జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ (NHRC) పూర్తి వివరాలు తెలుగులో

జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ (NHRC)

జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ అనేది మానవ హక్కుల పరిరక్షణ చట్టం, 1993లోని నిబంధనల ప్రకారం 12 అక్టోబర్ 1993న స్థాపించబడిన ఒక స్వతంత్ర చట్టబద్ధమైన సంస్థ, తరువాత 2006లో సవరించబడింది. దీని ప్రధాన కార్యాలయం న్యూఢిల్లీలో ఉంది. ఇది మానవ హక్కుల పరిరక్షణ మరియు ప్రచారానికి బాధ్యత వహిస్తుంది. ఇది దేశంలోని మానవ హక్కుల కాపలాదారు, అంటే భారత రాజ్యాంగం ద్వారా హామీ ఇవ్వబడిన వ్యక్తి యొక్క జీవితం, స్వేచ్ఛ, సమానత్వం మరియు గౌరవానికి సంబంధించిన హక్కులు మరియు భారతదేశంలోని న్యాయస్థానాలచే అమలు చేయబడుతుంది.

జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ (NHRC) గురించి

• నిర్మాణం: NHRC అనేది మానవ హక్కుల పరిరక్షణ చట్టం (PHRA), 1993లోని నిబంధనల ప్రకారం 1993లో స్థాపించబడిన ఒక స్వతంత్ర చట్టబద్ధమైన సంస్థ, తరువాత 2006లో సవరించబడింది.
• ప్రధాన కార్యాలయం: న్యూఢిల్లీ, భారతదేశం
• చట్టబద్ధమైన ఆదేశం: ఇది మానవ హక్కుల రక్షణ మరియు ప్రచారానికి బాధ్యత వహిస్తుంది.
• మానవ హక్కులు: రాజ్యాంగం ద్వారా హామీ ఇవ్వబడిన లేదా అంతర్జాతీయ ఒడంబడికలలో పొందుపరచబడిన మరియు భారతదేశంలోని న్యాయస్థానాలచే అమలు చేయబడిన వ్యక్తి యొక్క జీవితం, స్వేచ్ఛ, సమానత్వం మరియు గౌరవానికి సంబంధించిన హక్కులు అని PHRA మానవ హక్కులను నిర్వచిస్తుంది.
• ‘పారిస్ సూత్రం’కు అనుగుణంగా: ఇది అక్టోబర్ 1991లో పారిస్‌లో జరిగిన మానవ హక్కుల ప్రచారం మరియు రక్షణ కోసం జాతీయ సంస్థలపై మొదటి ‘అంతర్జాతీయ వర్క్‌షాప్‌లో ఆమోదించబడింది మరియు 1993లో ఐక్యరాజ్యసమితి సాధారణ సభ ఆమోదించింది.
• NHRC అనేది మానవ హక్కుల ప్రోత్సాహం మరియు రక్షణ కోసం భారతదేశం యొక్క శ్రద్ధకు ప్రతిరూపం.

APPSC/TSPSC Sure shot Selection Group

జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ నిర్మాణం

2019లో NHRCకి సవరణ చేసిన తర్వాత, NHRC యొక్క సంస్థాగత నిర్మాణం అవసరమైన అర్హతలు కలిగిన క్రింది సభ్యులను కలిగి ఉంటుంది-

జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ సభ్యుల నియామకం

ప్రధానమంత్రి నేతృత్వంలోని అత్యున్నత కమిటీ సిఫార్సుపై రాష్ట్రపతి ఎన్‌హెచ్‌ఆర్‌సి చైర్మన్ మరియు సభ్యులను నియమిస్తారు. ఈ అత్యున్నత కమిటీ కూర్పులో-

• ప్రధాన మంత్రి (ఛైర్‌పర్సన్)
• భారత హోం మంత్రి
• లోక్‌సభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు (ప్రజల సభ)
• రాజ్యసభలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు (రాష్ట్రాల మండలి)
• లోక్‌సభ స్పీకర్ (ప్రజల సభ)
• రాజ్యసభ డిప్యూటీ చైర్మన్ (కౌన్సిల్ ఆఫ్ స్టేట్స్) ఉంటారు

పదవీకాలం

ఛైర్మన్ మరియు సభ్యులు మూడు సంవత్సరాల పదవీకాలం లేదా 70 సంవత్సరాల వయస్సు వచ్చే వరకు, ఏది ముందుగా ఉంటే అది పదవిలో ఉంటారు. అధ్యక్షుడు కొన్ని పరిస్థితులలో ఛైర్మన్‌ను లేదా ఏ సభ్యుడిని అయినా కార్యాలయం నుండి తొలగించవచ్చు.

తొలగింపుకు కారణాలు

• దివాలా తీయడం, అస్థిరమైన మనస్సు, శరీరం లేదా మనస్సు యొక్క బలహీనత, ఒక నేరానికి జైలు శిక్ష విధించడం లేదా చెల్లింపు ఉద్యోగంలో నిమగ్నమై ఉండటం వంటి కారణాలపై అధ్యక్షుడిచే తొలగింపు జరుగుతుంది.
• SC విచారణ అతన్ని దోషిగా గుర్తిస్తే, నిరూపితమైన దుష్ప్రవర్తన లేదా అసమర్థత కారణంగా అతన్ని తొలగించవచ్చు.
• వారు రాష్ట్రపతికి లేఖ రాయడం ద్వారా కూడా రాజీనామా చేయవచ్చు.

NHRC అధికారాలు మరియు విధులు

• ఇది సివిల్ కోర్టు యొక్క అన్ని అధికారాలను కలిగి ఉంది మరియు దాని విచారణలు న్యాయపరమైన పాత్రను కలిగి ఉంటాయి.
• మానవ హక్కుల ఉల్లంఘనకు సంబంధించిన ఫిర్యాదులను ఎన్‌హెచ్‌ఆర్‌సి సుమోటోగా లేదా పిటిషన్ స్వీకరించిన తర్వాత దర్యాప్తు చేస్తుంది.
• మానవ హక్కుల ఉల్లంఘన ఆరోపణతో కూడిన ఏదైనా న్యాయపరమైన విచారణలో జోక్యం చేసుకునే అధికారం దీనికి ఉంది. ఫిర్యాదులను విచారిస్తున్నప్పుడు, కమిషన్ సివిల్ కోర్టు అధికారాలను అనుభవిస్తుంది.
• బలహీనుల ప్రయోజనాలను పరిరక్షిస్తుంది: ఉదాహరణకు, ఖైదీల జీవన స్థితిగతులను చూడటానికి మరియు సిఫార్సులు చేయడానికి NHRC ఏదైనా జైలు లేదా రాష్ట్ర ప్రభుత్వ నియంత్రణలో ఉన్న ఏదైనా ఇతర సంస్థను సందర్శించవచ్చు.
• పరిధి: మానవ హక్కుల ఉల్లంఘనను నిరోధించేందుకు తగిన చర్యలు తీసుకోవాలని కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు సిఫారసు చేయవచ్చు. ఇది తన వార్షిక నివేదికను భారత రాష్ట్రపతికి సమర్పిస్తుంది, ఆయన దానిని పార్లమెంటులోని ప్రతి సభ ముందు ఉంచాలి.
  కమిషన్ మానవ హక్కులపై ఒప్పందాలు మరియు అంతర్జాతీయ సాధనాలను కూడా అధ్యయనం చేస్తుంది మరియు వాటిని సమర్థవంతంగా అమలు చేయడానికి ప్రభుత్వానికి సిఫార్సులు చేస్తుంది.
• అవగాహన కల్పన: NHRC సమాజంలోని వివిధ వర్గాలలో మానవ హక్కుల అక్షరాస్యతను వ్యాప్తి చేసింది మరియు ప్రచురణలు, మీడియా, సెమినార్లు మరియు అందుబాటులో ఉన్న ఇతర మార్గాల ద్వారా ఈ హక్కుల పరిరక్షణకు అందుబాటులో ఉన్న రక్షణల గురించి అవగాహనను ప్రోత్సహిస్తుంది.
  మానవ హక్కుల దృక్కోణం నుండి అవగాహనను పెంపొందించడానికి ప్రపంచంలోని ఇతర NHRIలతో సమన్వయం చేయడంలో కూడా ఇది క్రియాశీల పాత్ర పోషిస్తుంది.
• ఇది UN బాడీస్ మరియు ఇతర జాతీయ మానవ హక్కుల కమీషన్ల నుండి అలాగే అనేక దేశాల నుండి పౌర సమాజ సభ్యులు, న్యాయవాదులు మరియు రాజకీయ మరియు సామాజిక కార్యకర్తల నుండి ప్రతినిధి బృందాలకు కూడా ఆతిథ్యం ఇచ్చింది.
• పౌర సంఘాలతో సహకారం: ఇది మానవ హక్కుల రంగంలో పనిచేస్తున్న ప్రభుత్వేతర సంస్థలు మరియు సంస్థల ప్రయత్నాలను ప్రోత్సహిస్తుంది.
• ఇది మానవ హక్కుల రంగంలో పరిశోధనలను ప్రోత్సహించడానికి మరియు NGOలను ప్రోత్సహించడానికి కూడా ప్రసిద్ధి చెందింది.

జాతీయ మానవ హక్కుల కమిషన్ పరిమితులు

• ఎన్‌హెచ్‌ఆర్‌సికి ఎలాంటి విచారణ యంత్రాంగం లేదు. మెజారిటీ కేసుల్లో, మానవ హక్కుల ఉల్లంఘన కేసులను దర్యాప్తు చేయాలని సంబంధిత కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలను కోరుతుంది
• నిర్ణయాలను అమలు చేసే అధికారం లేకుండా NHRC సిఫార్సులు మాత్రమే చేయగలదు.
• అనేక సార్లు NHRC రాజకీయ అనుబంధంతో న్యాయమూర్తులు మరియు బ్యూరోక్రాట్‌లకు పదవీ విరమణ అనంతర గమ్యస్థానంగా పరిగణించబడుతుంది, అంతేకాకుండా నిధుల కొరత కూడా దాని పనిని అడ్డుకుంటుంది.
• NHRC సంఘటన జరిగిన ఒక సంవత్సరం తర్వాత నమోదైన ఫిర్యాదును విచారించనందున పెద్ద సంఖ్యలో ఫిర్యాదులు పరిష్కరించబడవు.
• NHRC యొక్క పరిశోధనా అధికారాల నుండి సాయుధ దళాలను మినహాయించడం భారతదేశంలో మానవ హక్కుల సంరక్షకునిగా పనిచేయడానికి దాని అధికారాలను మరియు అధికారాన్ని మరింత పరిమితం చేస్తుంది.

NHRC ని మరింత ప్రభావవంతంగా చేసేందుకు సంస్కరణలు

• అమలు చేసే అధికారుల ద్వారా దాని నిర్ణయాల అమలును నిర్ధారించే అధికారాలను దానికి అప్పగించడం ద్వారా NHRC ని మరింత ప్రభావవంతంగా చేయవచ్చు
• మానవ హక్కుల ఉల్లంఘనలపై స్వేచ్ఛగా మరియు న్యాయమైన విచారణ జరిగేలా NHRC పూర్తి నియంత్రణలో స్వతంత్ర దర్యాప్తు యంత్రాంగాన్ని ఏర్పాటు చేయాలి.
• పౌర సమాజం, మానవ హక్కుల కార్యకర్తలు మొదలైన వ్యక్తులను చేర్చడం ద్వారా దాని కూర్పును వైవిధ్యపరచండి: ఇది NHRC యొక్క బ్యూరోక్రటైజేషన్‌ను తగ్గిస్తుంది, ఫలితంగా సంస్థ యొక్క మెరుగైన పనితీరుకు దారితీస్తుంది.
• NHRC తగిన అనుభవంతో స్వతంత్ర సిబ్బందిని అభివృద్ధి చేయాలి.
• భారతదేశంలోని అనేక చట్టాలు చాలా పాతవి మరియు సహజంగా ప్రాచీనమైనవి, వీటిని సవరించడం ద్వారా ఏ ప్రభుత్వం నిబంధనలలో మరింత పారదర్శకతను తీసుకురాగలదు.
• భారతదేశంలో మానవ హక్కుల పరిస్థితిని మెరుగుపరచడానికి మరియు బలోపేతం చేయడానికి, రాష్ట్ర మరియు రాష్ట్రేతర నటీనటులు కలిసి పని చేయాలి.

Sharing is caring!