భారతదేశంలో నిరుద్యోగం రేటు: భారతదేశం హెచ్చుతగ్గుల నిరుద్యోగంతో పోరాడుతోంది మరియు దేశంలో నిరుద్యోగం నిరంతర ఆందోళనగా ఉంది. సెంటర్ ఫర్ మానిటరింగ్ ఇండియన్ ఎకానమీ (CMIE) అందించిన డేటా ప్రకారం, జూలై 2023 నాటికి భారతదేశంలో నిరుద్యోగిత రేటు 7.95%గా ఉంది.
భారతదేశంలో నిరుద్యోగ రేటు 2023
నిరుద్యోగ రేటు అనేది కార్మిక శ్రామిక శక్తిలో నిరుద్యోగ పౌరుల శాతాన్ని సూచిస్తుంది. దేశం యొక్క నిరుద్యోగిత రేటు క్లిష్టమైన వివరాలను మరియు దేశం యొక్క ఆర్థిక మరియు ఉపాధి ల్యాండ్‌స్కేప్ యొక్క ప్రస్తుత పరిస్థితులను నిర్వచిస్తుంది. సెంటర్ ఫర్ మానిటరింగ్ ది ఇండియన్ ఎకానమీ (CMIE) ప్రకారం, జూలై 2023 నాటికి భారతదేశంలో నిరుద్యోగం రేటు 7.95%గా ఉంది. దేశంలోని నిరుద్యోగిత రేటులో వైవిధ్యాలకు అనేక కారణాలు ఉన్నాయి, అవి వాతావరణ మార్పులలో మార్పులు, ఆర్థిక పరిస్థితులలో మార్పులు, ప్రభావిత వ్యవసాయ ఉత్పత్తి మొదలైనవి.
భారతదేశ నిరుద్యోగిత రేటు 2023
భారత నిరుద్యోగ రేటు 2023: గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో వ్యవసాయేతర రంగం నుండి కార్మికులకు డిమాండ్ తక్కువగా ఉంది, ఫలితంగా 2023 జూలైలో ఉపాధిని కోరుకునే గ్రామీణ కార్మికుల సంఖ్య తగ్గింది. అందువల్ల, గ్రామీణ ఉపాధి రేటులో గణనీయమైన క్షీణతను చూడవచ్చు. గణాంకాల ప్రకారం, ముఖ్యంగా గ్రామీణ భారతదేశంలో శ్రామిక శక్తి సుమారు ఐదు మిలియన్ల మంది క్షీణతను చవిచూసింది. పట్టణ ప్రాంతాలలో కూడా శ్రామిక శక్తి భాగస్వామ్యం గణనీయంగా తగ్గింది, ఇది తక్షణ శ్రద్ధ అవసరమయ్యే ఆర్థిక బలహీనతలను ఎత్తిచూపుతుంది.
2013 నుండి 2023 వరకు భారతదేశంలో నిరుద్యోగ రేటు జాబితా
ఎన్నో ఏళ్లుగా దేశంలో అత్యవసర సమస్యగా ఉన్న నిరుద్యోగంతో భారత్ సతమతమవుతోంది. ఈ పట్టిక గత 10 సంవత్సరాలుగా భారతదేశ నిరుద్యోగ రేటులో చారిత్రక ధోరణులను జాబితా చేస్తుంది.
| 2013 నుండి 2023 వరకు భారతదేశంలో నిరుద్యోగ రేటు జాబితా | |
| సంవత్సరం | నిరుద్యోగం రేటు శాతంలో |
| 2023 | 8.40% |
| 2022 | 7.33% |
| 2021 | 5.98% |
| 2020 | 8.00% |
| 2019 | 5.27% |
| 2018 | 5.33% |
| 2017 | 5.36% |
| 2016 | 5.42% |
| 2015 | 5.44% |
| 2014 | 5.41% |
| 2013 | 5.42% |
APPSC/TSPSC Sure shot Selection Group
భారతదేశంలో నిరుద్యోగ రేటు రాష్ట్రాల వారీగా 2023
- సెంటర్ ఫర్ మానిటరింగ్ ఇండియన్ ఎకానమీ (CMIE) డేటా ప్రకారం భారతదేశంలో నిరుద్యోగం రేటు 2023 గణాంకాల ప్రకారం నవంబర్‌లో 8.00% నుండి డిసెంబర్‌లో 8.30%కి పెరిగింది, ఇది 16 నెలల్లో అత్యధిక స్థాయి.
- CMIE వెబ్‌సైట్ డేటా ప్రకారం, పట్టణ ప్రాంతాల్లో నిరుద్యోగ రేటు నవంబర్ నుండి 8.96% నుండి డిసెంబర్‌లో 10.09%కి పెరిగింది మరియు గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో రేటు 7.55% నుండి 7.44%కి తగ్గింది.
- భారతదేశంలో నిరుద్యోగిత రేటు 2022 రాష్ట్రాల వారీగా, గత నెలలో హర్యానాలో అత్యధిక నిరుద్యోగిత రేటు 37.4% ఉండగా, ఒడిశాలో అత్యల్పంగా 0.9% ఉంది.
1 మార్చి 2023న విడుదల చేసిన సెంటర్ ఫర్ మానిటరింగ్ ఇండియన్ ఎకానమీ CMIE గణాంకాలు భారతదేశంలోని వివిధ రాష్ట్రాలలో నిరుద్యోగం విచ్ఛిన్నంపై ఆధారపడి ఉన్నాయి. డిసెంబర్ 2022 నాటికి రాష్ట్రాల వారీగా భారతదేశంలో నిరుద్యోగిత రేటు యొక్క పూర్తి జాబితా ఇక్కడ ఉంది.
|
భారతదేశంలో నిరుద్యోగ రేటు రాష్ట్రాల వారీగా 2023 |
|
| రాష్ట్రం | భారతదేశంలో నిరుద్యోగ రేటు % |
| హర్యానా | 37.4 |
| రాజస్థాన్ | 28.5 |
| బీహార్ | 19.1 |
| జార్ఖండ్ | 18 |
| జమ్మూ కాశ్మీర్ | 14.8 |
| త్రిపుర | 14.3 |
| సిక్కిం | 13.6 |
| గోవా | 9.9 |
| ఆంధ్రప్రదేశ్ | 7.7 |
| హిమాచల్ ప్రదేశ్ | 7.6 |
| అస్సాం | 4.7 |
| హర్యానా | 3.74 |
| ఛత్తీస్‌గఢ్ | 3.4 |
| మధ్యప్రదేశ్ | 3.2 |
| మహారాష్ట్ర | 3.1 |
| కర్ణాటక | 2.5 |
| గుజరాత్ | 2.3 |
| ఒడిషా | 0.9 |
భారతదేశంలో నిరుద్యోగిత రేటు 2023 గణన
భారతదేశ నిరుద్యోగిత రేటు దేశంలో ఉద్యోగ అవకాశాల లభ్యత మరియు ఆర్థిక మార్పులపై మారుతూ ఉంటుంది, ఆర్థిక వృద్ధి మరియు స్థిరత్వం సమయంలో ఉద్యోగ అవకాశాలు తక్కువగా ఉండవని మరియు అందువల్ల నిరుద్యోగిత రేటు తగ్గుతుందని అంచనా వేయబడింది. భారతదేశంలో నిరుద్యోగం రేటు అనేక అంశాల ఆధారంగా మరియు ప్రత్యేకంగా ప్రస్తుత ఆర్థిక పరిస్థితుల ఆధారంగా మారుతున్న శాతంగా వ్యక్తీకరించబడింది.
భారతదేశంలో ప్రస్తుత నిరుద్యోగ రేటును లెక్కించడానికి సూత్రం:
నిరుద్యోగిత రేటు = నిరుద్యోగుల సంఖ్య / ఉపాధి పొందిన వ్యక్తుల సంఖ్య + నిరుద్యోగుల సంఖ్య
తక్కువ నిరుద్యోగిత రేటు పట్టణ ప్రాంతాల్లో మెరుగైన ఉపాధి అవకాశాలు మరియు ఆర్థిక స్థిరత్వం లభ్యతను సూచిస్తుంది మరియు శ్రామికశక్తిలో తక్కువ శాతం మాత్రమే నిరుద్యోగులుగా ఉన్నారు.
భారతదేశంలో నిరుద్యోగిత రేటు 2022- 2023
కింది పట్టిక జనవరి 2022 నుండి డిసెంబర్ 2022 వరకు పట్టణ మరియు గ్రామీణ రేట్లను మరింతగా విభజించడంతో పాటు 2022 సంవత్సరంలో భారతదేశంలో నెలవారీ నిరుద్యోగిత రేటును ప్రదర్శిస్తుంది:
|
భారతదేశంలో నెలవారీ నిరుద్యోగిత రేటు |
|||
| నెలలు (2022) | భారతదేశం రేటు | పట్టణ రేటు | గ్రామీణ రేటు |
| డిసెంబర్ | 8.30 | 10.09 | 7.44 |
| నవంబర్ | 8.03 | 8.92 | 7.61 |
| అక్టోబర్ | 7.92 | 7.34 | 8.19 |
| సెప్టెంబర్ | 6.43 | 7.71 | 5.83 |
| ఆగస్టు | 8.28 | 9.57 | 7.68 |
| జూలై | 6.83 | 8.22 | 6.17 |
| జూన్ | 7.83 | 7.32 | 8.07 |
| మే | 7.14 | 8.24 | 6.63 |
| ఏప్రిల్ | 7.83 | 9.22 | 7.18 |
| మార్చి | 7.57 | 8.28 | 7.24 |
| ఫిబ్రవరి | 8.11 | 7.57 | 8.37 |
| జనవరి | 6.56 | 8.14 | 5.83 |
స్టేట్ ఆఫ్ వర్కింగ్ ఇండియా 2023 నివేదిక
అజీమ్ ప్రేమ్జీ విశ్వవిద్యాలయానికి చెందిన సెంటర్ ఫర్ సస్టెయినబుల్ ఎంప్లాయిమెంట్ స్టేట్ ఆఫ్ వర్కింగ్ ఇండియా 2023 నివేదికను విడుదల చేసింది. దశాబ్దకాలంలో భారతదేశంలో నిరుద్యోగ ధోరణులను ఈ నివేదిక హైలైట్ చేసింది. నిరుద్యోగిత రేటు, మహిళల భాగస్వామ్యం, తరతరాల కదలికలు, కులాల వారీగా శ్రామిక శక్తి డైనమిక్స్ తదితర అంశాలను ఈ నివేదికలో పొందుపరిచారు. నేషనల్ స్టాటిస్టికల్ ఆఫీస్, ఇండియా వర్కింగ్ సర్వే, పీరియాడిక్ లేబర్ ఫోర్స్ సర్వేస్ (PLFS) నిర్వహించిన పలు సర్వేల నుంచి ఈ డేటాను సేకరించారు. మొత్తం నిరుద్యోగ రేటు 2017-18లో 8.7 శాతం నుంచి 2021-22లో 6.6 శాతానికి తగ్గిందని నివేదిక సూచించింది.
పీరియాడిక్ లేబర్ ఫోర్స్ సర్వే (PLFS) 2022-2023
భారతదేశంలో ఉపాధి మరియు నిరుద్యోగం యొక్క ప్రస్తుత ధోరణులను కవర్ చేసే సమగ్ర డేటాను సేకరించే లక్ష్యంతో నేషనల్ శాంపిల్ సర్వే ఆఫీస్ (PLFS) ఏప్రిల్ 2017 లో పీరియాడిక్ లేబర్ ఫోర్స్ సర్వే (PLFS) ను ప్రారంభించింది. పీరియాడిక్ లేబర్ ఫోర్స్ సర్వే (PLFS) 2023 ఏప్రిల్-జూన్ మధ్య దేశ కార్మిక మార్కెట్లో సానుకూల మార్పును ఎత్తిచూపింది. పట్టణ ప్రాంతాల్లో 15 సంవత్సరాలు మరియు అంతకంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న వ్యక్తులలో నిరుద్యోగ రేటు తగ్గుతున్న ధోరణిని PLFS సర్వే సూచించింది.
- నిరుద్యోగిత రేటులో గణనీయమైన తగ్గుదల
- లేబర్ ఫోర్స్ పార్టిసిపేషన్ రేట్ (LFPR)లో పెరుగుదల
- ముఖ్యంగా పట్టణ ప్రాంతాల్లో కార్మికుల-జనాభా నిష్పత్తి (WPR)లో మెరుగుదల
| ఏప్రిల్ – జూన్ 2023 | ఏప్రిల్ – జూన్ 2022 | |
| పట్టణ ప్రాంతాల్లో నిరుద్యోగ రేటు తగ్గుదల | 6.6% | 7.6% |
| 15 సంవత్సరాలు మరియు అంతకంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న వ్యక్తులు | 3.2% | 4.1% |
| లింగ-ఆధారిత నిరుద్యోగిత రేటు | ||
| మగవారు | 5.9% | 7.1% |
| ఆడవారు | 9.1% | 9.5% |
భారతదేశంలో నిరుద్యోగిత రేటు విశ్లేషణ మరియు వివరాలు
పెరుగుతున్న జనాభాకు సరిపోయే వేగంతో ఉపాధి అవకాశాలను సృష్టించడంలో భారతదేశం ఎదుర్కొంటున్న సవాలును ఈ గణాంకాలు మరియు అంచనాలు హైలైట్ చేస్తున్నాయి. ఈ సమస్యను పరిష్కరించడానికి మరియు పట్టణ మరియు గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ఉద్యోగ కల్పన మరియు ఆర్థికాభివృద్ధిని ప్రోత్సహించే విధానాలను అమలు చేయడానికి ప్రభుత్వం, ప్రైవేట్ రంగం మరియు వివిధ వాటాదారుల నుండి సంఘటిత ప్రయత్నాల అవసరాన్ని ఇది నొక్కి చెబుతుంది.
- భారతదేశ నిరుద్యోగిత రేటుపై ఇటీవలి నివేదికలు పట్టణ మరియు గ్రామీణ ప్రాంతాలలో వైవిధ్యాలతో మిశ్రమ చిత్రాన్ని సూచిస్తున్నాయి. ఫిబ్రవరిలో, పట్టణ నిరుద్యోగిత రేటు మునుపటి నెలతో పోలిస్తే స్వల్పంగా తగ్గుముఖం పట్టింది, గ్రామీణ నిరుద్యోగిత రేటు పెరుగుదలను చవిచూసింది. పట్టణ నిరుద్యోగిత రేటు 8.55% నుండి 7.93%కి తగ్గింది, గ్రామీణ నిరుద్యోగిత రేటు 6.48% నుండి 7.23%కి పెరిగింది. అదనంగా, దేశంలో మొత్తం నిరుద్యోగిత రేటు జనవరిలో 7.14% నుండి ఫిబ్రవరిలో 7.45%కి పెరిగింది.
- అయితే, ఈ గణాంకాలు నిర్దిష్ట కాలాల స్నాప్‌షాట్‌లు మాత్రమే మరియు విస్తృత పోకడలు మరియు సూచనలను పరిగణనలోకి తీసుకోవడం చాలా ముఖ్యం. ఆర్గనైజేషన్ ఫర్ ఎకనామిక్ కోఆపరేషన్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ (OECD) ప్రకారం, రాబోయే సంవత్సరాల్లో భారతదేశ నిరుద్యోగిత రేటు గణనీయంగా పెరుగుతుందని అంచనా వేయబడింది. దేశం యొక్క ఆరోగ్యకరమైన ఆర్థిక వృద్ధి ఉన్నప్పటికీ, 2022 నాటికి భారతదేశ నిరుద్యోగిత రేటు 4% నుండి 8%కి నాలుగు రెట్లు పెరుగుతుందని OECD అంచనా వేసింది.
- ఈ ప్రొజెక్షన్ తదుపరి కొన్ని సంవత్సరాలలో భారతదేశం యొక్క నిరుద్యోగిత రేటు క్రమంగా పెరుగుతుందని సూచించే అంచనాలకు అనుగుణంగా ఉంటుంది. 2017లో 6% ఉన్న నిరుద్యోగిత రేటు నుండి, 2022 నాటికి అది 8.3%కి పెరుగుతుందని అంచనా వేయబడింది, దీని ఫలితంగా అదనంగా 10 మిలియన్ల మంది నిరుద్యోగుల ర్యాంక్‌లో చేరారు. 2022 నాటికి, భారతదేశంలో మొత్తం నిరుద్యోగుల సంఖ్య 220 మిలియన్లకు చేరుకుంటుందని అంచనా. ఈ కాలంలో ప్రభుత్వం 1 మిలియన్ కొత్త ఉద్యోగ ఖాళీలను ఆశించినప్పటికీ, మొత్తం జనాభా విస్తరణను భర్తీ చేయడానికి సృష్టించబడిన ఉద్యోగాల సంఖ్య సరిపోకపోవచ్చని ఇది అంగీకరిస్తుంది.
భారతదేశంలో నిరుద్యోగానికి మూల కారణాలు
- అధిక జనాభా: ప్రతి ఒక్కరికీ వసతి కల్పించడానికి తగినంత ఉద్యోగ అవకాశాలు అందుబాటులో లేనందున భారతదేశ జనాభా యొక్క పరిపూర్ణ పరిమాణం అధిక నిరుద్యోగిత రేటుకు దోహదం చేస్తుంది.
- వృత్తి నైపుణ్యాలు లేకపోవడం లేదా తక్కువ విద్యా స్థాయిలు: శ్రామికశక్తిలో చాలా మంది వ్యక్తులు అవసరమైన వృత్తి నైపుణ్యాలను కలిగి ఉండరు లేదా తక్కువ విద్యా స్థాయిలను కలిగి ఉంటారు, ఇది వారి ఉపాధిని పరిమితం చేస్తుంది మరియు వారికి తగిన ఉద్యోగాలను కనుగొనడం కష్టతరం చేస్తుంది.
- ప్రైవేటు పెట్టుబడుల్లో మందగమనం: ముఖ్యంగా పెద్ద నోట్ల రద్దు విధానం తర్వాత ప్రైవేటు పెట్టుబడులు తగ్గడం వల్ల కొన్ని కార్మిక ఆధారిత రంగాలు ప్రభావితమయ్యాయి, ఇది ఉద్యోగావకాశాలు తగ్గడానికి దారితీసింది.
- వ్యవసాయ రంగంలో తక్కువ ఉత్పాదకత: వ్యవసాయ రంగం తక్కువ ఉత్పాదకతను ఎదుర్కొంటుంది మరియు వ్యవసాయ కార్మికులకు ప్రత్యామ్నాయ ఉపాధి ఎంపికలు లేవు. దీంతో వారు ఇతర రంగాలకు మారడం సవాలుగా మారి నిరుద్యోగానికి కారణమవుతోంది.
- చట్టపరమైన సంక్లిష్టతలు మరియు తగినంత ప్రభుత్వ మద్దతు లేకపోవడం: చిన్న వ్యాపారాలు తరచుగా చట్టపరమైన సంక్లిష్టతలు, తగినంత ప్రభుత్వ మద్దతు మరియు తగినంత మౌలిక సదుపాయాలు, ఆర్థిక మరియు మార్కెట్ అనుసంధానాలను ఎదుర్కొంటున్నాయి. ఈ అంశాలు వారికి లాభదాయకంగా పనిచేయడం కష్టతరం చేస్తాయి, ఇది ఉద్యోగ నష్టాలకు దారితీస్తుంది.
- మౌలిక సదుపాయాలు, ఉత్పాదక రంగంలో తగినంత వృద్ధి లేకపోవడం: మౌలిక సదుపాయాల పరిమిత వృద్ధి, తయారీ రంగంలో తక్కువ పెట్టుబడులు ద్వితీయ రంగం యొక్క ఉపాధి సామర్థ్యాన్ని పరిమితం చేస్తాయి, ఫలితంగా తక్కువ ఉద్యోగ అవకాశాలు ఏర్పడతాయి.
- అసంఘటిత రంగం ఆధిపత్యం: భారతదేశంలో శ్రామిక శక్తిలో గణనీయమైన భాగం అసంఘటిత రంగంతో ముడిపడి ఉంది, ప్రధానంగా అవసరమైన విద్య లేదా నైపుణ్యాలు లేకపోవడం వల్ల. ఏదేమైనా, ఈ అనధికారిక ఉద్యోగాలు తరచుగా ఉపాధి గణాంకాలలో లెక్కించబడవు.
- విద్య మరియు పరిశ్రమ అవసరాల మధ్య అసమతుల్యత: పాఠశాలలు మరియు కళాశాలలలో అందించే విద్య పరిశ్రమల ప్రస్తుత అవసరాలకు అనుగుణంగా లేదు, ఇది ఉద్యోగార్థులు కలిగి ఉన్న నైపుణ్యాలకు మరియు యజమానులు డిమాండ్ చేసే నైపుణ్యాలకు మధ్య అసమతుల్యతకు దారితీస్తుంది.
- మహిళల ఉపాధిని ప్రభావితం చేసే తిరోగమన సామాజిక నిబంధనలు: తిరోగమన సామాజిక నిబంధనలు మహిళలను ఉపాధిని చేపట్టడానికి లేదా కొనసాగించడానికి నిరుత్సాహపరుస్తాయి, శ్రామిక శక్తిలో వారి భాగస్వామ్యాన్ని పరిమితం చేస్తాయి మరియు మహిళల్లో అధిక నిరుద్యోగ రేటుకు దోహదం చేస్తాయి.
నిరుద్యోగం ప్రభావం
ఇవి ఆర్థిక వ్యవస్థ, సమాజం మరియు వ్యక్తులపై నిరుద్యోగం యొక్క కొన్ని కీలక ప్రభావాలు, అధిక నిరుద్యోగిత రేటుతో సంబంధం ఉన్న ప్రతికూల పరిణామాలను హైలైట్ చేస్తాయి.
- పేదరికం: ఉపాధి దొరకని వ్యక్తులు తమ ప్రాథమిక అవసరాలను తీర్చుకోలేక, జీవన ప్రమాణాలు క్షీణించడం వల్ల నిరుద్యోగం పేదరికానికి దోహదం చేస్తుంది.
- పెరిగిన ప్రభుత్వ రుణాలు: నిరుద్యోగం ఉత్పత్తి తగ్గడానికి మరియు వస్తువులు మరియు సేవల వినియోగం తగ్గడానికి దారితీస్తుంది. దీనివల్ల ప్రభుత్వానికి పన్నుల ఆదాయం తగ్గి, సామాజిక సంక్షేమ కార్యక్రమాలను కొనసాగించడానికి, నిరుద్యోగులకు ఆసరాగా నిలిచేందుకు అప్పుల భారం పెరుగుతుంది.
- సంఘ విద్రోహ శక్తుల ప్రభావం: దేశ ప్రజాస్వామిక విలువలను దెబ్బతీసే, సామాజిక అశాంతికి దోహదం చేసే సంఘ విద్రోహ శక్తుల ప్రభావానికి నిరుద్యోగులు ఎక్కువగా గురవుతారు.
- నేరాల పెరుగుదల: దీర్ఘకాలిక నిరుద్యోగం డబ్బు సంపాదించే మార్గంగా ప్రజలను చట్టవిరుద్ధ మరియు చట్టవ్యతిరేక కార్యకలాపాల వైపు నెట్టివేస్తుంది. నేర కార్యకలాపాల పెరుగుదల చట్ట అమలు సంస్థలపై ఒత్తిడి తెస్తుంది మరియు మొత్తం నేరాల రేటు పెరుగుదలకు దోహదం చేస్తుంది.
- ఆర్థిక ప్రభావం: ఉత్పాదకత మరియు ఉత్పాదక వనరులను సృష్టించగల శ్రామిక శక్తి మిగిలిన శ్రామిక జనాభాపై ఆధారపడే పరిస్థితిని సృష్టించడం ద్వారా నిరుద్యోగం మొత్తం ఆర్థిక వ్యవస్థను ప్రభావితం చేస్తుంది. ఇది రాష్ట్రానికి సామాజిక-ఆర్థిక వ్యయాలను పెంచుతుంది మరియు నిరుద్యోగంలో చిన్న పెరుగుదల కూడా జిడిపిపై గణనీయమైన ప్రతికూల ప్రభావాన్ని చూపుతుంది.
- సామాజిక సమస్యలు: నిరుద్యోగం తీవ్రమైన సామాజిక పరిణామాలను కలిగిస్తుంది. నిరుద్యోగులు మాదకద్రవ్యాలు మరియు మద్యపాన వ్యసనం బారిన పడే అవకాశం ఉందని, వారు మానసిక ఆరోగ్య సమస్యలను కూడా ఎదుర్కొంటారని, ఇది దేశానికి మానవ వనరుల నష్టానికి దారితీస్తుందని గమనించబడింది.
| మరింత చదవండి | |
| తాజా ఉద్యోగ ప్రకటనలు | ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి |
| ఉచిత స్టడీ మెటీరియల్ (APPSC, TSPSC) | ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి |
| ఉచిత మాక్ టెస్టులు | ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి |
| Adda247 తెలుగు APP | ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి |
