Types of Writs In Indian Constitution
భారత రాజ్యాంగంలోని రిట్‌ల రకాలు: రిట్‌లు వారి ప్రాథమిక హక్కుల ఉల్లంఘనకు వ్యతిరేకంగా భారతీయ పౌరులకు సుప్రీంకోర్టు లేదా హైకోర్టు నుండి వ్రాతపూర్వక ఉత్తర్వు. భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 32 భారత పౌరుడు అతని/ఆమె ప్రాథమిక హక్కుల ఉల్లంఘనకు వ్యతిరేకంగా భారత సుప్రీంకోర్టు మరియు హైకోర్టు నుండి రాజ్యాంగపరమైన పరిష్కారాలను కోరవచ్చు. సుప్రీం కోర్టు మరియు హైకోర్టులు వరుసగా ఆర్టికల్ 32 మరియు 226 ప్రకారం హెబియస్ కార్పస్, క్వో వారెంటో, మాండమస్, సర్టియోరారీ, ప్రొహిబిషన్ మొదలైన వాటి స్వభావంలో రిట్‌లను జారీ చేసే అధికారం కలిగి ఉంటాయి.
మీరు APPSC, TSPSC, గ్రూప్‌లు, UPSC, SSC, రైల్వేలకు అభ్యర్థి అయితే మరియు పాలిటీకి సబ్జెక్ట్‌గా సిద్ధమవుతున్నట్లయితే. మేము APPSC, TSPSC, గ్రూప్స్, UPSC, SSC, రైల్వేస్ వంటి అన్ని పోటీ పరీక్షలలో ఉపయోగించగల భారత రాజ్యాంగంలోని పాలిటీ-రకాల రిట్‌ల యొక్క అన్ని అంశాలను pdf తెలుగు స్టడీ మెటీరియల్‌ని అందిస్తాము. మరిన్ని వివరాల కోసం adda 247 తెలుగు వెబ్‌సైట్‌ను తరచుగా సందర్శించండి.
Adda247 APP
Polity-Types of Writs In Indian Constitution
రిట్‌లు తమ ప్రాథమిక హక్కులను ఉల్లంఘించిన భారతీయ పౌరులకు రాజ్యాంగపరమైన పరిష్కారాలను నిర్దేశిస్తూ సుప్రీంకోర్టు లేదా హైకోర్టు జారీ చేసిన వ్రాతపూర్వక ఆదేశాలు. భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 32 తన ప్రాథమిక హక్కులను ఉల్లంఘించినట్లయితే, భారత పౌరుడు భారత సుప్రీంకోర్టు మరియు భారత హైకోర్టు నుండి రాజ్యాంగపరమైన పరిష్కారాలను కోరవచ్చు. అదే ఆర్టికల్ కింద హక్కుల అమలు కోసం రిట్‌లను జారీ చేసే సామర్థ్యం సుప్రీంకోర్టుకు ఉంది, అయితే ఆర్టికల్ 226 ప్రకారం హైకోర్టుకు అదే అధికారం ఉంటుంది. హెబియస్ కార్పస్, మాండమస్, సెర్టియోరారీ, క్వో వారంటో మరియు ప్రొహిబిషన్ అనేవి రిట్‌లలో పోటీ పరీక్షలలో ముఖ్యమైన భాగం.
Concept of Writs
- రిట్ అనేది మరొక వ్యక్తి లేదా అధికారానికి కోర్టు జారీ చేసిన ఆదేశం, ఆ వ్యక్తి లేదా అధికారం నిర్దిష్ట పద్ధతిలో వ్యవహరించడం లేదా వ్యవహరించడం మానుకోవడం
- అందువల్ల, న్యాయస్థానాల న్యాయ అధికారంలో రిట్‌లు కీలకమైన అంశం.
- ప్రిరోగేటివ్ రిట్‌ల భావనను భారత రాజ్యాంగం ఆంగ్ల సాధారణ చట్టం నుండి స్వీకరించింది.
Constitutional Provisions
- భారత రాజ్యాంగం ఆర్టికల్ 32 మరియు 226 ప్రకారం భారత రాజ్యాంగంలోని పార్ట్ III ద్వారా అందించబడిన ప్రాథమిక హక్కులను అమలు చేయడానికి రిట్‌లను జారీ చేయడానికి సుప్రీంకోర్టు మరియు హైకోర్టులకు భారత రాజ్యాంగం అధికారం ఇస్తుంది.
- రిట్‌లను జారీ చేసే అధికారం ప్రధానంగా ప్రతి పౌరునికి రాజ్యాంగపరమైన పరిష్కారాలను పొందేలా చేయడానికి రూపొందించబడిన నిబంధన.
- మనందరికీ తెలిసినట్లుగా, రాజ్యాంగ పరిష్కారాల హక్కు భారతదేశ ప్రజలకు అందుబాటులో ఉన్న అన్ని ఇతర ప్రాథమిక హక్కులకు హామీదారు.
- పైన పేర్కొన్న వాటికి అదనంగా, పైన పేర్కొన్న ప్రయోజనాల కోసం కాకుండా ఇతర ప్రయోజనాల కోసం రిట్‌లను జారీ చేసే అధికారాన్ని సుప్రీం కోర్టుకు ఇవ్వడానికి రాజ్యాంగం పార్లమెంటుకు అనుమతినిస్తుంది.
- అదేవిధంగా, పార్ట్ III ద్వారా అందించబడిన ఏదైనా హక్కుల అమలు కోసం, అలాగే ఏదైనా ఇతర ప్రయోజనం కోసం రిట్‌లను జారీ చేసే అధికారం భారతీయ హైకోర్టులకు ఉంది.
- ఇంకా, ఈ రిట్‌లను జారీ చేయడానికి ఏదైనా ఇతర కోర్టుకు అధికారం ఇచ్చే అధికారం పార్లమెంటుకు (ఆర్టికల్ 32 ద్వారా) ఉంది.
- ఇంతవరకు అటువంటి నిబంధన ఏదీ చేయనందున, రిట్‌లను సుప్రీంకోర్టు మరియు హైకోర్టులు మాత్రమే జారీ చేస్తాయి మరియు మరే ఇతర కోర్టు ద్వారా కాదు.
- 1950కి ముందు కలకత్తా, బొంబాయి మరియు మద్రాసు హైకోర్టులు మాత్రమే రిట్‌లను జారీ చేసేవి.
ఆర్టికల్ 226 ఇప్పుడు అన్ని హైకోర్టులు రిట్‌లను జారీ చేయడానికి అనుమతిస్తుంది.
Types of Writs
భారత రాజ్యాంగం కోర్టులు జారీ చేయగల ఐదు రకాల రిట్‌లను నిర్దేశిస్తుంది. అవి క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:
Habeas Corpus
- ఇది లాటిన్ పదబంధం, దీని అర్థం “శరీరాన్ని కలిగి ఉండటం”.
- ఇది ఒక వ్యక్తిని అరెస్టు చేసిన మరొక వ్యక్తి మృతదేహాన్ని కోర్టు ముందు తీసుకురావాలని ఆదేశించింది.
- కోర్టు నిర్బంధానికి కారణాన్ని అలాగే దాని చట్టబద్ధతను పరిగణనలోకి తీసుకుంటుంది.
- నిర్బంధం చట్టవిరుద్ధమని తేలితే, నిర్బంధించిన వ్యక్తి విడుదల చేయబడతారు. ఫలితంగా, ఈ రిట్ ఏకపక్ష నిర్బంధం నుండి వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛను రక్షిస్తుంది.
- ప్రభుత్వ అధికారులు మరియు ప్రైవేట్ వ్యక్తులు ఇద్దరూ హెబియస్ కార్పస్ రిట్‌తో సేవ చేయవచ్చు.
- హెబియస్ కార్పస్ రిట్ యొక్క పరిధి: ఇది ప్రైవేట్ మరియు పబ్లిక్ అథారిటీలకు వ్యతిరేకంగా SC/HCలు జారీ చేయవచ్చు. కింది పరిస్థితులలో హెబియస్ కార్పస్ రిట్‌లు జారీ చేయబడవు-నిర్బంధం
- చట్టబద్ధమైనప్పుడు
- శాసనసభ లేదా న్యాయస్థానాన్ని ధిక్కరించినందుకు విచారణ జరిగినప్పుడు
- నిర్బంధం సమర్థ న్యాయస్థానం ద్వారా ఉన్నప్పుడు
- నిర్బంధం న్యాయస్థానం యొక్క అధికార పరిధికి వెలుపల ఉన్నప్పుడు
Mandamus
- మాండమస్ అనగా ” మేము ఆదేశిస్తున్నాం ”.
- ఇది ఒక ప్రభుత్వ అధికారికి కోర్టు జారీ చేసిన ఆదేశం, అతను తన అధికారిక విధులను నిర్వర్తించాల్సిందిగా అభ్యర్థించడం, దానిని అతను నిర్వర్తించడంలో విఫలమయ్యాడు లేదా అలా చేయడానికి నిరాకరించాడు.
- ఏదైనా ప్రజా వ్యక్తి కి , కార్పొరేషన్, దిగువ కోర్టు, ట్రిబ్యునల్ లేదా ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా కూడా దీనిని ఉపయోగించవచ్చు.
మాండమస్ యొక్క రిట్ ఎవరికీ జారీ చేయబడదు:
- ఒక ప్రైవేట్ వ్యక్తి లేదా సమూహం వ్యతిరేకంగా;
- చట్టబద్ధమైన బలం లేని డిపార్ట్‌మెంటల్ విధానాన్ని అమలు చేయడానికి;
- విధి విచక్షణతో మరియు తప్పనిసరి కానప్పుడు;
- ఒప్పంద బాధ్యత అమలును బలవంతం చేయడానికి;
- భారత రాష్ట్రపతి, రాష్ట్ర గవర్నర్లు, జ్యుడీషియల్ హోదాలో వ్యవహరిస్తున్న హైకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తికి వ్యతిరేకంగా మాండమస్ రిట్ జారీ చేయలేరు.
Prohibition
- దీని అక్షరార్థం ‘నిషేదించడం’.
- దిగువ న్యాయస్థానం లేదా ట్రిబ్యునల్ తన అధికార పరిధిని అధిగమించకుండా నిరోధించడానికి ఇది ఒక ఉన్నత న్యాయస్థానం ద్వారా జారీ చేయబడుతుంది.
- న్యాయపరమైన మరియు పాక్షిక-న్యాయ అధికారులు మాత్రమే నిషేధ రిట్‌తో సేవలందించగలరు.
- ఇది అడ్మినిస్ట్రేటివ్ అధికారులు, లెజిస్లేటివ్ బాడీలు లేదా ప్రైవేట్ వ్యక్తులు లేదా సంస్థలకు వ్యతిరేకంగా ఉపయోగించబడదు.
Certiorari
- దీని అక్షరార్థం ‘ధృవీకరించబడటం’ లేదా ‘తెలియజేయడం.’
- పెండింగ్‌లో ఉన్న కేసును తదుపరి వారితో బదిలీ చేయడానికి లేదా ఒక కేసులో తరువాతి ఆర్డర్‌ను రద్దు చేయడానికి దిగువ కోర్టు లేదా ట్రిబ్యునల్‌కు ఉన్నత న్యాయస్థానం జారీ చేస్తుంది.
- అధికార పరిధి లేకపోవడం లేదా చట్టపరమైన లోపం కారణంగా ఇది జారీ చేయబడింది.
- ఇంతకుముందు, రిట్ ఆఫ్ సేర్షియోరి న్యాయపరమైన మరియు పాక్షిక-న్యాయ అధికారులపై మాత్రమే జారీ చేయబడేది, పరిపాలనాపరమైన వాటికి కాదు.
- అయితే, వ్యక్తిగత హక్కులను ప్రభావితం చేసే అడ్మినిస్ట్రేటివ్ అథారిటీలకు వ్యతిరేకంగా కూడా సేర్షియోరి జారీ చేయవచ్చని 1991లో సుప్రీంకోర్టు తీర్పు చెప్పింది.
- సేర్షియోరి, నిషేధం వంటిది, శాసన సంస్థలు లేదా ప్రైవేట్ వ్యక్తులు లేదా సంస్థలపై అందుబాటులో లేదు.
Quo-Warranto
- దీని అక్షరార్థం ‘ఏ అధికారం లేదా వారెంట్ల ద్వారా’ అని.
- పబ్లిక్ ఆఫీస్‌కు ఒక వ్యక్తి యొక్క క్లెయిమ్ యొక్క చట్టబద్ధతను పరిశోధించడానికి ఇది కోర్టుచే జారీ చేయబడుతుంది. ఫలితంగా, ఇది ఒక వ్యక్తి ప్రభుత్వ కార్యాలయాన్ని అక్రమంగా స్వాధీనం చేసుకోకుండా నిరోధిస్తుంది.
- శాసనం లేదా రాజ్యాంగం ద్వారా స్థాపించబడిన శాశ్వత స్వభావాన్ని కలిగి ఉన్న ఒక ముఖ్యమైన ప్రభుత్వ కార్యాలయం విషయంలో మాత్రమే రిట్ జారీ చేయబడుతుంది.
- మంత్రివర్గం లేదా ప్రైవేట్ కార్యాలయం విషయంలో ఇది జారీ చేయబడదు.
- ఇతర నాలుగు రిట్‌ల మాదిరిగా కాకుండా, బాధిత పక్షం మాత్రమే కాకుండా ఆసక్తి ఉన్న ఎవరైనా దీనిని కోరవచ్చు.
Conclusion
- ఈ రిట్‌లన్నీ ప్రజల హక్కులను అమలు చేయడానికి మరియు చట్టం ప్రకారం వారు విధిగా నిర్వర్తించాల్సిన విధులను నిర్వహించడానికి అధికారులను బలవంతం చేయడానికి సమర్థవంతమైన పద్ధతి.
- habeas corpus మరియు Quo Warranto నిర్దిష్ట పరిస్థితులకు పరిమితం చేయబడ్డాయి, అడ్మినిస్ట్రేటివ్ బాడీల చర్యలను నియంత్రించడానికి సాధారణంగా కోరిన రెండు రిట్‌లు సెర్టియోరారి మరియు మాండమస్.
DOWNLOAD: భారత రాజ్యాంగంలోని రిట్‌ల రకాలు Pdf
