Punjabi Literature 1947 to 2022 History of Awards and Honours

Punjabi literature refers to works written in Punjabi, the most widely spoken language in the Punjab region of India and Pakistan. The Punjabi language is written in several scripts, of which the Shahmukhi and Gurmukhi scripts are the most commonly used in Pakistan and India, respectively. Punjabi literature has a rich history dating back to the 11th century, with many notable poets and writers contributing to its development over the years.

The earliest Punjabi literature was in the form of folk songs and ballads, which were passed down through oral traditions. These works often dealt with themes of love, romance, and heroic deeds, and were accompanied by music and dance.

In the 19th and early 20th centuries, Punjabi literature began to evolve into more modern forms, such as novels, short stories, and plays. Many writers of this period, such as Bhai Vir Singh and Amrita Pritam, explored themes related to social and political issues, such as caste, gender, and nationalism.

One of the most significant developments in Punjabi literature was the emergence of the Punjabi language as a medium of literary expression in the 20th century. This led to the establishment of Punjabi-language publishing houses and literary organizations, which helped to promote and preserve the language and its literature.

Today, Punjabi literature continues to thrive, with many contemporary writers exploring a wide range of themes and styles. Punjabi literature has made a significant contribution to the cultural heritage of India and Pakistan and continues to be an important part of Punjabi identity and culture.

History of Punjabi Literature | ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

Punjabi literature: ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਯੋਗੀਆਂ ਗੋਰਕਸ਼ਨਾਥ ਅਤੇ ਚਰਪਟਨਾਹ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਫਰੀਦੁਦੀਨ ਗੰਜਸ਼ਕਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਫਰੀਦੁਦੀਨ ਗੰਜਸ਼ਕਰ (1173–1266): Punjabi Literature ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ Fariduddin Ganjshakar (ਫਰੀਦੁਦੀਨ ਗੰਜਸ਼ਕਰ) ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਵੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਜਿਸਦੀ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਕਲਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਫਰੀਦੁਦੀਨ ਗੰਜਸ਼ਕਰ ਨੂੰ ਹੀ Punjabi Literature ਦਾ ਪਿਤਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ(1469-1539): ਜਨਮਸਾਖੀਆਂ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਥਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ। ਨਾਨਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ, ਖੜੀ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਜ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਾਹਿਤ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ Punjabi Literatures ਦੇ ਨਾਮ ਸਾਹਮਣੇ ਆਂਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋ ਕੁਝ ਨਾਮ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੇ ਹਨ-

• ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ (1538-1599)
• ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ (1628-1691)
• ਸ਼ਾਹ ਸ਼ਰਫ਼ (1640-1724)
• ਅਲੀ ਹੈਦਰ (1690-1785)
• ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ (1680-1757)

ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫੀ ਕਵਿਤਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇੰਡਿਕ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਕੁਰਾਨ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ-

• ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ (1706-1798) ਦੁਆਰਾ ਹੀਰ ਰਾਂਝੇ
• ਫਜ਼ਲ ਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਵਾਲ
• ਹਾਫਿਜ਼ ਬਰਖੁਦਰ ਦੁਆਰਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬਾ(1658-1707)
• ਹਾਸ਼ਿਮ ਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਸੱਸੀ ਪੁਨੂੰ (1735-1843)
• ਕਾਦਰਯਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕਿੱਸਾ ਪੂਰਨ ਭਗਤ (1802-1892)

Vaar (ਵਾਰ) ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸੂਰਬੀਰ ਗੀਤ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਮੌਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਬਹਾਦਰੀ ਜਾਂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ-

• ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ (1666-1708)
•  ਨਜਾਬਤ ਦੁਆਰਾ ਅਰਧ-ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਵਾਰ 1739
• ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ (1780-1862) ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਜੰਗਨਾਮਾ 1845-46 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਯੁੱਧ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੰਗਨਾਮਾ, ਜਾਂ ‘ਵਾਰ ਕ੍ਰੌਨਿਕਲ,’ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

Modern Punjabi Literature | ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ

Punjabi literature: ਵਿਕਟੋਰੀਅਨ ਨਾਵਲ, ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥਨ ਡਰਾਮਾ, ਮੁਕਤ ਕਾਵਿ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਨੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ।

ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 1835 ਵਿੱਚ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਪੰਜਾਬੀ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ 1854 ਵਿੱਚ Reverend J. Newton (ਰੈਵਰੈਂਡ ਜੇ. ਨਿਊਟਨ) ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ Bhai Vir Singh (ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ) ਅਤੇ Nanak Singh ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

Bhai Vir Singh | ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ: ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ Modern Punjabi Literature ਦਾ ਪਿਤਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਪੈਂਫਲਿਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਰੰਭ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਸੁੰਦਰੀ, ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਨੌਧ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਨਾਵਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੋਮਾਂਸ ਲਿਖਿਆ

Nanak Singh | ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ (1897-1971): Modern Punjabi Literature ਵਿੱਚ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵੀ ਨਾਮ ਪਹਿਲੇ ਅੰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਕਿੱਸਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਮੌਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਸਵਾਲਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਇਹਨਾਂ ਤੋ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਹੋਰ Modern Punjabi Literatures ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੇ ਹਨ-

Amrita Pritam | ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ (1919-2005): ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੇ ਨਾਵਲ, ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ।

Prof. Puran Singh |ਪ੍ਰੋ: ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ (1881-1931): ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ (1881-1931) ਦੀ ਰਚਨਾ ਰਾਹੀਂ ਆਮ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।

ਹੋਰ ਕਵੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ (1876-1957), ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ (1897-1944), ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਦਾਮਨ (1911-1984), ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ।

ਪ੍ਰੋ: ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ (1905-78) ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਫ ਕੁੰਜਾਹੀ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵੀ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਉਭਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਰਚੀਆਂ ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਗਦਰ ਦੀ ਗੂੰਜ (ਵਿਦਰੋਹ ਦੀਆਂ ਗੂੰਜਾਂ) ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਸੀ।

Punjabi Literature After 1947 | 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾ ਸਾਹਿਤ

Punjabi literature: Punjabi literature ਦਾ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ-

Amrita Pritam | ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ (1919-2005): ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ 1982 ਵਿੱਚ ਕਾਗਜ਼ ਤੇ ਕੈਨਵਸ ਲਈ ਗਿਆਨ ਪੀਠ ਐਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਇਸ ਵਿੱਚ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਉੱਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ।

Shiv Kumar Batavli | ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ (1936–1973): ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਲੂਣਾ (ਪੂਰਨ ਭਗਤ ਦੀ ਕਥਾ ਦੀ ਇੱਕ ਨਾਟਕੀ ਰੀਟੇਲਿੰਗ) ਨੇ 1967 ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ।

ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ (1944) ਅਤੇ ਪਾਸ਼ (1950–1988) ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਵੀਆਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਲੂਨਾ (ਪੂਰਨ ਭਗਤ ਦੀ ਕਥਾ ਦੀ ਇੱਕ ਨਾਟਕੀ ਰੀਟੇਲਿੰਗ) ਨੇ 1965 ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ।

ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੇ ਪਾਸ਼ ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਪਾਬਲੋ ਨੇਰੂਦਾ ਅਤੇ ਔਕਟਾਵਿਓ ਪਾਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, 1913 ਵਿੱਚ ਈਸ਼ਵਰ ਨੰਦਾ ਦੇ ਇਬਸਨ-ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੁਹਾਗ, ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ, ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਈਵ ਥੀਏਟਰ ਰਾਹੀਂ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ, ਅਤੇ ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ ਦੁਆਰਾ ਆਧੁਨਿਕ ਨਾਟਕ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ।

Punjabi Literature List | ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸੂਚੀ

Punjabi literature: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੇਠ ਲਿੱਖੀ ਹੇੈ-

ਫਰੀਦੁਦੀਨ ਗੰਜਸ਼ਕਰ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਫਰੀਦੁਦੀਨ ਗੰਜਸ਼ਕਰ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਫਰੀਦਾ ਜੋ ਤੈਨ ਮਾਰਣੀ ਮੁਕਿਆੰ ਤਿਨ੍ਹਾੰ ਨ ਮਰੇ ਘੁੰਮਾ ॥
2. ਫਰੀਦਾ ਜਾ ਲਬ ਥਾ ਨੇਹੁ ਕਿਆ ਲਬ ਤਾ ਕੂੜਾ ਨੇਹੁ।
3. ਕਾਲੇ ਮਾਈਡੇ ਕਪੜੇ, ਕਾਲੇ ਮਾਈਡੇ ਵੈਸ।
4. ਗੁਨਾਹੀਂ ਭਰਿਆ ਮੈਂ ਫਿਰਾਂ, ਲੋਕ ਕਹੈਣ ਦਰਵੇਸ਼।
5. ਗਲੀਂ ਸਿੱਕੜ ਦੂਰ ਘਰ, ਨਾ ਪਿਆਰੇ ਨੀਂਹ।
6. ਛੱਲਾਂ ਤੇ ਭਿੱਜੇ ਕੰਬਲੀ, ਰਹਾਨ ਤਾਨ ਟਤੁਟੇ ਨੀਂ।
7. ਰੋਟੀ ਮੇਰੀ ਕਾਠ ਦੀ, ਲਾਵਾਂ ਮੇਰੀ ਭੁਖ।
8. ਜਿਨਾ ਖਾਦੀ ਚੋਪੜੀ, ਘਨੇ ਸਹਿੰਗੇ ਦੁਖ।

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕੁਲ 947 ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ । ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਜਪੁ ਜੀ ਸਾਹਿਬ
2. ਸਿਧ ਗੋਸਟਿ
3. ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ
4. ਦੱਖਣੀ ਓਅੰਕਾਰ

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਜਾਪ ਸਾਹਿਬ
2. ਅਕਾਲ ਉਸਤਤਿ
3. ਬਚਿੱਤਰ ਨਾਟਕ
4. ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ
5. ਜ਼ਫਰਨਾਮਾ

ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਆਗੇ ਨੈਂ ਡੂੰਘੀ
2. ਆਖ ਨੀ ਮਾਈ ਆਖ
3. ਆਪ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਬੰਦੇ
4. ਅਮਲਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਹੋਣ ਨਿਬੇੜੇ

ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ

1. ਮੱਕੇ ਗਿਆਂ ਗੱਲ ਮੁੱਕਦੀ ਨਾਹੀਂ
2. ਬੁੱਲਾ ਕੀ ਜਾਣਾਂ ਮੈਂ ਕੌਣ
3. ਮੈਂ ਜਾਣਾ ਜੋਗੀ ਦੇ ਨਾਲ

ਵਾਰਿਸ਼ ਸ਼ਾਹ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਾਰਿਸ਼ ਸ਼ਾਹ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ

1. ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾ

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ

1. ਰਾਣਾ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ
2. ਦਿਲ ਤਰੰਗ
3. ਤਰੇਲ ਤੁਪਕੇ
4. ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਹਾਰ
5. ਮਟਕ ਹਲਾਰੇ
6. ਬਿਜਲੀਆਂ ਦੇ ਹਾਰ
7. ਮੇਰੇ ਸਾਈਆਂ ਜੀਓ।

ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਟੋਕਰੀ
2. ਭਰਥਰੀ ਹਰੀ
3. ਨਲ ਦਮਯੰਤੀ
4. ਧਰਮਵੀਰ
5. ਚੰਦਨਵਾੜੀ
6. ਕੇਸਰ ਕਿਆਰੀ
7. ਨਵਾਂ ਜਹਾਂ

ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ

1. ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ ਖੁੱਲੇ ਘੁੰਡ
2. ਖੁਲ੍ਹੇ ਲੇਖ
3. ਖੁਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨੀ ਰੰਗ

ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ

1. ਚਿੱਟਾ ਲਹੂ
2. ਨਾਸਤਕ
3. ਆਦਮ ਖੋਰ
4. ਗੰਗਾ ਜਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ
5. ਇਕ ਮੀਆਂ ਦੋ ਤਲਵਾਰਾਂ
6. ਖੂਨ ਦੇ ਸੋਹਿਲੇ
7. ਪੱਥਰ ਦੇ ਖੰਬ
8. ਪਤਝੜ ਦੀ ਪੰਖੀ
9. ਪਵਿਤਰ ਪਾਪੀ
10. ਪੀਰ ਦਾ ਦੇਵਤਾ
11. ਸੁੱਪਨਿਆਂ ਦੀ ਕਬਰ
12. ਸਵਰਗ ਤੇ ਉਸਦੇ ਵਾਰਿਸ
13. ਤਾਸ਼ ਦੀ ਆਦਤ
14. ਟੁੱਟੀ ਵੀਣਾ

ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ

1. ਸਾਵੇ ਪੱਤਰ
2. ਬੁਹੇ (ਦਰਵਾਜ਼ੇ)
3. ਜਿੰਦਰਾਨ
4. ਪੰਜ ਦਰਿਆ
5. ਅੱਧਵਾਟੇ

ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਪਿੰਜਰ
2. ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼
3. ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ
4. ਤੇਰ੍ਹਵਾਂ ਸੂਰਜ
5. ਯਾਤਰੀ
6. ਨਾਗਮਣੀ
7. ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਵਾਰਿਸ਼ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ

ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਇਹੋ ਹਮਾਰਾ ਜੀਵਣਾ
2. ਟਅਪਕ ਪੈਰਾਂ ਦਾ ਸਫਰ

ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ
2. ਲਾਜਵੰਤੀ
3. ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ
4. ਮੈਨੂ ਵਿਦਾ ਕਰੋ
5. ਬਿਰਹਾ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ
6. ਲੂਣਾ
7. ਮੈਂ ਤੇ ਮੈਂ

ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ: ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਲਿੱਖੀਆਂ ਹਨ-

1. ਹਵਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼
2.  ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ
3. ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਸੁਲਗਦੀ ਵਰਨਮਾਲਾ
4. ਲਫ਼ਜ਼ਾ ਦੀ ਦਰਗਾਹ
5. ਪਤਝੜ ਦੀ ਪਾਜ਼ੇਬ
6. ਸਰਜ਼ਮੀਨ

Awards Received in Punjabi Literature | ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਪੁਰਸਕਾਰ

Jnanpith Award | ਗਿਆਨਪੀਠ ਅਵਾਰਡ:  ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੋ ਸਰਬ-ਉਚ ਇਨਾਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਸਰਬ-ਉਚ ਇਨਾਮ ਸਾਹਿਤ ਅਕੈਡਮੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਨਾਗਰਿਕ ਜੋ ਅਠਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ 22 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦਾ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਇਨਾਮ ਦੇ ਲਾਇਕ ਹੈ। ਇਨਾਮ ਵਿੱਚ 11 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਨਕਦ ਆਰਕੇਐਮ, ਪ੍ਰਸ਼ਸਤੀਪਤਰ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

1 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਇਨਾਮ ਰਾਸ਼ੀ ਨਾਲ 1961 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਇਸ ਇਨਾਮ ਨੂੰ 2005 ਵਿੱਚ 7 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 2005 ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਨਰਾਇਣ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ 7 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।

ਪਹਿਲਾ ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ 1965 ਵਿੱਚ ਮਲਿਆਲਮ ਲੇਖਕ ਜੀ ਸ਼ੰਕਰ ਕੁਰੁਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਨਾਮ ਦੀ ਧਨਰਾਸ਼ੀ 1 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਸੀ। 1982 ਤੱਕ ਇਹ ਇਨਾਮ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਲੇਕਿਨ ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਲਗਾ।

ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ:

Sahitya Akademi Award | ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ

ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਸਨਮਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਲੈਟਰਸ, ਹਰ ਸਾਲ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ 8ਵੀਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੀਆਂ 22 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਤਾ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

1954 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ, ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਖ਼ਤੀ ਅਤੇ ₹ 1,00,000 ਦਾ ਨਕਦ ਇਨਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਅਵਾਰਡ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਣੀ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਰੁਝਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪਿਛਲੇ ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਚਲਦੀ ਹੈ।

ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਖ਼ਤੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸਤਿਆਜੀਤ ਰੇਅ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਤਖ਼ਤੀ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੀ ਬਣੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪ੍ਰਥਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ, ਤਖ਼ਤੀ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੱਚਤ ਬਾਂਡਾਂ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ: