ ਮਤਲਬ ਹੈ 5 ਅਤੇ ਪਾਣੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 5 ਦਰਿਆ ਵਗਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਚਿਨਾਬ ਆਦਿ ਇਹ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਦਰਿਆ ਹਨ।
Causes Of Partition of Punjab 1947
Partition of Punjab 1947: ਦੂਜੀ ਐਗਲੋਂ-ਸਿੱਖ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 21 ਫਰਵਰੀ 1849 ਨੂੰ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਰਾਇਆ।ਜਿਸ ਲੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਤੌਪਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ। ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜੀ ਨੇ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1849 ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ। ਜਦਕਿ ਬੰਗਾਲ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਾਮਾਤਰ ਤੈਰ ਤੇ ਸੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਸੀ।
ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਅਤੇ ਸੂਝਬਾਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਬੋਰਡ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ। ਬੋਰਡ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਸਰ ਹੈਨਰੀ ਲਾਰੈਂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿਖੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਜੌਹਨ ਲਾਰੈਂਸ ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਗ੍ਰੇਨਵਿਲ ਮੈਂਸਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਹੈਨਰੀ ਲਾਰੈਂਸ ਦੇ “YOUNG MAN” ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਮੰਨੇ-ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਨਵੇਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਬੋਰਡ ਨੂੰ 1853 ਵਿੱਚ ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਰ ਹੈਨਰੀ ਨੂੰ ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ ਏਜੰਸੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਖਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਫੋਰਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਰੈਜੀਮੈਂਟਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੀਂਦ, ਪਟਿਆਲਾ, ਨਾਭਾ ਅਤੇ ਕਪੂਰਥਲਾ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ‘ਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਮੁਖੀਆਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ। 1858 ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਫੌਜ ਅਤੇ ਫੌਜੀਕਰਨ ਪੁਲਿਸ ਲਈ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 70,000-80,000 ਵਾਧੂ ਆਦਮੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਵੰਡ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਮੂਹਿਕ ਪਰਵਾਸ ਹੋਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਾਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋਏ।
Administrative Reforms
Partition of Punjab 1947: ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਐਕਟ 1919 ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੋਂਟੈਗੂ-ਚੈਲਮਸਫੋਰਡ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵੰਸ਼ਵਾਦ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਕੁਝ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਸਕੀਮ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੁਝ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਮੰਤਰੀ ਸਰ ਸ਼ੇਖ ਅਬਦੁਲ ਕਾਦਿਰ, ਸਰ ਸ਼ਹਾਬ-ਉਦ-ਦੀਨ ਵਿਰਕ ਅਤੇ ਲਾਲਾ ਹਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਲਾਲ ਸਨ। 1919 ਐਕਟ ਅਧੀਨ ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ 1921 ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 93 ਮੈਂਬਰ ਸਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤਰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਚੁਣੇ ਜਾਣੇ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਸਨ।
Government of India Act 1935 ਨੇ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਥਾਂ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸੂਬਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਸਨੇ 175 ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਾਲੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸਰਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਅਸੈਂਬਲੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਰ ਸਿਕੰਦਰ ਹਯਾਤ ਖਾਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਯੂਨੀਅਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 1937 ਵਿਚ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ। ਸਰ ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ 1942 ਵਿਚ ਮਲਿਕ ਖਿਜ਼ਰ ਹਯਾਤ ਟਿਵਾਣਾ ਨੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜੋ 1947 ਵਿਚ ਵੰਡ ਤਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੀ ਮਿਆਦ ਪੰਜ ਸਾਲ ਸੀ, ਪਰ ਅਸੈਂਬਲੀ ਲਗਭਗ ਅੱਠ ਸਾਲ ਚਲਦੀ ਰਹੀ। ਸਾਲ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਆਖਰੀ ਬੈਠਕ 19 ਮਾਰਚ 1945 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ
Before The Partition Of Punjab British Government
Partition of Punjab 1947: ਦਿੱਲੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ 1858 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਮੁਗਲ ਵੰਸ਼ਕ ਦਾ ਆਖਰੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੋਣ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ 1857 ਦੇ ਵਿਦਰੋਹ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਗਈ। 1858 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ (Victoria) ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਪੱਤਰ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਬਾਕੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਸਿੱਧਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਰ ਜੌਹਨ ਲਾਰੈਂਸ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਕਮਿਸ਼ਨਰ, ਨੂੰ 1 ਜਨਵਰੀ 1859 ਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਲੈਫ਼ਟੀਨੈਂਟ-ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1866 ਵਿੱਚ, ਜੁਡੀਸ਼ੀਅਲ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੀ ਥਾਂ ਇੱਕ ਚੀਫ਼ ਕੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 29 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 5 ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਮੂਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 43 ਰਿਆਸਤਾਂ ਸਨ। ਹਰੇਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਅਤੇ ਸੱਤ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਰੇਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਇੱਕ ਡਿਪਟੀ-ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ, ਜੋ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹਰ ਇੱਕ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਇੱਕ ਨਾਇਬ (ਡਿਪਟੀ) ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
1885 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 60 ਲੱਖ ਏਕੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੰਜਰ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਸਿੰਜਾਈ ਯੋਗ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਇੱਕ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਯੋਜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਨਹਿਰੀ ਕਲੋਨੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਸੂਬੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ, ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ ਮਾਲੀਆ ਵਧਾਉਣ, ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸਮਰਥਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਈ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਹੋਇਆ। ਬਸਤੀਵਾਦ ਨੇ 1885 ਤੋਂ 1947 ਦੇ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਹਿਰੀ ਸਿੰਜਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ 3 ਤੋਂ 14 ਮਿਲੀਅਨ ਏਕੜ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ। ਲਾਇਲਪੁਰ, ਸਰਗੋਧਾ ਅਤੇ ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਕਲੋਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਸਬੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਜਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਕਾਸ ਦੇਖੇ ਗਏ। ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਧਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਦੇਖੀ ਗਈ। ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਉਲਟ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੇਂਡੂ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਚਨਾਬ ਕਲੋਨੀ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ, ਜ਼ਮੀਨੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਲੈਂਡ ਅਲੀਨੇਸ਼ਨ ਐਕਟ, 1900 ਅਤੇ ਕਲੋਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਬਿੱਲ, 1906 ਨੇ 1907 ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਸਤੀਕਰਨ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਲੋਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾਵਾਦੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਿੰਦੂ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀਵਾਦੀ ਸੰਪਰਦਾ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਆਗੂ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਪੰਜਾਬੀ ਜਨਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਕੁੱਲ 683,149 ਲੜਾਕੂ ਸੈਨਿਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, 349,688 ਸੂਬੇ ਦੇ ਸਨ। ਮਾਰਚ 1919 ਵਿੱਚ ਰੋਲਟ ਐਕਟ ਨੂੰ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਤੋਂ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਖਤਰੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਅਤੇ ਕੈਦ ਦੇ ਸੰਕਟਕਾਲੀਨ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
Partition Of Punjab 1947
Partition of Punjab 1947: ਭਾਰਤੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ। ਕਿਸਾਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਰਗਰਮ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਉਦੋਂ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। ਮੁਸਲਿਮ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਕੁਲੀਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਯੂਨੀਅਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ।
ਕਿਉਂਕਿ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ 23 ਜੂਨ 1947 ਨੂੰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਭਾਗ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਈਆਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੀ ਵੰਡ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਵੋਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵੰਡ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਇਹ ਆਖਰੀ ਅਸੈਂਬਲੀ, 4 ਜੁਲਾਈ 1947 ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਖਰੀ ਬੈਠਕ ਹੋਈ।
Partition Of Punjab 1947 Before Population
Partition of Punjab 1947: ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨਿਯਮਤ ਜਨਗਣਨਾ 1881 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 20.8 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜਨਗਣਨਾ 1855 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਿਰਫ਼ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ 17.6 ਮਿਲੀਅਨ ਸੀ। 1941 ਵਿੱਚ ਅੰਤਿਮ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜਨਗਣਨਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 34.3 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖੇਤਰ ਦੇ ਅੰਦਰ 29 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, 43 ਰਿਆਸਤਾਂ, 52,047 ਪਿੰਡ ਅਤੇ 283 ਕਸਬੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
1881 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 1,00,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ। ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (1,52,000) ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲਾਹੌਰ (1,49,000) ਨਾਲੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੱਡਾ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਸੱਠ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਗੁਣਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਗੁਣਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ। 1941 ਤੱਕ, ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ, ਮੁਲਤਾਨ, ਸਿਆਲਕੋਟ, ਜਲੰਧਰ ਅਤੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਲ 1,00,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਸੱਤ ਸ਼ਹਿਰ ਸਨ। ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਨਵੀਆਂ ਕਲੋਨੀਆਂ ਵੱਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉੱਚ ਹੁਨਰਮੰਦ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਉੱਨਤ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਦੌਰ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੀ ਕਲੋਨੀਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪਰਵਾਸ ਦੇਖਿਆ।
ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸੰਘਣੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਜਲੰਧਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਅੰਬਾਲਾ ਅਤੇ ਸਿਆਲਕੋਟ ਤੋਂ ਸੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਖੱਤਰੀ, ਜਾਟ, ਅਰਾਈਆਂ, ਸੈਨੀਆਂ, ਕੰਬੋਹ ਅਤੇ ਰਾਜਪੂਤ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਕੀਤਾ। ਮੁੱਖ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਪੂਰਬੀ ਅਫਰੀਕਾ – ਕੀਨੀਆ, ਯੂਗਾਂਡਾ ਅਤੇ ਤਨਜ਼ਾਨੀਆ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ – ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ ਬਰਮਾ, ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਸਨ।
Before The Partition Of Punjab 1947 Religion In Punjab
Partition of Punjab 1947: ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜੈਨ, ਬੁੱਧ, ਇਸਲਾਮ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਜਿਹਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਥਾਨਕ ਰਹੱਸਵਾਦ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਆਮ ਲੋਕ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੈਦਿਕ ਧਰਮ ਨੇ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ (1500-500 ਈ.ਪੂ.) ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੰਦਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ।
ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਹਿੰਦੂ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਮਨੁਸਮ੍ਰਿਤੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਰਚੀ ਗਈ। ਜਿਸ ਨੇ 200 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ 1500 ਅਤੇ 1200 ਬੀ.ਸੀ. ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵੈਦਿਕ ਗ੍ਰੰਥ ਯਮੁਨਾ ਅਤੇ ਗੰਗਾ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਧੇਰੇ ਰਚੇ ਗਏ ਸਨ।
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ। ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ 8ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਬੋਧੀ ਭਾਈਚਾਰਾ 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। 1700 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੇ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬੀਆਂ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ, ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੀ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ।
Before Partition Of Punjab 1947 Languages Of Punjab
Partition of Punjab 1947: ਧਰਮ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਸ਼ਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਾਲਾ ਸੂਬਾ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਜ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣੀ ਰਹੀ। ਪੱਛਮੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਣ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ। 1849 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਬੋਰਡ ਨੇ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਛੇ ਡਵੀਜ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਭਾਸ਼ਾ “ਅਦਾਲਤਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਅਨੁਕੂਲ” ਹੈ। ਸਤੰਬਰ 1849 ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਸੂਬੇ ਵਿਚ ਦੋ-ਭਾਸ਼ੀ ਨੀਤੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਨੀਤੀ ਦੂਜੇ ਭਾਰਤੀ ਸੂਬਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਰਦੂ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
1854 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਬੋਰਡ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਦੋ-ਭਾਸ਼ੀ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਨਵੇਂ ਸਿਵਲ ਸੇਵਾ ਨਿਯਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਥਾਨਕ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟੈਸਟ ਪਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਗੁਆਉਣ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਰਦੂ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਭਾਸ਼ਾ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਨਾਲ ਬਦਲਣ ਲਈ ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਰਦੂ 1947 ਤੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣੀ ਰਹੀ। ਅਧਿਕਾਰੀ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦੀ ਬੋਲਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਉਰਦੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।
ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਪਾਟੋਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਰੂਪ ਨਹੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ “ਲਚਕੀਲਾ ਅਤੇ ਬਾਂਝ ਹੋਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਸਹੀ ਤਰਕਪੂਰਨ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੇ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋਵੇਗਾ। । ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਰਦੂ ਦੇ ਫਾਇਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਉਰਦੂ, ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਨੇ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦੇ ਸਨ, ਉਰਦੂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਦੂਜੇ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਏਕੀਕਰਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣ ਲਈ, ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨਕ ਕੁਲੀਨ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ। ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਚੋਲੇ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। 1911 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਿਆਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲਹਿੰਦਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਕੁੱਲ ਸੂਬਾਈ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਚੌਥਾਈ (76 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ) ਬਣਦੇ ਹਨ।
Before The Partition Of Punjab In 1947 Communication And Transportation Of Punjab
Before Partition of Punjab 1947: 1853 ਵਿੱਚ, ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਨੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਫੌਜੀ ਮਹੱਤਤਾ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਵਪਾਰਕ ਹਿੱਤ ਸਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਵੀਂਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰ ਰੇਲਵੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਉਭਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੰਦੇ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਰੇਲਵੇ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1860 ਤੋਂ ਰੇਲਵੇ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ।
1862 ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਜੰਕਸ਼ਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1864 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ ਅਤੇ 1870 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚਕਾਰ ਲਾਈਨਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਸਿੰਦੇ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਰੇਲਵੇ ਨੂੰ 1870 ਵਿੱਚ ਸਿੰਦੇ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਰੇਲਵੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਿਲਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੁਲਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਕਰਾਚੀ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਲਿੰਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਉੱਤਰੀ ਰਾਜ ਰੇਲਵੇ ਨੇ 1883 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ। 1886 ਤੱਕ, ਸੁਤੰਤਰ ਰੇਲਵੇ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮੀ ਰਾਜ ਰੇਲਵੇ ਵਿੱਚ ਰਲੇ ਹੋਏ ਸਨ।
Before The Partition of Punjab in 1947 Education In Punjab
Before Partition of Punjab 1947: 1854 ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਨਿਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਲਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ। 1864 ਤੱਕ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਯੂਰਪੀਅਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਧੀਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ-ਇਨ-ਏਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਸੀ।
1860 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਲਾਰੈਂਸ ਕਾਲਜ, ਮੁਰੀ, ਕਿੰਗ ਐਡਵਰਡ ਮੈਡੀਕਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ, ਗਲੈਂਸੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਫੋਰਮੈਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ ਕਾਲਜ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਅਕ ਕਾਲਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। 1882 ਵਿੱਚ, ਗੋਟਲੀਬ ਵਿਲਹੇਲਮ ਲੀਟਨਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਘਿਨਾਉਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ।
ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਸਕੂਲਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲਤਾ ‘ਤੇ ਅਫਸੋਸ ਜਤਾਇਆ, ਅਤੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਨੋਟ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਸਲਿਮ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 1,20,000 ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਅਸਮਰਥਿਤ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਸਾਡੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰੋਸ’ ਦੱਸਿਆ।
ਲੀਟਨਰ ਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੂਰਬੀ ਵਿਦਵਤਾ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮੇਲ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਨਵਰੀ 1865 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਅੰਜੁਮਨ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਸਬਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨ ਅਧਾਰਤ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉਪਯੋਗੀ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਇੱਕ ਯੂਰਪੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਰਬੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਵਿਦਵਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ ਸੀ।
Before The Partition Of Punjab 1947, The Punjab legislature & Assembly
Before Partition of Punjab 1947: ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਐਕਟ 1919 ਨੇ ਪੂਰੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1921 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬ ਲੈਜਿਸਲੇਟਿਵ ਕੌਂਸਲ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਗਵਰਨਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਨੂੰ ਗਵਰਨਰ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ 93 ਮੈਂਬਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੱਤਰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕੌਂਸਲ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1921 ਅਤੇ 1936 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਚਾਰ ਕਾਰਜਕਾਲ ਸਨ
Partition Of Punjab 1947 After Effects
Before Partition of Punjab 1947: Partition of Punjab ਦਾ ਇਸ ਖੇਤਰ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਿਆਸੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਨਤੀਜੇ ਸਨ। ਰਾਜ ਦੀ ਵੰਡ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੂਬਾ ਵੀ ਬਣਾਇਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਬਣ ਗਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸਾ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸੂਬੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬਾ ਬਣ ਗਿਆ।
Enroll Yourself: Punjab Da Mahapack Online Live Classes
