Wild Life Protection Act 1972 In Telugu | వన్యప్రాణుల రక్షణ చట్టం 1972

Wild Life Protection Act 1972 | వన్యప్రాణుల రక్షణ చట్టం 1972

Wild Life Protection Act 1972: Wild Life Protection Act 1972 enacted by the Parliament of India. Wild Life Protection Act 1972 is for safeguard and protection of plants and animal species. The Act provides for the protection of wild animals, birds and plants in the country. It has six schedules which give varying degrees of protection. In this Article we are Providing Complete Details of Wild Life Protection Act 1972. To know more details About Wild Life Protection Act 1972, Read the Article completely.

వన్యప్రాణుల రక్షణ చట్టం 1972: వన్యప్రాణుల (రక్షణ) చట్టం, 1972 అనేది మొక్కలు మరియు జంతు జాతుల రక్షణ కోసం రూపొందించబడిన భారత పార్లమెంటు చట్టం. 1972కి ముందు భారతదేశంలో కేవలం ఐదు జాతీయ పార్కులు మాత్రమే ఉన్నాయి. ఇతర సంస్కరణల్లో, చట్టం రక్షిత మొక్కలు మరియు జంతు జాతుల షెడ్యూల్‌లను ఏర్పాటు చేసింది; ఈ జాతులను వేటాడడం లేదా కోయడం చాలా వరకు నిషేధించబడింది. ఈ చట్టం అడవి జంతువులు, పక్షులు మరియు మొక్కల రక్షణ కోసం రూపొందించబడింది.

APPSC/TSPSC Sure shot Selection Group

Wild Life Protection Act, 1972

వన్యప్రాణుల (రక్షణ) చట్టం, 1972  పర్యావరణ మరియు పర్యావరణ భద్రతను నిర్ధారించడానికి దేశంలోని అడవి జంతువులు, పక్షులు మరియు వృక్ష జాతుల రక్షణ కోసం అందిస్తుంది. ఇతర విషయాలతోపాటు, ఈ చట్టం అనేక జంతు జాతులను వేటాడేందుకు ఆంక్షలు విధించింది. ఈ చట్టం చివరిసారిగా 2006లో సవరించబడింది. 2013లో రాజ్యసభలో సవరణ బిల్లును ప్రవేశపెట్టి స్టాండింగ్ కమిటీకి పంపారు, అయితే అది 2015లో ఉపసంహరించబడింది.

వన్యప్రాణుల చట్టం కోసం రాజ్యాంగ నిబంధనలు

భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 48A పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించడానికి మరియు మెరుగుపరచడానికి మరియు వన్యప్రాణులు మరియు అడవులను రక్షించడానికి రాష్ట్రాన్ని నిర్దేశిస్తుంది. ఈ ఆర్టికల్‌ను 1976లో 42వ సవరణ ద్వారా రాజ్యాంగంలో చేర్చారు.

ఆర్టికల్ 51A భారతదేశంలోని ప్రజలకు కొన్ని ప్రాథమిక విధులను విధిస్తుంది. అడవులు, సరస్సులు, నదులు మరియు వన్యప్రాణులతో సహా సహజ పర్యావరణాన్ని రక్షించడం మరియు మెరుగుపరచడం మరియు జీవుల పట్ల కరుణ కలిగి ఉండటం వాటిలో ఒకటి.

History of wild Life protection legislation in India

• 1887లో వైల్డ్ బర్డ్స్ ప్రొటెక్షన్ యాక్ట్, 1887 అని పిలువబడే బ్రిటీష్ ఇండియన్ గవర్నమెంట్ అటువంటి మొదటి చట్టాన్ని ఆమోదించింది. బ్రీడింగ్ సెషన్‌లో చంపబడిన లేదా బంధించబడిన నిర్దిష్ట అడవి పక్షులను స్వాధీనం చేసుకోవడం మరియు విక్రయించడాన్ని నిషేధించాలని చట్టం కోరింది.
• వైల్డ్ బర్డ్స్ అండ్ యానిమల్స్ ప్రొటెక్షన్ యాక్ట్ పేరుతో 1912లో రెండవ చట్టం రూపొందించబడింది. ఇది 1935లో వైల్డ్ బర్డ్స్ అండ్ యానిమల్స్ ప్రొటెక్షన్ (సవరణ) చట్టం 1935 ఆమోదించబడినప్పుడు సవరించబడింది.
• బ్రిటిష్ రాజ్ కాలంలో, వన్యప్రాణుల రక్షణకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వబడలేదు. వన్యప్రాణుల రక్షణ, కొన్ని జాతులు అంతరించిపోకుండా నిరోధించడం అనే అంశం 1960లోనే తెరపైకి వచ్చింది.

Need for the Wild Life Protection Act, 1972

వన్యప్రాణులు ‘అటవీ’లో ఒక భాగం మరియు 1972లో పార్లమెంటు ఈ చట్టాన్ని ఆమోదించే వరకు ఇది రాష్ట్ర అంశం. ఇప్పుడు ఇది ఉమ్మడి జాబితా. పర్యావరణం యొక్క డొమైన్‌లో దేశవ్యాప్త చట్టానికి కారణాలు ముఖ్యంగా వన్యప్రాణులు క్రింది వాటిని కలిగి ఉన్నాయి:

• భారతదేశం వివిధ వృక్షజాలం మరియు జంతుజాలం ​​యొక్క నిధి. అనేక జాతులు సంఖ్య వేగంగా క్షీణించడాన్ని చూస్తున్నాయి. ఉదాహరణకు, 20వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో, భారతదేశం దాదాపు 40000 పులులకు నిలయంగా ఉందని ఎడ్వర్డ్ ప్రిచర్డ్ గీ (ఒక ప్రకృతి శాస్త్రవేత్త) ప్రస్తావించారు. కానీ, 1972లో జరిగిన ఒక జనాభా లెక్కల ప్రకారం ఈ సంఖ్య దాదాపు 1827కి తగ్గింది.
• వృక్షజాలం మరియు జంతుజాలంలో విపరీతమైన తగ్గుదల పర్యావరణ అసమతుల్యతకు కారణమవుతుంది, ఇది వాతావరణం మరియు పర్యావరణ వ్యవస్థ యొక్క అనేక అంశాలను ప్రభావితం చేస్తుంది.
• ఈ విషయంలో బ్రిటిష్ కాలంలో ఆమోదించబడిన అత్యంత ఇటీవలి చట్టం వైల్డ్ బర్డ్స్ అండ్ యానిమల్స్ ప్రొటెక్షన్, 1935. వేటగాళ్లు మరియు వన్యప్రాణుల ఉత్పత్తుల వ్యాపారులకు విధించే శిక్షలు వారికి వచ్చే భారీ ఆర్థిక ప్రయోజనాలకు అసమానంగా ఉన్నందున దీనిని అప్‌గ్రేడ్ చేయాలి.
• ఈ చట్టం అమలులోకి రాకముందు భారతదేశంలో కేవలం ఐదు జాతీయ పార్కులు మాత్రమే ఉన్నాయి.

Salient Features of Wild Life Protection Act, 1972

ఈ చట్టం జాబితా చేయబడిన జాతుల జంతువులు, పక్షులు మరియు మొక్కల రక్షణకు మరియు దేశంలో పర్యావరణపరంగా ముఖ్యమైన రక్షిత ప్రాంతాల నెట్‌వర్క్‌ను ఏర్పాటు చేయడానికి కూడా అందిస్తుంది.

• వన్యప్రాణి సలహా బోర్డులు, వన్యప్రాణి వార్డెన్లు, వారి అధికారాలు మరియు విధులను నిర్దేశించడం మొదలైన వాటి ఏర్పాటు కోసం చట్టం అందిస్తుంది.
• అంతరించిపోతున్న జంతుజాలం ​​మరియు వృక్షజాలం (CITES)లో అంతర్జాతీయ వాణిజ్యంపై కన్వెన్షన్‌లో భారతదేశం భాగస్వామి కావడానికి ఇది సహాయపడింది.
• CITES అనేది అంతరించిపోతున్న జంతువులు మరియు మొక్కలను రక్షించే లక్ష్యంతో ఒక బహుపాక్షిక ఒప్పందం.
• దీనిని వాషింగ్టన్ కన్వెన్షన్ అని కూడా పిలుస్తారు మరియు IUCN సభ్యుల సమావేశం ఫలితంగా ఆమోదించబడింది.
• దేశంలో అంతరించిపోతున్న వన్యప్రాణుల సమగ్ర జాబితాను తొలిసారిగా రూపొందించారు.
• ఈ చట్టం అంతరించిపోతున్న జాతులను వేటాడడాన్ని నిషేధించింది.
• చట్టంలోని నిబంధనల ప్రకారం షెడ్యూల్డ్ జంతువుల వ్యాపారం చేయడం నిషేధించబడింది.
• ఈ చట్టం కొన్ని వన్యప్రాణుల జాతుల విక్రయం, బదిలీ మరియు స్వాధీనం కోసం లైసెన్స్‌లను అందిస్తుంది.
• ఇది వన్యప్రాణుల అభయారణ్యాలు, జాతీయ ఉద్యానవనాలు మొదలైన వాటి ఏర్పాటుకు అందిస్తుంది.
• దీని నిబంధనలు సెంట్రల్ జూ అథారిటీ ఏర్పాటుకు మార్గం సుగమం చేశాయి. ఇది భారతదేశంలోని జంతుప్రదర్శనశాలల పర్యవేక్షణకు బాధ్యత వహించే కేంద్ర సంస్థ. ఇది 1992లో స్థాపించబడింది.
• ఈ చట్టం ఆరు షెడ్యూల్‌లను రూపొందించింది, ఇది వృక్షజాలం మరియు జంతుజాలం ​​​​తరగతులకు వివిధ స్థాయిల రక్షణను ఇచ్చింది.
• షెడ్యూల్ I మరియు షెడ్యూల్ II (పార్ట్ II) సంపూర్ణ రక్షణను పొందుతాయి మరియు ఈ షెడ్యూల్‌ల క్రింద నేరాలకు గరిష్ట జరిమానాలు విధించబడతాయి.
• షెడ్యూల్‌లో వేటాడబడే జాతులు కూడా ఉన్నాయి.
• వన్యప్రాణులు, జాతీయ ఉద్యానవనాలు, అభయారణ్యాల ప్రాజెక్టులు మొదలైన వాటికి సంబంధించిన అన్ని విషయాలను సమీక్షించడానికి మరియు ఆమోదించడానికి ఇది అపెక్స్ బాడీ.
• దీనికి ప్రధాని అధ్యక్షత వహిస్తారు.
• ఈ చట్టం నేషనల్ టైగర్ కన్జర్వేషన్ అథారిటీని కూడా ఏర్పాటు చేసింది.
• ఇది పర్యావరణం, అటవీ మరియు వాతావరణ మార్పుల మంత్రిత్వ శాఖ యొక్క చట్టబద్ధమైన సంస్థ, ఇది మొత్తం పర్యవేక్షణ మరియు సమన్వయ భాగం, చట్టంలో పేర్కొన్న విధంగా సామర్థ్యాలను నిర్వహిస్తుంది.
• ఇది 1973లో ప్రారంభించబడిన ప్రాజెక్ట్ టైగర్‌కు చట్టబద్ధమైన అధికారాన్ని ఇస్తుంది మరియు అంతరించిపోతున్న పులిని అంతరించిపోకుండా రక్షించడం ద్వారా పునరుజ్జీవనం యొక్క హామీ మార్గంలో ఉంచింది.

Protected Areas under the Wild Life Protection Act,1972

చట్టం కింద అందించిన విధంగా ఐదు రకాల రక్షిత ప్రాంతాలు ఉన్నాయి. అవి క్రింద వివరించబడ్డాయి.

1. అభయారణ్యాలు: “అభయారణ్యం అనేది గాయపడిన, వదలివేయబడిన మరియు దుర్వినియోగం చేయబడిన వన్యప్రాణులు ఎటువంటి మానవ ప్రమేయం లేకుండా వాటి సహజ వాతావరణంలో శాంతియుతంగా జీవించడానికి అనుమతించబడే ఆశ్రయం.”

• అవి సహజంగా సంభవించే ప్రాంతాలు, ఇక్కడ అంతరించిపోతున్న జాతులు , వేట మరియు వేట నుండి రక్షించబడతాయి.
• ఇక్కడ, జంతువులను వాణిజ్య దోపిడీ కోసం పెంచరు.
• ఇక్కడ, జంతుజాతులు అన్ని విధాల భంగం నుండి రక్షించబడతాయి.
• అభయారణ్యాల లోపల జంతువులను బంధించడం లేదా చంపడం అనుమతించబడదు.
• వన్యప్రాణుల అభయారణ్యాన్ని రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నోటిఫికేషన్ ద్వారా ప్రకటించింది.
• రాష్ట్ర అభయారణ్యం యొక్క పరిమితుల్లో ఎవరు ప్రవేశించవచ్చు మరియు/లేదా నివసించవచ్చు అనే దానిపై పరిమితులు ఉన్నాయి.
• జీవశాస్త్రవేత్తలు మరియు పరిశోధకులను లోపలికి నుమతిస్తారు , తద్వారా వారు ప్రాంతం మరియు దాని నివాసులను అధ్యయనం చేయవచ్చు.
• అభయారణ్యాలను ‘నేషనల్ పార్క్’ స్థాయికి అప్‌గ్రేడ్ చేయవచ్చు.
• ఉదాహరణలు: ఇండియన్ వైల్డ్ యాస్ అభయారణ్యం (రాన్ ఆఫ్ కచ్, గుజరాత్); తమిళనాడులోని వేదంతంగల్ పక్షుల అభయారణ్యం (భారతదేశంలోని పురాతన పక్షుల అభయారణ్యం); దండేలి వన్యప్రాణుల అభయారణ్యం (కర్ణాటక).

2. జాతీయ ఉద్యానవనాలు: “నేషనల్ పార్కులు సహజ పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించడానికి ప్రభుత్వంచే ఏర్పాటు చేయబడిన ప్రాంతాలు.”

• వన్యప్రాణుల అభయారణ్యంతో పోలిస్తే జాతీయ ఉద్యానవనానికి ఎక్కువ పరిమితులు ఉన్నాయి.
• జాతీయ పార్కులను రాష్ట్ర ప్రభుత్వం నోటిఫికేషన్ ద్వారా ప్రకటించవచ్చు. రాష్ట్ర శాసనసభ ఆమోదించిన తీర్మానంపై మినహా జాతీయ ఉద్యానవనం యొక్క సరిహద్దులలో ఎటువంటి మార్పు చేయరాదు.
• జాతీయ ఉద్యానవనం యొక్క ప్రధాన లక్ష్యం ప్రాంతం యొక్క సహజ పర్యావరణాన్ని మరియు జీవవైవిధ్య పరిరక్షణను పరిరక్షించడం.
• ప్రకృతి దృశ్యం, జంతుజాలం ​​మరియు వృక్షజాలం జాతీయ ఉద్యానవనాలలో సహజ స్థితిలో ఉంటాయి. వారి సరిహద్దులు స్థిరంగా మరియు నిర్వచించబడ్డాయి.
• పశువులను మేపడం మరియు ప్రైవేట్ అద్దె హక్కులు ఇక్కడ అనుమతించబడవు.
• వన్యప్రాణుల చట్టంలోని షెడ్యూల్స్‌లో పేర్కొన్న జాతులను వేటాడేందుకు లేదా పట్టుకోవడానికి అనుమతి లేదు.
• వాటిని ‘అభయారణ్యం’ స్థాయికి తగ్గించలేము.
• ఉదాహరణలు: కర్ణాటకలోని బందీపూర్ నేషనల్ పార్క్; జమ్మూ & కాశ్మీర్‌లోని హెమిస్ నేషనల్ పార్క్; అస్సాంలోని కజిరంగా నేషనల్ పార్క్. భారతదేశంలోని జాతీయ ఉద్యానవనాల జాబితాపై మరిన్ని చూడండి.

3. పరిరక్షణ నిల్వలు: స్థానిక సంఘాలతో సంప్రదించిన తర్వాత రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఒక ప్రాంతాన్ని (ముఖ్యంగా అభయారణ్యాలు లేదా ఉద్యానవనాలకు ఆనుకుని ఉన్నవి) పరిరక్షణ నిల్వలుగా ప్రకటించవచ్చు.

4. కమ్యూనిటీ రిజర్వ్‌లు: స్థానిక సంఘం లేదా వన్యప్రాణులను సంరక్షించడానికి స్వచ్ఛందంగా ముందుకు వచ్చిన వ్యక్తితో సంప్రదించిన తర్వాత రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఏదైనా ప్రైవేట్ లేదా కమ్యూనిటీ భూమిని కమ్యూనిటీ రిజర్వ్‌గా ప్రకటించవచ్చు.

5. టైగర్ రిజర్వ్స్: ఈ ప్రాంతాలు భారతదేశంలోని పులుల రక్షణ మరియు సంరక్షణ కోసం రిజర్వ్ చేయబడ్డాయి. నేషనల్ టైగర్ కన్జర్వేషన్ అథారిటీ సిఫార్సుల మేరకు వీటిని ప్రకటించారు.

సవరించిన వన్యప్రాణుల చట్టం వన్యప్రాణుల అభయారణ్యాలు మరియు జాతీయ ఉద్యానవనాలు రెండింటిలోనూ అటవీ ఉత్పత్తులను వాణిజ్యపరమైన దోపిడీని అనుమతించదు మరియు స్థానిక సంఘాలు వారి నిజాయితీ అవసరాల కోసం మాత్రమే అటవీ ఉత్పత్తులను సేకరించడానికి అనుమతించబడతాయి.

Schedules of the Wild Life Protection Act, 1972

వన్యప్రాణుల రక్షణ చట్టంలో ఆరు షెడ్యూల్‌లు ఉన్నాయి. అవి దిగువ పట్టికలో చర్చించబడ్డాయి.

షెడ్యూల్ I

• ఈ షెడ్యూల్ అంతరించిపోతున్న జాతులను కవర్ చేస్తుంది.
• ఈ జాతులకు కఠినమైన రక్షణ అవసరం మరియు అందువల్ల, చట్టాన్ని ఉల్లంఘించినందుకు కఠినమైన జరిమానాలు ఈ షెడ్యూల్ క్రింద ఉన్నాయి.
• మానవ ప్రాణాలకు ముప్పు ఉన్న చోట  తప్ప, ఈ షెడ్యూల్‌లోని జాతులను భారతదేశం అంతటా వేటాడడం నిషేధించబడింది.
• ఈ జాబితాలోని జాతులకు సంపూర్ణ రక్షణ కల్పించబడింది.
• ఈ జంతువుల వ్యాపారం నిషేధించబడింది.
• ఉదాహరణలు: పులి, కృష్ణజింక, హిమాలయన్ బ్రౌన్ బేర్, నుదురు-కొమ్ముల జింక, నీలి తిమింగలం, సాధారణ డాల్ఫిన్, చిరుత, మేఘాల చిరుత, హార్న్‌బిల్స్, ఇండియన్ గజెల్ మొదలైనవి.

షెడ్యూల్ II

• ఈ జాబితా క్రింద ఉన్న జంతువులకు కూడా అధిక రక్షణ కల్పించబడింది.
• ఈ జంతువుల వ్యాపారం నిషేధించబడింది.
• మానవ ప్రాణాలకు ముప్పు తప్ప వాటిని వేటాడలేరు.
• ఉదాహరణలు: కోహినూర్ (కీటకాలు), అస్సామీ మకాక్, బెంగాల్ హనుమాన్ లంగూర్, లార్జ్ ఇండియన్ సివెట్, ఇండియన్ ఫాక్స్, లార్జర్ కాశ్మీర్ ఫ్లయింగ్ స్క్విరెల్, కాశ్మీర్ ఫాక్స్ మొదలైనవి.

షెడ్యూల్ III & IV

• ఈ జాబితా అంతరించిపోని జాతుల కోసం.
• ఇందులో రక్షిత జాతులు ఉన్నాయి కానీ మొదటి రెండు షెడ్యూల్‌లతో పోలిస్తే ఏదైనా ఉల్లంఘనకు జరిమానా తక్కువగా ఉంటుంది.
• ఉదాహరణలు: హైనా, హిమాలయన్ ఎలుక, పందికొక్కు, ఎగిరే నక్క, మలబార్ ట్రీ టోడ్ మొదలైనవి.

షెడ్యూల్ V

• ఈ షెడ్యూల్‌లో వేటాడగల జంతువులు ఉన్నాయి.
• ఉదాహరణలు: ఎలుకలు, ఎలుక, సాధారణ కాకి, పండ్ల గబ్బిలాలు మొదలైనవి.

షెడ్యూల్ VI

• ఈ జాబితాలో సాగు నుండి నిషేధించబడిన మొక్కలు ఉన్నాయి.
• ఉదాహరణలు: కాడ మొక్క, నీలం వంద, ఎరుపు వంద, కుత్, మొదలైనవి.

Wild Life Protection Act Amendments

వన్యప్రాణుల రక్షణ చట్టం అనేక సార్లు సవరించబడింది. అవి:

మరింత చదవండి: 

Sharing is caring!