పోలిటీ స్టడీ మెటీరీయల్ – రాష్ట్ర విధాన ఆదేశిక సూత్రాలు | APPSC, TSPSC గ్రూప్స్

రాష్ట్ర విధాన ఆదేశిక సూత్రాలు

రాష్ట్ర విధాన నిర్దేశక సూత్రాలు (DPSP) భారత రాజ్యాంగం యొక్క ప్రత్యేక మరియు ముఖ్యమైన లక్షణం. రాష్ట్ర విధాన నిర్దేశక సూత్రాలు పార్ట్ IV (ఆర్టికల్స్ 36 నుండి 51 వరకు)లో పొందుపరచబడినవి, DPSPలు న్యాయమైన, సమానమైన మరియు సంక్షేమ-ఆధారిత సమాజాన్ని స్థాపించడానికి రాష్ట్రాన్ని నిర్దేశించే మార్గదర్శకాలు మరియు సూత్రాల సమితి.  భారత రాజ్యాంగంలోని పార్ట్ IVలోని ఆర్టికల్ 36-51 స్టేట్ పాలసీ డైరెక్టివ్ ప్రిన్సిపల్స్ (DPSP)తో వ్యవహరిస్తాయి. రాష్ట్ర విధాన నిర్దేశక సూత్రాలు (DPSP) న్యాయబద్ధమైనవి కావు, కాబట్టి, వాటిని కోర్టులో అమలు చేయడం సాధ్యం కాదు. అవి న్యాయస్థానంలో అమలు చేయలేనివి అయినప్పటికీ, అవి ప్రభుత్వానికి మరియు విధాన రూపకర్తలకు నైతిక మరియు సామాజిక దిక్సూచిగా పనిచేస్తాయి. ఈ కథనం భారత రాజ్యాంగంలోని రాష్ట్ర విధాన నిర్దేశక సూత్రాలు, వాటి లక్ష్యాలు, ప్రాముఖ్యత మరియు భారతదేశ సామాజిక మరియు ఆర్థిక విధానాలను రూపొందించడంలో వాటి పాత్ర వివరాలు చర్చించాము.

APPSC/TSPSC Sure shot Selection Group

రాష్ట్ర విధాన ఆదేశిక సూత్రాల లక్షణాలు (DPSPలు)

• రాష్ట్ర విధాన ఆదేశిక సూత్రాల అంశం ఐర్లాండ్ రాజ్యాంగం నుండి స్వీకరించబడింది.
• వివిధ విధానాలను రూపొందించడంలో మరియు చట్టాన్ని రూపొందించడంలో రాష్ట్రానికి మార్గదర్శక సూత్రంగా పని చేస్తాయి.
• అవి 1935 భారత ప్రభుత్వ చట్టంలో పేర్కొనబడిన ‘సూచనల సాధనం’ వలె ఉంటాయి.
• దేశంలో ఆర్థిక మరియు సామాజిక ప్రజాస్వామ్యాన్ని స్థాపించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాయి
• రాష్ట్ర విధాన ఆదేశిక సూత్రాలు  న్యాయస్థానంలో చట్టబద్ధంగా అమలు చేయబడవు

DPSP ల వర్గీకరణ

భారత రాజ్యాంగం వాస్తవానికి DPSPలను వర్గీకరించనప్పటికీ, వాటి కంటెంట్ మరియు దిశ ఆధారంగా, వాటిని సాధారణంగా మూడు రకాలుగా వర్గీకరిస్తారు- గాంధేయ, సామ్యవాద మరియు ఉదారవాద-మేధో సూత్రాలు.

గాంధేయ సూత్రాలు

సామ్యవాద సూత్రాలు

ఉదారవాద-మేధో సూత్రాలు

DPSP లో సవరణలు

• 42వ రాజ్యాంగ సవరణ, 1976: ఇది కొత్త ఆదేశాలను జోడించడం ద్వారా రాజ్యాంగంలోని పార్ట్-IVలో కొన్ని మార్పులను ప్రవేశపెట్టింది:
  ఆర్టికల్ 39A: పేదలకు ఉచిత న్యాయ సహాయం అందించడం.
  ఆర్టికల్ 43A: పరిశ్రమల నిర్వహణలో కార్మికుల భాగస్వామ్యం.
  ఆర్టికల్ 48A: పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించడం మరియు మెరుగుపరచడం.
• 44వ రాజ్యాంగ సవరణ, 1978: ఇది సెక్షన్-2ను ఆర్టికల్ 38కి చేర్చింది; “ప్రత్యేకంగా రాష్ట్రం ఆదాయంలో ఆర్థిక అసమానతలను తగ్గించడానికి మరియు వ్యక్తుల మధ్య కాకుండా సమూహాల మధ్య కూడా హోదా, సౌకర్యాలు మరియు అవకాశాలలో అసమానతలను తొలగించడానికి కృషి చేస్తుంది”.
• 86వ సవరణ చట్టం 2002: ఇది ఆర్టికల్ 45లోని అంశాన్ని మార్చింది మరియు ఆర్టికల్ 21 A ప్రకారం ప్రాథమిక విద్యను ప్రాథమిక హక్కుగా చేసింది.

పీఠికలో రాష్ట్ర విధాన ఆదేశిక సూత్రాలు

• పీఠికలో ఉన్న “న్యాయం – సామాజిక, ఆర్థిక మరియు రాజకీయ” అనే పదబంధం DPSP అభివృద్ధి ద్వారా సాధించవలసిన అంతిమ లక్ష్యం.
• సాధారణంగా భారత రాజ్యాంగంలోని నాలుగు స్తంభాలుగా పిలువబడే న్యాయం, స్వేచ్ఛ, సమానత్వం మరియు సౌభ్రాతృత్వం అనే ఉపోద్ఘాతంలో పేర్కొన్న అంతిమ లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి DPSPలు  నియమించబడినవి.

పోలిటీ స్టడీ మెటీరియల్ – భారత రాజ్యాంగం యొక్క చారిత్రక నేపథ్యం

ప్రాథమిక హక్కులు మరియు DPSP మధ్య వైరుధ్యాలు

• చంపకం దొరైరాజన్ v ది స్టేట్ ఆఫ్ మద్రాస్ (1951): ఈ కేసులో, ప్రాథమిక హక్కులు అమలు చేయదగినవి మరియు ఆదేశిక సూత్రాలు కావు కాబట్టి, ప్రాథమిక హక్కులు రెండోదానిపై ప్రబలంగా ఉంటాయి మరియు ప్రాథమిక హక్కులకు అనుబంధంగా అమలు చేయాలని ఈ కేసులో సుప్రీంకోర్టు తీర్పునిచ్చింది.
• గోలక్‌నాథ్ వర్సెస్ ది స్టేట్ ఆఫ్ పంజాబ్ (1967): ఈ కేసులో, ఆదేశిక సూత్రాల అమలు కోసం కూడా పార్లమెంటు ప్రాథమిక హక్కులను సవరించలేమని సుప్రీంకోర్టు ప్రకటించింది.
• కేశవానంద భారతి v కేరళ రాష్ట్రం (1973): ఈ కేసులో, సుప్రీం కోర్ట్ దాని గోలక్ నాథ్ (1967) తీర్పును తోసిపుచ్చింది మరియు పార్లమెంటు రాజ్యాంగంలోని ఏ భాగాన్ని అయినా సవరించవచ్చు కానీ దాని “ప్రాథమిక నిర్మాణాన్ని” మార్చదు అని ప్రకటించింది.
• మినర్వా మిల్స్ వర్సెస్ ది యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా (1980): ఈ కేసులో, రాజ్యాంగంలోని ఏదైనా భాగాన్ని పార్లమెంటు సవరించవచ్చని, అయితే రాజ్యాంగంలోని “ప్రాథమిక నిర్మాణాన్ని” మార్చలేమని సుప్రీంకోర్టు పునరుద్ఘాటించింది.

Polity Complete Study Material in Telugu

మరింత చదవండి: 

Sharing is caring!