ప్రతీ ఆర్థిక సంవత్సరానికి ప్రభుత్వం అందించే బడ్జెట్ దేశం లేదా రాష్ట్ర ఆర్థిక వ్యూహాలకు అద్దం పడుతుంది. ఇది ప్రభుత్వం చేపట్టే అభివృద్ధి కార్యక్రమాలు, సంక్షేమ పథకాలు, మరియు ప్రజల జీవితాల్లో మార్పు తేవడానికి ఉద్దేశించిన వ్యయాలకు సంబంధించి ముఖ్యమైన ప్రణాళికా పత్రంగా నిలుస్తుంది. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి 2024-25 సంవత్సరానికి ప్రభుత్వం ప్రకటించిన బడ్జెట్‌లో రెవెన్యూ రాబడులు, వ్యయాల కేటాయింపులు, ముఖ్య రంగాలకు ఇచ్చిన ప్రాధాన్యత, తదితర అంశాలు స్పష్టంగా ప్రతిబింబించాయి. ఈ బడ్జెట్ రాష్ట్ర అభివృద్ధి మార్గంలో దిశానిర్దేశకంగా మారిందని చెప్పవచ్చు.
రెవెన్యూ రాబడులు: ప్రధాన గణాంకాలు
2024-25 ఆర్థిక సంవత్సరానికి ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం రూ.2,94,427.25 కోట్ల బడ్జెట్‌ను ప్రకటించింది. ఇందులో రెవెన్యూ రాబడుల నుండి రూ.2,01,173.61 కోట్లు, మూలధన రాబడుల నుండి రూ.93,253.64 కోట్లు సమకూర్చుకుంటారని అంచనా.
రెవెన్యూ రాబడుల విభజన
2023-24 ఆర్థిక సంవత్సరానికి సవరించిన అంచనాల ప్రకారం రాష్ట్ర పన్నుల రాబడి రూ.85,978.42 కోట్లు గా ఉంది. గత సంవత్సరాలను పరిశీలిస్తే, 2022-23లో ఈ మొత్తం రూ.78,089.02 కోట్లు, 2021-22లో రూ.71,018.22 కోట్లు, 2020-21లో రూ.57,427.74 కోట్లు మాత్రమే ఉంది. ఈ గణాంకాలు రాష్ట్ర పన్నుల ఆదాయంలో క్రమంగా పెరుగుదలను సూచిస్తాయి.
తాజా బడ్జెట్ (2024-25)లో మొత్తం రెవెన్యూ రాబడిలో రాష్ట్ర పన్నుల ఆదాయం 54.62% ఉంటుందని అంచనా. గత సంవత్సరాలతో పోల్చితే, 2020-21లో ఇది 49.03%, 2021-22లో 47.17%, 2022-23లో 49.50%, మరియు 2023-24లో 49.48% ఉండేది. రాష్ట్ర పన్నుల ఆదాయం రాష్ట్ర బడ్జెట్‌లో కీలక భాగం అనేది ఈ గణాంకాల ద్వారా స్పష్టమవుతోంది.
- రాష్ట్ర పన్నుల ఆదాయం: రూ.1,09,872.14 కోట్లు.
- కేంద్ర పన్నుల వాటా: రూ.50,391.68 కోట్లు.
- గ్రాంట్స్‌ ఇన్‌-ఎయిడ్‌: రూ.30,333.79 కోట్లు.
- పన్నేతర ఆదాయం: రూ.10,576 కోట్లు.
రాష్ట్ర పన్నుల ఆదాయం
- 2020-21లో రూ.57,427.74 కోట్లు
- 2024-25లో రూ.1,09,872.14 కోట్లకు చేరుకునే అవకాశం.
- మొత్తం రెవెన్యూ రాబడిలో 54.62% రాష్ట్ర పన్నుల ఆదాయమే.
కేంద్ర పన్నుల ఆదాయం
మొత్తం రెవెన్యూ రాబడుల్లో కేంద్ర పన్నులు మరియు డ్యూటీల ద్వారా 2024-25 బడ్జెట్‌లో రూ.50,391.68 కోట్లు లభించే అవకాశం ఉంది. 2023-24 సవరించిన అంచనాల ప్రకారం ఇది రూ.45,654.67 కోట్లు, 2022-23లో రూ.38,113.49 కోట్లు, 2021-22లో రూ.35,347.11 కోట్లు, 2020-21లో రూ.24,441.40 కోట్లు మాత్రమే ఉంది. ఈ గణాంకాలు కేంద్ర పన్నుల ఆదాయంలో క్రమంగా పెరుగుదలను సూచిస్తున్నాయి.
గ్రాంట్స్‌ ఇన్‌-ఎయిడ్‌
- 2024-25 బడ్జెట్‌లో, రెవెన్యూ రాబడులలో “గ్రాంట్‌-ఇన్‌-ఎయిడ్‌” ద్వారా రూ.30,333.79 కోట్లు వచ్చే అవకాశముందని అంచనా.
- 2023-24లో సవరించిన అంచనాల ప్రకారం ఈ మొత్తం రూ.34,701.80 కోట్లు కాగా, 2022-23లో ఇది రూ.36,148.59 కోట్లు, 2021-22లో రూ.39,169.65 కోట్లు ఉంది.
- తాజా బడ్జెట్ ప్రకారం, మొత్తం రెవెన్యూ రాబడిలో “గ్రాంట్‌-ఇన్‌-ఎయిడ్‌” వాటా 15.08% ఉంటుందని అంచనా వేయగా, 2023-24లో ఇది 19.97%, 2022-23లో 22.91%, మరియు 2021-22లో 26.02%గా ఉంది.
- ఈ గణాంకాలు పరిశీలిస్తే, “గ్రాంట్‌-ఇన్‌-ఎయిడ్‌” ఆదాయంలో సంవత్సరానికోసారి తక్కువగా వస్తున్న పరిణామం కనిపిస్తోంది.
కీలక రంగాలకు నిధుల కేటాయింపు
విద్య రంగం
2024-25లో విద్యకు రూ.32,722.53 కోట్లు కేటాయించారు.
- పాఠశాల విద్యకు: రూ.29,909.32 కోట్లు.
- ఉన్నత విద్యకు: రూ.2,326.69 కోట్లు.
- సమగ్రశిక్ష పథకం: రూ.3,507.31 కోట్లు.
- డొక్కా సీతమ్మ మధ్యాహ్నభోజన పథకం: రూ.1,854.03 కోట్లు.
- మన బడి – మన భవిష్యత్‌: రూ.1,000 కోట్లు.
ఆరోగ్యం మరియు కుటుంబ సంక్షేమం
- మొత్తం కేటాయింపు: రూ.18,421.15 కోట్లు.
- ఎన్టీఆర్‌ వైద్య సేవా ట్రస్ట్: రూ.4,000 కోట్లు.
- 104, 108 సేవలు: రూ.345.12 కోట్లు.
వ్యవసాయం రంగం
2024-25 ఆర్థిక సంవత్సరానికి, ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం వ్యవసాయం మరియు అనుబంధ రంగాలకు రూ.11,855 కోట్లు కేటాయించింది. ఇందులో ప్రత్యేకంగా వ్యవసాయానికి రూ.10,022.24 కోట్లు కేటాయించారు.
- వ్యవసాయానికి కేటాయింపు: రూ.10,022.24 కోట్లు.
- రాష్ట్రీయ కృషి వికాస్‌ యోజన: రూ.3,796.50 కోట్లు.
- అన్నదాత సుఖీభవ – పీఎం కిసాన్‌ పథకం: రూ.1,000 కోట్లు.
- రైతు సాధికార సంస్థ: రూ.139 కోట్లు.
- రైతులకు వడ్డీ లేని రుణాలు: రూ.628 కోట్లు.
- ధరల స్థిరీకరణ నిధి: రూ.300 కోట్లు.
నీటిపారుదల రంగం
2024-25 ఆర్థిక సంవత్సరానికి నీటిపారుదల రంగానికి ప్రభుత్వం రూ.16,705 కోట్లు కేటాయించింది. ఈ నిధులు ప్రధానంగా రెండు విభాగాలకు కేటాయించబడ్డాయి:
- మొత్తం కేటాయింపు: రూ.16,705 కోట్లు.
- భారీ మరియు మధ్యతరహా నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులు: రూ.13,605.83 కోట్లు.
- చిన్నతరహా నీటిపారుదల ప్రాజెక్టులు: రూ.1,221.98 కోట్లు.
గత సంవత్సరాలతో పోల్చిన కేటాయింపులు:
2023-24 సవరించిన అంచనాల ప్రకారం ఈ రంగానికి రూ.8,370.73 కోట్లు ఖర్చు చేశారు. 2022-23లో ఈ మొత్తం రూ.6,262.97 కోట్లు మాత్రమే ఉండేది.
తాజా బడ్జెట్‌లో ప్రధాన మార్పు:
2024-25లో, గత ఆర్థిక సంవత్సరంతో పోలిస్తే నీటిపారుదల రంగానికి కేటాయింపులు రెట్టింపయ్యాయి. ఈ కేటాయింపులు గత 5 సంవత్సరాల్లో ఇదే రంగానికి వచ్చిన నిధులతో పోలిస్తే గణనీయమైన పెరుగుదలను చూపుతున్నాయి
విద్యుత్తు రంగం
2024-25 ఆర్థిక సంవత్సరానికి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం విద్యుత్తు రంగానికి రూ.8,207.65 కోట్లు కేటాయించింది. ఈ నిధులను ముఖ్యంగా ఏపీ ట్రాన్స్‌కో, ఏపీ జెన్‌కో, మరియు డిస్కమ్‌లకు మద్దతుగా వినియోగించనున్నారు.
గత బడ్జెట్ లతో పోల్చుకుంటే:
- 2023-24 సవరించిన అంచనాలు: రూ.14,831.52 కోట్లు.
- 2022-23 బడ్జెట్ కేటాయింపు: రూ.17,995.83 కోట్లు
ప్రత్యేక బడ్జెట్‌లు
బాలల బడ్జెట్
- 100% బాలలకు లబ్ధి కల్పించే పథకాలకు రూ.13,793.51 కోట్లు.
- 30-99% బాలలకు అనుకూలంగా ఉండే పథకాల కోసం రూ.8,117.24 కోట్లు.
జెండర్‌ బడ్జెట్
- 100% మహిళలకు లబ్ధి కల్పించే పథకాలకు రూ.20,935.57 కోట్లు.
- 30-99% మహిళలకు అనుకూలంగా ఉండే పథకాల కోసం రూ.58,355.44 కోట్లు.
ముఖ్యాంశాలు: గణాంకాల విశ్లేషణ
ఈ బడ్జెట్‌లో రెవెన్యూ వనరులు, ముఖ్య రంగాలకు నిధుల కేటాయింపు, మరియు ప్రభుత్వ వ్యయ ప్రాధాన్యతలు గణనీయమైనవి. విద్య, ఆరోగ్యం, వ్యవసాయం వంటి కీలక రంగాలకు ప్రభుత్వం అధిక ప్రాధాన్యతను ఇచ్చింది. నీటిపారుదల రంగంలో భారీ కేటాయింపులు జరిగాయి.
ముగింపు
ఈ బడ్జెట్ రాష్ట్ర అభివృద్ధి దిశలో కీలకమైన దశలుగా నిలుస్తుంది. ప్రభుత్వ వ్యూహాలు, ముఖ్యంగా సొంత ఆదాయాన్ని పెంపొందించడం, ప్రజల సంక్షేమాన్ని ముందుంచడం, మరియు కీలక రంగాలను బలోపేతం చేయడం బడ్జెట్ ప్రధాన లక్ష్యాలు. సమగ్ర విశ్లేషణ ద్వారా ఈ బడ్జెట్ ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం ఆర్థిక స్థిరత్వానికి ఒక శక్తివంతమైన పునాది అని చెప్పవచ్చు.
